تحلیل کارکرد رنگ در شعر حافظ

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 6، شماره 22، اسفند 1393، صفحه 71-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کاظم نظری‌بقا^* ؛ علی دهقان

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد تبریز- ایران

چکیده

هنرمندان از دیرباز با تأثیرات رنگ‌ها آشنا بوده­اند و معماری و رنگ‌آمیزی کاشی­های ایرانی این پیوند را تثبیت کرده است. اما در دوران معاصر کشفیات و دریافت‌های علمی نوع برداشت و سمبل­های نهادینه شده را دچار تزلزل کرده و روان­شناسی معاصر درک تازه­ای از رنگ­ها را ارائه می­کند. این تفاوت‌ها گسترده و زیاد نیست، چرا که حس دریافت ذاتی و فطری انسان‌ها نمی‌تواند به راحتی دچار تحول شود. این فرایند را در سروده­های شاعران فارسی زبان می­توان به ­نیکی تحلیل کرد. رنگ و تحلیل آن در شعر خواجه حافظ کمتر مورد توجه واقع شده است. این مقاله نمادشناسی، جمال شناسی، روان­شناسی، تأثیر اجتماعی رنگ­ها، پیوند رنگ و صدا و طبیعت را در شعر حافظ بررسی کرده است. این بررسی نشان می­دهد که حافظ در حوزه­ی رنگ و طبیعت برخوردی ذهنی‌گرایانه با مفهوم طبیعت دارد او در ابیاتش به کمک معانی مختلف واژه­ی رنگ و در سایه­ی ایهام تناسب شبکه­ی منسجمی از رنگ­ها را درهم می­تند. در حوزه­ی نمادشناسی، رنگ فیروزه‌ای که نمادی مذهبی نیز هست، در شعر او برجسته می­شود و همچنین تأثیرات سیاسی و اجتماعی و عرفانی رنگ سیاه هم از نگاه حافظ پوشیده نمی­ماند.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ رنگ؛ طبیعت؛ صدا؛ جمال شناسی