تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان در سال تحصیلی 1393-1392

فصلنامه تخصصی علوم سیاسی

مقاله 7، دوره 11، شماره 32، آبان 1394، صفحه 137-151   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

لیلا خدابخشی^{* 1، 2}

¹دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، گروه علوم سیاسی، ایران، تهران

²عضو هیأت علمی گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایرانشهر

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان انجام گردیده است. روش تحقیق، از نوع کاربردی، توصیفی- همبستگی و نمونه پژوهش آن، شامل 90 دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان بود که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش عبارت از پرسشنامه محقق ساخته با برآورد آلفای (69/0) بود. تحلیل رگرسیون چندگانه نیز نشان داد، متغرهای داشتن وبلاگ شخصی و میزان جوابگو بودن اینترنت به نیاز فرد، 47 درصد واریانس تأثیر اینترنت بر نگرش سیاسی فرد را پیش‌بینی می‌کنند (05/0>P). در مجموع نتایج این پژوهش نشان داده است که تاثیر اینترنت فراتر از آن است که بتوان آن را کنترل نمود، بلکه بایستی جهت حفظ امنیت سیاسی کشور، آموزش‌های لازمه به کاربران برای آگاه‌سازی از تاثیرات پنهان اینترنت در جهت اهداف دشمن داده شود.
 

کلیدواژه‌ها

اینترنت؛ نگرش سیاسی؛ جنگ نرم؛ دانشجو

اصل مقاله

مقدمه

امروزه پدیدۀ انقلاب ارتباطات و محصول کاملا شناخته شده آن یعنی اینترنت در حال ایجاد تغییرات اساسی و وسیعی در ماهیت، اشکال و ساختارهای قدرت در جوامع گوناگون اعم از توسعه‌یافته و در حال توسعه است. و این امر پژوهشگران را به پرسش دربارۀ میزان و چگونگی این تغییرات و تآثیرات کنونی و آتی  اینترنت بر زندگی سیاسی جوامع و رابطۀ بین دولت‌ها و شهروندان وادار نموده است. یکی از عوامل توجه روزافزون پژوهشگران علوم سیاسی و اجتماعی به این پدیده نقشی است که اینترنت می‌تواند در رشد و تقویت دموکراسی، مشارکت سیاسی و نگرش سیاسی (خوش‌بینانه- بدبینانه) در جوامع داشته باشد. تاثیر اینترنت با دلیل داشتن چند ویژگی خاص از جمله: تعاملی بودن، همزمانی ارتباط، فراگیر بودن و متمرکز بودن، از سایر رسانه‌های جمعی متمایز می‌گردد (یزدخواستی، عدلی‌پور و سپهری، 1392: 2-1).

در حال حاضر دسترسی به اینترنت، یعنی دسترسی به دنیای مجازی است. دسترسی به اینترنت، کلید ورود به شبکه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها و دسترسی به هزاران سایت یا پایگاه الکترونیکی می‌باشد. اینترنت با تولد کودک نوظهور خود یعنی شبکه‌های اجتماعی، قابلیت‌هایی بیشتری به دست آورد که از جمله می‌توان به قابلیت دسترسی دائم، فرامکانی، فرازمانی، جهانی بودن، سیال بودن، تشدید شدن واقعیت، چندرسانه‌ای بودن و غیره، فضای مناسبی را برای بیان آراء و عقاید در اختیار کاربران قرار می‌دهند. البته امکان گذاشتن اظهارنظر  بر روی مطالب این شبکه‌ها توسط دوستان، اهمیت اینترنت، شبکه‌های اجتماعی مجازی را دوچندان می‌کند. به همین خاطر عده‌ای از اندیشمندان علوم اجتماعی معتقدند که شبکه‌های اجتماعی مجازی، ظرفیت و توان شکل‌گیری حوزۀ عمومی مجازی را دارا هستند و کاربران آنها می‌توانند از طریق شبکه‌های اینترنتی به گفتگو و تعامل پیرامون مسائل و موضوعات مختلف بپردازند و باعث شکل‌گیری افکار عمومی شوند. در ضمن کاربران می‌توانند در صورت مخالفت یا موافقت با یک مسأله و موضوع اجتماعی و سیاسی دست به کنش مناسب بزنند. به عبارتی نظرات کاربران می‌توانند با ایجاد فضای گفتگو بین افراد و در نهایت شکل دادن به افکار عمومی، منجر به شکل‌گیری حوزۀ عمومی مجازی شوند.

