پیامدهای مالیات‌ها و درآمدهای نامشروع بر اقتصاد عصر اموی

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 6، دوره 9، شماره 35، بهمن 1393، صفحه 1-27   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

رضا فرامرز نسب¹؛ دکتراصغر قائدان²

¹دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی (تاریخ و تمدن اسلامی) دانشگاه تحصیلات تکمیلی پیام نور تهران

²دانشیار دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی

چکیده

با روی کارآمدن امویان، تغییرات بسیاری در سیاست‌های خلافت اسلامی به وقوع پیوست؛ اصولا ًماهیت خلافت اموی، با سیره حکومت نبوی و خلفای راشدین نه تنها متفاوت بود، بلکه درتعارض نیز قرار می­گرفت؛ زیرا حکومت آنان مبتنی بر اشرافیت و ساختار نظام قبیله ای بود که ریشه در عصرجاهلیت داشت؛ گاهی نیز متأثر از سنت سیاسی سرزمینهای فتح شده بود. چنین نظامیبرای اداره­ی خود به ثروت بسیاری نیازمند بود و تنها راه کسب آن را توسعه فتوحات و افزایش میزان مالیاتها می­دانست.گسترش دامنه فتوحات تا ماوراءالنهرکه در زمان معاویه اتفاق افتاد، تصرف مناطق شمالیآفریقا تا اندلس درجنوب اروپا، قلمرو وسیعی از سرزمینهای حاصلخیز و پرنعمت را در اختیار امویان گذاشت، نتیجه چنین سیاستی، منجر به رشد نظامی­گری، توسعه نظام ادرای و نظام اقطاع شد.روند رو به رشد نظامی گری و توسعه نظام اداری که لازمه چنین سیاستی بود، هزینه­های تازه­ای بر خلفای اموی تحمیل می­کرد، سبب شد تا امویان راههای متفاوتی برای کسب ثروت از جمله مالیاتهای غیر شرعی همچون اخذ جزیه از تازه مسلمانان، هدیه نوروز و مهرگان مربوط قبل از اسلام و «مکس» با تفکر پادشاهان روم و ایران قبل از اسلام از جمله بدعتهای مالی امویان به شمار می­آیند.در این مقاله تلاش می­گردد که با رویکردی تحلیلی تاریخی، پیامدهای مالیات‌ها و درآمدهای نامشروع بر اقتصاد عصر اموی مورد بررسی قرار گیرد. 

کلیدواژه‌ها

امویان؛ مالیات نامشروع؛ مالیات جدید؛ اقتصاد اموی