بررسی مفهوم نسبیّت در مثنوی مولانا و تمثیل های مربوط به آن

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 7، شماره 26، اسفند 1394، صفحه 87-110   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

شکوه برادران^*

دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد اراک- ایران

چکیده

ذهن نسبیّت گرای مولانا، طبیعت و جریانات آن را در قالب تمثیل‌های زیبا و هنرمندانه با زبان شعر به تصویر می‌کشد. نسبیّت در مثنوی به گونه‌ای است که بعضی معتقدند در مثنوی کثرت گرایش مطرح شده است. این دیدگاه مولانا در مثنوی با به کارگیری تصاویر، نمادها و مفاهیم متضاد و تمثیل‌ها و در نگاهی تأویلی بروز و ظهور پیدا کرده است. این پژوهش این موضوع را بررسی می‌کند که نسبیّت در اندیشه­ی این شاعر بزرگ و در اثر ارزشمند او (مثنوی) تأثیر به سزایی داشته است. در این پژوهش تلاش گردیده با روشی تحلیلی – استنادی و با مراجعه به کتب تحلیلی دست اول در این حوزه به واکاوی، برجسته کردن و بررسی ابعاد این نسبیّت از راه گذر تضادهای مطرح شده بپردازد. در ابتدا مطلق بودن حقیقت و نسبی بودن راه رسیدن به آن و نسبی بودن امور براساس دیدگاه‌ها و احوال درونی بررسی شده و سپس تضادها و تمثیل­های مرتبط و برجسته در مثنوی از جمله خیروشر، ایمان و کفر، نیک و بد و ... و پدید آمدن نسبیّت از دل این تضادها موضوع سخن قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

مثنوی؛ مولانا؛ نسبیّت؛ اضداد؛ تمثیل؛ اندیشه