 

1. مبانی نظری: نظریه حوزۀ عمومی هابرماس

یکی از مهم‌ترین بحث‌های هابرماس دربارۀ نقش و تأثیر رسانه‌ها در نظام‌های دموکراتیک، اثر معروف او با عنوان «تحول ساختاری حوزۀ عمومی» است. هابرماس در کتاب تحول ساختاری خود، مفهومی هنجاری از حوزۀ عمومی ارائه می‌نماید که آن را بخشی از زندگی اجتماعی می‌خواند که در آن شهروندان می‌توانند به تبادل نظر دربارۀ اموری بپردازند که از نظر ایشان برای تامین مصالح عامه اهمیت دارد و از این طریق است که افکار عمومی شکل می‌گیرد (یزدخواستی، عدلی‌پور و سپهری، 1392: 2-1). حوزۀ عمومی در واقع ایده یا مفهومی هنجاری است که درچارچوب کلی نظریات هابرماس دربارۀ کنش ارتباطی و گفتگو جای دارد. حوزۀ عمومی از منظر هابرماس «قبل از هر چیز قلمرویی از زندگی اجتماعی است که در آن، آن چیزی که به افکار عمومی منجر می‌شود می‌تواند شکل بگیرد». در هرگفتگویی که در آن افراد خصوصی برای ایجاد مجمعی عمومی گرد هم می‌آیند بخشی از حوزۀ عمومی به وجود می‌آید (Habermas, 1989: 27).

حوزۀ عمومی وقتی به وجود می‌آید که مردم برای بحث دربارۀ موضوعات مورد علاقه مشترک گردهم می‌آیند. حوزۀ عمومی در نگاه هابرماس یک قهوه‌خانه یا سالن سینما نیست، بلکه اومعتقد است حوزۀ عمومی، جایگاهی برای گفتگوکردن، و تبادل ایده‌ها به منظور شکل دادن به نوعی اجماع عقیده عقلانی است که در آن همه ادعاها از طریق گفتمان عقلانی مورد نقد، قبول یا رد قرار می‌گیرند. حوزۀ عمومی بخشی از آن فضایی است که در ورای نفوذ عناصر سیستمی به جریان می‌افتد. براین اساس حوزۀ عمومی را می‌توان نوعی ساختار ارتباطی دانست که در شبکه‌های جمعی جامعه ظهور می‌کند. بنابراین حوزۀ عمومی، عرصۀ ارتباطات و شکل‌گیری عقاید است. در حوزۀ عمومی جریآنهای ارتباطی شکل می‌گیرد و نظرات افراد غربال و ترکیب می‌شود. به روشی که در نهایت منهی به شکل‌گیری مجموعه‌ای از دیدگاه‌ها و نقطه نظرهای مشترک به نام افکار عمومی می‌گردد.

هابرماس از رسانه‌های جمعی در جامعه به عنوان واحدهای  تشکیل دهنده، محافظ و سالم سازنده حوزۀ عمومی یاد می‌کند. او نسبت به نقش تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و نظام اطلاع رسانی مدرن در تقویت حوزۀ عمومی و گفتگوهای آزاد و انتقادی، دیدگاه تاییدآمیزی ندارد، زیرا ارتباطات گسترده معاصر را حاوی مقدار زیادی اطلاعات تحریف شده می‌داند که بر اصول تجاری و سرگرمی‌هایی تکیه دارند که ابتذال و گریز از واقعیت، محتوای اصلی آنها را تشکیل می‌دهد. به نظر هابرماس، رفع این معضل با گسترش عقلانیت ارتباطی و سیطرل آن بر عقلانیت ابزاری زمینه‌ای ایجاد شود که در آن حوزه عمومی از رشد و پویایی لازم برخوردار شده به طوری که یک وفاق تفاهمی بر سر اصول و قواعد جمعی عام حاصل شود که این امر خود زمینه‌ساز شکل‌گیری نوعی هویت جمعی عام اقناعی، در سطح جهانی خواهد بود (هابرماس، 1380: 67).

عنصر مرکزی ومحوری حوزۀ عموی هابرماس، گفتگو است. به عبارت دیگر از طریق گفتگو است که افکار عمومی شکل می‌گیرد و می‌تواند به وظیفۀ اصلی خود که نقد سیاست‌های دولت است، بپردازد و موجب عقلانی شدن آنها گردد (McCarthy, 1987: 77).

