«آتش» در شعر عطار با محوریت «تمثیل»

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 7، شماره 26، اسفند 1394، صفحه 13-30   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

اسماعیل عبدی مکوند^*

عضو هیأت علمی سما، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهواز- ایران

چکیده

تمثیل در ادبیات عرفانی نقش بسزایی دارد. تمثیل­های عرفانی، تنها در گروهی از واژه­ها یا ترکیبات ظاهر نمی شوند بلکه گاهی تمثیل در یک واژه به کار می­رود از قبیل آب، آتش، باد، خاک، دریا، کوه و غیره. در این حالت پیوند تمثیل و نماد، ناگسستنی است. استعاره­ها کارکرد تمثیلی می­یابند. کنایات، مجازها و تشبیهات نیز از این آمیختگی، بیرون نیستند. ادبیات عرفانی به دلیل سر و کار داشتن با عموم مردم و به خاطر بافت غیر تخصّصی و بی­تکلّف خود، به دلیل استفاده از زبانی ساده و همه کس فهم و به خاطر ساده کردن حقیقت­های سخت و دشوار فهم، اغلب از «تمثیل» که سنّت رایج در فرهنگ و زبان مردم است، برای مجاب کردن مخاطب استفاده می­کند. بررسی کارکرد تمثیلی «آتش»، به روش کتابخانه­ای – اسنادی با رویکرد تحلیلی، و گاهی توصیفی، بر عهدۀ این مقاله است.

کلیدواژه‌ها

شعر عطار؛ ادبیات عرفانی؛ تحلیلی و توصیفی؛ تمثیل؛ آتش