بررسی تأثیر سرمایه اقتصادی و میزان رضایت از خدمات شهری بر میزان مشارکت شهروندان شهر ارومیه در تفکیک و جمع‌آوری زباله‌های خانگی

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 4، دوره 3، شماره 7، مرداد 1389، صفحه 57-74   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

لورا علیاری¹؛ محمد عباس‌زاده²؛ حسین میرزائی²

¹کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

²استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه تبریز.

چکیده

       تفکیک زباله از اصول زندگی در شهرهای توسعه ­یافته جهان است و جزو تکالیف شهروندی محسوب می­شود. هدف، حفظ محیط زیست است که سلامت انسان و سایرجانداران در گرو آن است، به همین خاطر پژوهش حاضر ضمن سنجش میزان مشارکت خانوارهای شهر ارومیه در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی به تأثیر سرمایه اقتصادی و میزان رضایت از خدمات شهری بر آن نیز پرداخته است. روش این پژوهش، پیمایشی و اطلاعات آن از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. جامعه آماری، شامل خانوارهای ساکن شهر ارومیه در سال 1391 و حجم نمونه طبق فرمول کوکران 612 نفر می­باشد که به روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب شدند. پس از جمع­آوری پرسشنامه­ها، اطلاعات لازم توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون فرضیه­ها نشان دهنده وجود رابطه معنادار بین میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی می­باشد. هم­چنین بین سرمایه اقتصادی و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی و پلاستیکی رابطه معنی­دار وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد، میزان رضایت از خدمات شهری توان پیش­بینی میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را دارد. این متغیر توانست 12 درصد از واریانس متغیر میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها

مشارکت؛ تفکیک و جمع‌آوری زباله‌های خانگی؛ سرمایه اقتصادی؛ میزان رضایت از خدمات شهری؛ شهر ارومیه

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال دوم، شماره هفتم، تابستان 1389

ص ص 74 - 57

 

 

 

 

 

بررسی تأثیر سرمایه اقتصادی و میزان رضایت از خدمات شهری بر میزان مشارکت شهروندان شهر ارومیه در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی

لورا علیاری^[1]

 دکتر محمد عباس­زاده^[2]

دکتر حسین میرزائی^[3]

تاریخ دریافت مقاله:3/11/1391

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:1/4/1392

 

چکیده

       تفکیک زباله از اصول زندگی در شهرهای توسعه ­یافته جهان است و جزو تکالیف شهروندی محسوب می­شود. هدف، حفظ محیط زیست است که سلامت انسان و سایرجانداران در گرو آن است، به همین خاطر پژوهش حاضر ضمن سنجش میزان مشارکت خانوارهای شهر ارومیه در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی به تأثیر سرمایه اقتصادی و میزان رضایت از خدمات شهری بر آن نیز پرداخته است. روش این پژوهش، پیمایشی و اطلاعات آن از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. جامعه آماری، شامل خانوارهای ساکن شهر ارومیه در سال 1391 و حجم نمونه طبق فرمول کوکران 612 نفر می­باشد که به روش نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب شدند. پس از جمع­آوری پرسشنامه­ها، اطلاعات لازم توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از آزمون فرضیه­ها نشان دهنده وجود رابطه معنادار بین میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی می­باشد. هم­چنین بین سرمایه اقتصادی و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی و پلاستیکی رابطه معنی­دار وجود دارد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد، میزان رضایت از خدمات شهری توان پیش­بینی میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را دارد. این متغیر توانست 12 درصد از واریانس متغیر میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را تبیین کند.

واژگان کلیدی: مشارکت، تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی، سرمایه اقتصادی، میزان رضایت از خدمات شهری، شهر ارومیه.

 

مقدمه

مشارکت¹ را نوعی کنش هدف­مند در فرایند تعاملی بین کنشگر و محیط اجتماعی او در جهت دست­یابی به اهداف معین و از پیش تعیین شده تعریف کرده­اند، فرایندی که افراد جامعه به صورت جمعی، آگاهانه، داوطلبانه و با در­نظر داشتن اهداف معین و مشخص که منجر به سهیم شدن آن­ها در منافع اجتماعی می­شود، در آن شرکت می­کنند و نمود عینی آن را در نهاد­های مشارکتی چون انجمن­ها، گروه­ها، سازمان­های غیر­دولتی و نظایر آن می­توان دید. این نوع کنش­ها نیاز به شرایط مساعد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارند که در صورت فراهم شدن آن­ها، امکان شکل­گیری و ادامه کنش وجود دارد، برای مثال، وجود پذیرش ارزش­هایی مانند همیاری و اهمیت رسیدگی به نیاز­های مردم، درونی کردن آن­ها در فرایند اجتماعی شدن و عوامل فرهنگی که در اقدام مشارکت­جویانه اثر می­گذارد(یزدان پناه و دیگری­، 1387­: ­130).