 

2. اینترنت به عنوان حوزۀ عمومی

امروزه اینترنت و کاربردهای گوناگون آن، نظیر پست الکترونیکی، وبلاگ شخصی و چت، فرصت‌های جدیدی را برای آشنایی میان افرادی که از یکدیگر شناختی ندارند، فراهم نموده است و دوستی‌های جدیدی را از نوع مجازی به وجود آورده است. اینترنت به عنوان یک تکنولوژی و فناوری نوین، اطلاعات زیادی را از زمان تولد خود تاکنون در اختیار ماقرارداده  است. لذا بخشی از پیشرفت علوم را مدیون آن هستیم. تاثیر اینترنت بر روابط اجتماعی انسآنها و سیاسی دولت‌ها، گستره‌ای فراتر از ابعاد فردی را در برگرفته است. در حال حاضر اهمیت حضور اینترنت در زندگی به حدی است که تقریبا در اختیار اکثر افراد جامعه می‌باشد و به گسترش فضای مجازی کمک می‌نماید. حضور اینترنت در زندگی ما و دردسنرس قرار داشتن آن پیامدهای متعددی دارد به طوری که  کینسکی و جومینی استرود  (۲۰۰۶) در پژوهش خود نشان دادند بین دسترسی به اینترنت، و آنلاین بودن در زمان انتخاب ریاست جمهوری با مشارکت سیاسی، دانش و آگاهی سیاسی و اثربخشی یا کارآمدی سیاسی  ارتباط معناداری وجود دارد. دسترسی به اینترنت و آنلاین بودن آن، باعث می‌شود ما در برابر هجمۀ اطلاعاتی قرار بگیریم و این مساله می‌تواند به طور موثری بر مشارکت سیاسی شهروندان یک کشور تاثیر معناداری بگذارد (181-182 Kenski and Jomini Stroud, 2006:). جانسون و کی (2003) اقدام به نظرسنجی در میان442 کاربر وب سیاسی نمودند که چقدر آنلاین بودن و اصطلاعات بدست آمده از اینترنت بر منافع سیاسی،  کاندید مورد نظر در انتخابات ریاست جمهوری (سال 2000)، حضور در رای‌گیری و مشارکت سیاسی آنها تاثیر داشته است. نتایج نظرسنجی آنها نشان داد اینترنت در به صحنه آوردن، شرکت در رای گیری و به طور کلی در سیاست نقش عمده‌ای دارد. به طوری که اکثر این افراد برای اولین بار کاربر وب سیاسی شده بودند. در ضمن مشارکت سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری سال 2000 به خاطر استفاده بیشتر از اینترنت از سال 1996 به بعد و اطلاعاتی که در اختیار کاربران قرار می گرفت بیشتر شده بود. چرا که آنها فکر می‌کردند در تعیین وضعیت سیاسی کشور قدرت دارند (Thomas and Kaye, 2004: 638).

پژوهش‌های زانگ، جانسون، سلتزر و بیچارد (Zhang, Johnson and Bichard, 2010: 75-92)، اندیوزا، کانتیجویش و گالگو  (Anduiza, Cantijoch and Gallego, 2006: 860-878)، کوینتلر و ویسرز  (Quintelier and Vissers, 2008: 411-447)، کنسکی و جومینی استورد (Kenski and Jomini Stroud, 2006: 173-192) ، بست و کروگر (Best and Krueger, 2005: 183-216)،  لوپیا و فیلپوت  (Lupia and Philpot, 2005: 1131) و جانسون و کی (Johnson and Kaye, 2204: 622-642) نشان داده است که اینترنت بر سیاست و ابعاد آن تاثیر مثبت و منفی خود را دارد. اینترنت از یک سو به گسترش فضای سیاسی، مشارکت سیاسی، آگاهی و دانش سیاسی و توسعه سیاسی دولت‌ها و از سوی دیگر به کاهش اقتدار سیاسی آنها و جهت‌دهی به نگرش  سیاسی مردم و مشارکت سیاسی آنها منجر می‌گردد. اینترنت مانند هر ابزار دیگر، دارای کاربری مثبت و منفی است. در این پژوهش منظور از تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی، تاثیر کاربری منفی اینترنت بر نگرش سیاسی کاربران آن است که می‌توان از آن جمله به استفاده سوء از اینترنت به عنوان ابزار تهدیدکنندۀ امنیت سیاسی و قدرت سیاسی دولت‌ها اشاره نمود. که  از آن به جنگ نرم یاد می‌شود. بدخواهان یک ملت تلاش می‌کنند از طریق اینترنت و سایر ابزارهای خود بر تصمیمات کلان رهبران ملت‌ها تاثیر بگذارند و آنان را در جهت مورد نظر هدایت کنند. نخبگان را جذب نمایند و بین آنان و نظام سیاسی شکاف ایجاد کنند.

