تأثیرسیاست‌های وقفی نادر شاه و علیشاه افشار بر کاهش یا رشد موقوفات آستان قدس رضوی

پژوهش نامه تاریخ

مقاله 5، دوره 9، شماره 34، اردیبهشت 1393، صفحه 1-20   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

علی سوزنچی کاشانی¹؛ دکتر رضا شعبانی²

¹دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

²استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی تهران

چکیده

با توجه به این که قوام و پایه اصلی شکل‌گیری تشکیلات اداری آستان قدس مبتنی بر موقوفات وقف شده بر حرم رضوی بوده است؛ ضبط موقوفات و یا به عبارتی ضبط درآمدهای حاصل از آن توسط نادر شاه افشار، تأثیراتی را بر این مجموعه به همراه داشت.
این تأثیرات در حوزه مالی، اداری آستان قدس به صورت خاص و در حوزه کاهش واقفان در جامعه وقت ایران و عدم رغبت آنها به اختصاص دادن اموال و املاک خود برای موقوفات مختلف به صورت عام قابل بررسی می‌باشد.این امور باعث شد که نهاد وقف که یک امر مردمی محسوب می‌شد ، به یک نهاد دولتی با هدف کسب درآمد برای تأمین هزینه‌های نظامی حکومت مرکزی تبدیل شد و توجه به نیات واقفین از بین رفت.
با روی کار آمدن علیشاه افشار وی سعی نمود نهاد موقوفات را به سبک و سیاق دوره صفویه بازگرداند و برای این کار خود پیشگام شد.
در این مقاله سعی شده است با استناد به منابع و اسناد تاریخی موجود و با شیوه تحقیقات تاریخی به بررسی نهاد وقف در دوره نادر شاه و جانشینان او پرداخته شود و تأثیرات سیاست‌های وقفی نادر و علیشاه افشار در کاهش و یا رشد موقوفات آستان قدس در طی دوره حکومت خاندان افشا در ایران مورد تحلیل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

آستان قدس؛ موقوفات؛ نادر شاه؛ خاندان افشاریه؛ پایگاه اجتماعی واقفان