با توجه به تغییر ماهیت روش‌های منازعه و جنگ میان سردمداران قدرت جهانی و ملت‌های ضعیف از حالت سخت افزاری گذشته به حالت نرم افزاری (ضابط‌پور، 1391: 29-27)، و تاکیدات مقام معظم رهبری در سال‌های اخیر، بر  معرفی و تبیین مفاهیمی چون تهاجم فرهنگی، یورش فرهنگی، ناتوی فرهنگی و در نهایت جنگ نرم (عسکری، 1390: 145) و اینکه دانشجویان به عنوان سرمایه‌های انسانی کشور، در نوک پیکان جنگ نرم قرار دارند. به نظر می‌رسد جهت استحکام نظام و از دست ندادن نیروی حمایتی مردم، بایستی به بررسی تاثیر رسانه‌ها و در این پژوهش تاثیر اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای مهم و کلیدی جنگ نرم بر نگرش سیاسی دانشجویان بپردازیم. تا باشفاف سازی بهتر بتوانیم برای آینده نظام جمهوری اسلامی برنامه‌ریزی مدونی داشته باشیم. لذا هدف از انجام این پژوهش این است که دیدگاه دانشجویان در ارتباط در این پژوهش، نظر دانشجویان در ارتباط با تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی آنها مورد بررسی قرار  گرفته است.

 

3. اهداف پژوهش

هدف اصلی از انجام این پژوهش تعیین سهم هر یک از متغیرهای پژوهش در پیش‌بینی تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان بلوچستان است. سایر اهداف این پژوهش عبارتند از: مقایسه تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان برحسب جنسیت؛ مقایسه تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان برحسب داشتن پست الکترونیکی؛ و مقایسه تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان برحسب داشتن وبلاگ شخصی.

 

4. سوالات پژوهش

سوال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه کدام یک از متغیرهای موردبررسی در پژوهش حاضر(دسترسی به اینترنت، تعداد ساعات استفاده از اینترنت، داشتن پست الکترونیکی، داشتن وبلاگ شخصی، نوع سایت‌های مورد استفاده از اینترنت، میزان مراجعه به اینترنت جهت کسب خبر و میزان جوابگویی اینترنت به نیاز فرد)، پیش‌بینی‌ کنندۀ تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشچویان دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان بلوچستان است. سایر سوالات مورد بررسی در پژوهش حاضر عبارتند از: آیا بین تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان برحسب جنسیت تفاوت معناداری وجود دارد؟ آیا بین تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان برحسب دسترسی به اینترنت تفاوت معناداری وجود دارد؟ آیا بین تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی آنها برحسب داشتن پست الکترونیکی تفاوت معناداری وجود دارد؟

5. روش‌شناسی تحقیق

رویکرد تحقیق در این پژوهش از نوع کمی و روش تحقیق آن، کاربردی و  پیمایشی است .جامعه آماری مورد مطالعه، شامل کلیه دانشجویان شاغل به تحصیل در واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان بلوچستان است. جهت نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری احتمالی خوشه‌ای چند مرحله‌ای استفاده گردید. که در این روش در ابتدا از واحدهای دانشگاهی سه واحد (چابهار، ایرانشهر و زاهدان) انتخاب گردیده، و از هر دانشگاه دو کلاس به طور تصادفی انتخاب و سپس پرسشنامه‌ها به نسبت برابر بین سه دانشگاه توزیع گردید. حجم نمونه 90 نفر است. که پس از حذف پرسشنامه‌هایی که به آنها ناقص پاسخ داده  شده بود حجم نمونه به 76 نفر کاهش یافت.

 

6. ابزار پژوهش

 ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته‌ای است که گویه‌های آن به بررسی تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی  دانشجویان می‌پردازد. این پرسشنامه شامل 9 گویه است. که تاثیر اینترنت بر ابعاد مختلف سیاست را مورد نظرسنجی قرار می‌دهد. روش نمره‌گذاری برای همه گویه‌ها به صورت مستقیم (خیلی زیاد=5، زیاد=4، متوسط=3، کم=2، و خیلی کم=1) می‌باشد. روایی محتوای گویه‌های این نگرش‌سنج مورد تأیید قرارگرفته است پایایی آن به روش آلفای کرانباخ برابر با 689/0 برآورد گردید. در ضمن میانگین، انحراف معیار و همبستگی درونی هر گویه با نمرۀ کل و آلفای کرانباخ هر گویه در صورت حذف در جدول شماره 1، آمده است.

در این پژوهش‌های متغیرهای دیگری نیز مورد سنجش قرار گرفته است، که عبارتند از: جنسیت: زن =کد 1 و مرد=کد 2. تحصیلات: کارشناسی=کد 1، کارشناسی ارشد=کد 2. سن: 18 تا 27= کد1، 28 تا 37= کد2 ، و 38 تا 47= کد 3. دسترسی به اینترنت: بلی= کد 1، خیر=کد 2. مدت زمان استفاده از اینترنت : یکسال و کمتر از آن= کد 1، دوسال= کد 2، سه سال به بالا= کد 3. میزان ساعات استفاده از اینترنت در شبانه روز: یک ساعت و کمتر از آن= کد 1، دوساعت= کد 2، سه ساعت= کد 3، و بیش از سه ساعت= کد 4. داشتن پست الکترونیکی: بلی= کد1، خیر= کد 2. داشتن وبلاگ شخصی: بلی= کد1، خیر= کد 2.  نوع سایت‌های مورد استفاده از اینترنت: خبری/ تحلیلی= کد 1، تفریحی/ سرگرمی= کد 2، علمی/ آموزشی= کد 3، و مذهبی/ دینی= کد 4. میزان مراجعه به اینترنت جهت کسب خبر: خیلی کم= کد 1، کم= کد 2، متوسط= کد 3، زیاد=کد 4، و خیلی زیاد= کد 5. میزان جوابگوبودن اینترنت به نیاز شما: خیلی کم= کد 1، کم= کد 2، متوسط= کد 3، زیاد=کد 4، و خیلی زیاد= کد 5.

 

جدول شماره 1. ویژگی‌های روانسنجی گویه‌های مقیاس تأثیر اینترنت بر نگرش سیاسی

مقیاس تأثیر اینترنت بر نگرش سیاسی		همبستکی هر
		میانگین	انحراف معیار	آلفای کرانباخ	سوال با نمرۀکل
1	مقایسه مطالب منعکس شده از رسانه­های داخلی با انتشار همان مطالب در اینترنت	89/21	12/28	628/0	557/0
2	میزان اعتبار ومقبولیت پیام­رسانان سایت­های مورد استفاده در اینترنت	71/21	74/28	647/0	447/0
3	میزان اعتقاد به انعکاس اخبار و اطلاعات واقعی و صحیح از سایت­های خبری	68/21	08/30	670/0	330/0
4	میزان تمایل به کسب اخبار و تحلیل­های سیاسی لازم از طریق اینترنت	29/21	63/28	645/0	459/0
5	میزان ارتباط بین استفادۀ بیش از حد از اینترنت و کاهش اعتماد  به رسانه­های داخلی	78/21	88/29	675/0	309/0
6	شرکت در نظرسنجی های سیاسی	06/22	13/31	701/0	190/0
7	میزان تاثیر اینترنت برگسترش سیاه­نمایی فضای سیاسی کشور	30/21	87/31	705/0	156/0
8	میزان آشنایی با گروه­های سیاسی موجود در فضای اینترنتی	41/22	84/27	634/0	504/0
9	میزان تأثیر اینترنت بر افکار عمومی	71/20	39/28	657/0	393/0

 

7. روش تجزیه و تحلیل

جهت آنالیز سوالات این پژوهش محقق از شاخص‌های آمار توصیفی (فراوانی و درصد، میانگین، انحراف معیار، و خطای انحراف معیار) و شاخص‌های آمار استنباطی (ماتریس همبستگی، رآزمون تحلیل رگرسیون خطی چندگانه، مقایسه میانگین دو گروه مستقل و تحلیل واریانس یکرهه) با استفاده از نسخه 19 نرم افزار SPSS انجام گردید.

 

8. یافته‌های پژوهش

نمونه پژوهش شامل 76 دانشجوی دختر و پسر واحدهای دانشگا/هی دانشگاه آزاد اسلامی در استان سیستان و بلوچستان است. یافته‌های توصیفی پژوهش نشان می‌دهد 79 درصد دانشجویان در مقطع کارشناسی و 21 درصد در مقطع ارشد تحصیل می‌کنند. برحسب دسترسی به اینترنت 5/85 درصد به اینترنت دسترسی دارند. 9/38 درصد شرکت‌ کنندگان در پژوهش در حدود یک‌ سال است که کاربر اینترنت هستند. 6/55 درصد آنها حداقل در شبانه‌ روز  یک‌ ساعت و کمتر از آن و 2 درصد بیش از سه ساعت در شبانه‌ روز از اینترنت استفاده می‌کنند 4/55 درصد پست الکترونیکی، 9/28 درصد وبلاگ شخصی دارند. 9/32 درصد سایت‌های خبری-تحلیلی، 9/32 درصد علمی-آموزشی، 26 درصد تفریحی-سرگرمی و 2/8 درصد مذهبی- دینی را در اینترنت جستجو می‌ نمایند. 40 درصد دانشجویان بالاتر از میانگین سایر شرکت‌ کنندگان در پژوهش از اینترنت  استفاده می‌ نمایند. 3/13 درصد سایت‌ های مورد جستجو به میزان خیلی زیاد، 3/49 درصد به میزان زیاد، 3/9 درصد در حد متوسط، 7/18 درصد در حد کم و 3/9 درصد در حد خیلی کم پاسخگوی نیاز مراجعین خود بوده‌ اند.

 

جدول شمارۀ 2.شاخص‌ های توصیفی متغیرهای پژوهش

انحراف معیار	میانگین	متغیر
29/6	67/25	سن
87/0	97/1	مدت زمان استفاده از اینترنت (به سال)
94/0	69/1	تعداد ساعات استفاده از اینترنت در شبانه روز
28/1	98/2	میزان مراجعه به اینترنت جهت کسب خبر
20/1	61/2	میزان جوابگو بودن سایت­ها به نیاز شما

جدول شمارۀ 3، همبستگی بین متغیرهای پیش‌ بین با ملاک را نشان می‌دهد. نتایج حاکی از آن‌ است که بین مدت زمان استفاده از اینترنت، داشتن وبلاگ، میزان مراجعه به اینترنت جهت کسب خبر و میزان جوابگوبودن اینترنت به نیاز شما، با تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی فرد ارتباط مستقیم و معناداری وجود دارد (05/0>P). جهت تعیین متغیرهای پیش‌بینی‌ کننده تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی، از تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد داشتن وبلاگ شخصی و میزان جوابگوبودن اینترنت به نیاز فرد 22 درصد از واریانس تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی را تبیین می‌کند و پیش‌بینی‌ کننده آن می‌باشد (جدول شماره 4).

جدول شماره 3. همبستگی درونی متغیرهای پیش‌بین با متغیر ملاک

(تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی و اعتقادی)

متغیر ملاک	متغیرهای پیش­بین	r
	دسترسی به اینترنت	142/0-
	مدت زمان استفاده از اینترنت	*279/0
	داشتن ایمیل	056/0-
نگرش سیاسی	داشتن وبلاگ شخصی	**373/0-
	نوع سایت­های مورد استفاده	166/0-
	میزان مراجعه به اینترنت جهت کسب خبر	**308/0-
	میزان جوابگوبودن اینترنت به نیاز شما	**344/0-

 

جدول شماره4. شاخص‌ های رگرسیون خطی چندگانه با روش گام به گام در پیش‌بینی نظر دانشجویان در ارتباط با  تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی و اعتقادی دانشجویان

متغیر ملاک	گام	متغیر های پیش­بین	R	R2	F	P<	β	t	P<
نگرش	گام اول	داشتن وبلاگ شخصی	373/0	139/0	510/10	002/0	373/0-	242/3-	002/0
سیاسی	گام دوم	داشتن وبلاگ شخصی	471/0	222/0	108/9	00001/0	326/0-	917/2-	005/0
	گام دوم	میزان جوابگو بودن اینترنت به نیاز شما					291/0-	602/2-	011/0

مقایسه میانگین تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی فرد با توجه جنسیت دانشجویان نشان داد بین دانشجویان دختر و پسر از نظر تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی آنها تفاوت معناداری وجود ندارد (05/0<P). این مقایسه بر حسب دسترسی داشتن به اینترنت نشان داد تأثیر اینترنت بر نگرش دانشجویانی که به اینترنت دسترسی دارند بیشتر از سایر دانشجویان است (05/0>P). اما داشتن ایمیل تفاوت معناداری را در تأثیر اینترنت بر نگرش سیاسی نشان نداد (05/0<P)، و در نهایت دانشجویانی که وبلاگ شخصی دارند در معرض تأثیر بیشتر اینترنت بر نگرش سیاسی خود قرار دارند (05/0>P)، (جدول شماره 5).

 

جدول شمارۀ5. شاخص‌ های توصیفی و استنباطی مقایسه میانیگن  نظر دانشجویان در ارتباط با  تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی با توجه به  جنسیت، دسترسی به اینترنت، داشتن ایمیل و داشتن وبلاگ

شاخص­های توصیفی

آزمون نرمال بودن توزیع

آزمون همگنی واریانس­ها

متغیر

N

S

SE

Z

P-Value

F

P-Value

t

df

P-Value

جنسیت

زن

52

69/24

18/6

86/0

777/0

581/0

229/0

633/0

720/0

74

474/0

مرد

24

62/23

58/5

14/1

652/0

788/0

دسترسی

بلی

65

18/25

82/5

72/0

869/0

437/0

364/0

548/0

100/3

74

003/0

به اینترنت

خیر

11

45/19

57/4

38/1

461/0

984/0

داشتن

بلی

41

22/25

68/6

04/1

755/0

619/0

413/3

069/0

021/1

72

310/0

ایمیل

خیر

33

82/23

65/4

81/0

973/0

887/0

داشتن

بلی

22

09/28

06/7

50/1

563/0

909/0

737/4

033/0

765/3

74

00001/0

وبلاگ

خیر

54

83/22

77/4

65/0

613/0

847/0

 

در ضمن مقایسه تأثیر اینترنت بر نگرش سیاسی با توجه به سایت‌ های مورد استفاده (05/0>P، 826/=2F)، حاکی از تفاوت معنادار در تأثیر اینترنت بر نگرش سیاسی دانشجویان با توجه به سایت‌ های مورد استفاده است بررسی معناداری آن با استفاده از آزمون تعقیبی شفه نشان داد این تفاوت معنادار بین مخاطبین سایت-های علمی/ آموزشی (با میانگین 26) و مذهبی/ دینی( با میانگین 33/18) است به طوری که، تأثیر اینترنت بر  نگرش سیاسی مخاطبین سایت‌ های علمی/ آموزشی بیشتر از سایر سایت‌ها است (شکل شماره 1).

 

           

بحث و نتیجه‌گیری

بر طبق نظریه حوزۀ عمومی هابرماس، حوزۀ عمومی یک عرصۀ فضایی-زمانی است که در آن شهروندان فعالانه گرد هم می‌آیند تا آزادانه به گفتگوی باز سیاسی بپردازند. در واقع، حوزۀ عمومی عرصۀ ارتباطات و شکل‌گیری عقاید است.اگر مؤلفه‌ های اساسی حوزۀ عمومی را گفتگو، افکار عمومی و واکنش بدانیم، اینترنت نیز به عنوان یک رسانه، بستر مناسبی برای ظهور و تجلی هر یک از آنها می‌باشد.از آن‌ جا که اینترنت به عنوان یک پدیده  جهان‌ شمول امکان و فرصتی برابر را برای کاربران فراهم می‌کند تا بتوانند تمام اطلاعات و خدمات مورد نیاز خود را در هر زمان و مکان و به هر میزان که بخواهند، دریافت کنند. می‌توان به این نتیجه رسید که در جهان امروز، اینترنت، فراگیرترین و مسلط‌ ترین ابزار رسانه‌ ای تأثیرگذار در جامعه است  (هاشمی، دیندارفرکوش و احمدی‌ مرویلی، 1390، 201-200). چرا که افراد می‌توانند از طریق اینترنت (سایت‌ ها، وبلاگ‌ ها، شبکه‌ های اجتماعی مجازی، پست الکترونیکی، چت و سایر روش‌ ها) به گفتگو و تعامل پیرامون مسائل و موضوعات مورد علاقه با یکدیگر بپردازند و از این طریق افکار عمومی به عنوان صدای مردم شکل بگیرد و هر یک می‌توانند در مخالفت با یک مسأله یا موضوع اجتماعی و سیاسی دست به کنش مناسب بزنند. به طوری که بر طبق نتایج پژوهش حاضر، 5/85 درصد دانشجویان به اینترنت دسترسی دارند، 4/55 درصد پست الکترونیکی و 9/28 درصد دانشجویان وبلاگ شخصی دارند؛ 1/67 درصد دانشجویان معتقدند اینترنت بر افکار عمومی تاثیر می‌ گذارد؛ 46 درصد براین باورند که اینترنت بر گسترش سیاه‌ نمایی فضای سیاسی کشور تاثیر دارد و 7/44 درصد متمایلند اخبار و اطلاعات سیاسی لازم را از طریق اینترنت پیگیری کنند. نتایج آزمون تحلیل رگرسیون در تعیین متغیرهای پیش‌ بین تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی نشان داد دو متغیر داشتن وبلاگ شخصی و میزان جوابگو بودن اینترنت به نیاز فرد از مهم‌ترین پیش‌بینی‌ کننده‌‌های تاثیراینترنت بر نگرش سیاسی فرد است. این یافته با نتایج بدست آمده از پژوهش جانسون و کی (2003) همسو می‌باشد. آنها در پژوهش خود نشان دادند وب یکی از قویترین متغیرهای پیش‌بینی‌ کننده نگرش سیاسی است. از جمله نتایج دیگر این پژوهش که صحه بر جهان شمول بودن اینترنت به عنوان یک رسانه تاثیرگذار و دنیای مجازی این است دانشجویانی که به اینترنت دسترسی دارند، وبلاگ شخصی دارند و مخاطب سایت‌ های علمی/ آموزشی هستند نسبت به سایر دانشجویان، میانگین بالاتری در مقیاس نظرسنجی تاثیر اینترنت بر نگرش سیاسی خود کسب نمودند و در معرض تاثیرپذیری بیشتری از اینترنت در حیطۀ نگرش سیاسی قرار دارند.

از این‌ رو مدیران و مسولین جامعه برای ایمن نگه داشتن جامعه بایستی دانش و آگاهی سیاسی مردم و کاربران شبکه‌ های اینترنتی را افزایش داده تا رخنه‌ ها و گذرگاه‌ های ورود دشمن به حریم جامعه را بسته. مردم ما بیش از هرچیز به صداقت مسولین خود و دانش و آگاهی بالا نیاز دارند. اگر این مسأله جواب داده شود دیگر نباید نگران نفوذ دشمن به حریم سیاسی کشور شد.

مراجع

منابع فارسی

- ضابط­پور غلامرضا و سید محمدجواد قربی (1391)، «مخاطب­شناسی جنگ نرم با تأکید بر جایگاه دانشگاهیان ارائه راهبردهایی برای صیانت از دانشگاهیان»، مجموعه مقالات همایش مخاطب­شناسی جنگ نرم با تاکید بر علوم سیاسی، تهران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، صص 38-7.

- عسکری محمود (1390)، ابزارها و اهداف جنگ نرم، جنگ نرم در عرصۀ دفاع ملی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

- هابرماس، یورگن (1380)، جهانی شدن و ایندۀ دموکراسی-منظومۀ پساملی، ترجمۀ کمال پولادی، تهران، نشر مرکز.

- هاشمی شهناز، فیروز دیندارفرکوش و لیلی احمدی­مرویلی (1390)، «مدل مفهومی استفاده از فضای اینترنت توسط مخاطبان»، فصلنامه مطالعات رسانه­ای، شماره 13، صص 215-193.

- یزدخواستی، بهجت، صمد عدلی­پور و آسیه سپهری (1392)، «تحلیل محتوای صفحات و گروه­­های شبکه اجتماعی فیس­بوک با نظریه حوزۀ عمومی هابرماس»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، صص 110-87.

English Source

- Anduiza, Eva, Marta Cantijoch and Aina Gallego (2006), "Political Participation and the Internet: Afield Essay", Information, Communication and Society, No. 6, pp. 860-878.

- Best Samuel J. and Brain S. Krueger (2005), "Analyzing the Representativeness of Internet Political Participation", Political Behavior, No.2, pp. 183-216.

- Habermas, Jorgan (1989), The Structural Transformation of the Public Sphere, Cambridge: The MITP.

- Johnson, Thomas J., & Barbara. K Kaye (2004),"Wag the Blog: How Reliance on Traditional Media and the Internet Influence Credibility Perceptions of Weblogs among Blog Users", Journalism & Mass Communication Quarterly, No. 3, pp. 622-642.

- Johnson, Thomas J., and Barbara K. Kaye (2004), "Wag the Blog: How Reliance on Traditional Media and the Internet Influence Credibility Perceptions of Weblogs among Blog Users", Journalism & Mass Communication Quarterly, No. 3, pp. 622-642.

- Kenski, Kate and Natalie Jomini Stroud (2006), "Connections between Internet Use and Political Efficacy, Knowledge, and Participation", Journal of Broadcasting and Electronic Media, No. 2, pp. 173-192.

- Lupia, Arthur and Tasha S. Philpot (2205), "Views from Inside the Net: How Websites Affect Young Adults’ Political Interest", Journal of Politics, No. 4, pp. 1122- 1142.

- McCarthy Thomas. A (1987), The Critical Theory of Jurgen Habermas, Cambridge and MA: The MIT Press.

- Quintelier, Ellen and Sara Vissers (2004), "The Effect of Internet Use on Political Participation an Analysis of Survey Results for 16-Year-Olds in Belgium", Social Science Computer Review, No. 4, pp. 411-447.

- Zhang, Weiwu, Thomas J Johnson, Trent Seltzer and Shannon Bichard (2010), "The Revolution Will be Networked the Influence of Social Networking Sites on Political Attitudes and Behavior", Social Science Computer Review, No.1, pp. 75-92.