مشارکت از دیر­باز با زندگی انسان پیوند داشته است، لیکن توجه به پدیده مشارکت و تأکید بر نقش آن به عنوان یکی از عوامل اصلی توسعه در جوامع در­حال توسعه، تا حد بسیار پس از شکست راهکار­ها و برنامه­های توسعه در دهه­های 1950 و 1960 می­باشد. در بررسی و ارزیابی این برنامه­ها، عدم بهره­گیری از مشارکت مردمی به عنوان عامل اصلی شکست برنامه­های توسعه ارزیابی شده است، لذا پس از آن، استراتژی­های توسعه با اتکا به نیروی مشارکت مردمی مورد تأکید قرار گرفت و از آن پس، سازمان­های بین­المللی توسعه بر رویکرد مشارکت مردمی به عنوان نیاز اصلی بشر تأکید نمودند. امروزه به مشارکت به عنوان مؤلفه اصلی و تفکیک ناپذیر توسعه نگریسته و روز­­­ به­­ روز بر اهمیت و ضرورت آن بیشتر تأکید می­شود، به گونه­ای که در گزارش توسعه انسانی برنامه توسعه سازمان ملل متحد (1993) عنوان شده است «موضوع مشارکت مردم رفته رفته به  صورت مسأله اصلی زمان ما در­می­آید» بر این مبنا نگرش نوین توسعه با تأکید بر اهمیت نقش مردم در فرایند توسعه و با رویکرد توسعه درون­زا، به مردم به عنوان عناصر فعال و خلاق در روند توسعه می­نگرد(نیازی،­ 1385:­ 128).

در این دوران که با افزایش شهر­نشینی مواجه هستیم، مشارکت در تمامی زوایای زندگی انسان­ها ریشه دوانیده به خصوص مشارکت در امور شهری از جایگاه خاصی بر­خودار است. زباله² و مشکلات زیست­محیطی و هزینه­های سنگین مربوط به مدیریت آن، یکی از مشکلات مهم امور شهری می­باشد که بدون تردید هر شهری با آن دست به گریبان است. بنابراین همان­طور که شهروندان نسبت به املاک و دارایی­های خصوصی خود حساسیت دارند باید به دارایی­های عمومی و مسائل محیطی نیز توجه کنند. امروزه در اکثر کشورهای توسعه­یافته، حفظ محیط زیست جزئی ازفرهنگ عمومی شده وحساسیت نسبت به مسائل زیست­محیطی از اهمیت بسزایی برخوردار است. هم­چنین زباله در این کشور­ها به عنوان یک منبع ثروت عمومی تلقی می­شود و از آن به عنوان طلای کثیف یاد می­کنند، این امر در تولید سرانه زباله این کشور­ها تأثیر بسزایی گذاشته، به طوری که سرانه متوسط زباله در این کشور­ها بسیار اندک است(نوابخش و دیگری، 1390: 22-21).

در حال حاضر توسعه شهر ارومیه، افزایش جمعیت و تغییرات شیوه­های زندگی از جمله الگوهای مصرف، مشکلات و معضلات متعدد و متنوعی را ایجاد کرده که از اهم آن می توان به رشد روزافزون تولید زباله اشاره نمود. روزانه 450 تن در روز زباله در شهر ارومیه تولید می شود و سرانه تولید زباله هر شهروند ارومیه­ای معادل 700 گرم است. مدیریت این میزان زباله هزینه­های زیادی را بر شهر تحمیل می­کند، علاوه بر آن یکی از عوامل کاهش کیفیت محیط زیست شهر بوده و مشکلات زیست محیطی عدیده­ای هم­چون آلودگی هوا، خاک و آب ایجاد نموده است. لذا توجه هر چه بیشتر به عواملی که به مشارکت شهروندان در تفکیک زباله­های خانگی کمک می­کند، امری ضروری است. با توجه به موارد فوق، سؤال اصلی تحقیق این است که با توجه به آمار سرانه تولید زباله در شهر ارومیه، میزان مشارکت شهروندان شهر ارومیه در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی چه قدر بوده و آیا رابطه­ای بین سرمایه اقتصادی و میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی وجود دارد؟

 

ادبیات تحقیق

ازنظر بوردیو³، تمام افراد بشرکنشگرهستند، چه آن­هایی که آگاهانه عملی را انجام می­دهند و چه آن­هایی که ناخودآگاه پذیرای سلطه­اند. به عبارت دیگر افراد فعال و منفعل کنشگرند وکنش عملی است که در یک میدان رخ می­دهد و هر میدا عرصه­ای است که در آن نیروهای بالقوه و بالفعل با یکدیگر وارد تبادل می­شوند که مثالی از این میدان­ها، سازمان و جامعه هستند. پس برای درک معنی عمل باید معنی میدان را درک کرد که خود حاصل تبادل میان نیروها است(قرونه، 1389: 41). ساختار ذهنى در هر فرد و موقعیتى که تحت عنوان میدان یا زمینه در جامعه اشغال مى­کند بستگى به میزان بهره­مندى او از سرمایه است. جایگاه­هاى عوامل گوناگون (انسان یا نهاد اجتماعى) درون یک زمینه را مقدار و اهمیت نسبى سرمایه­اى که این عوامل دارند، تعیین مى­کند. این سرمایه است که به یک فرد اجازه مى­دهد تا سرنوشت خود و دیگران را تحت نظارت گیرد(ریتزر، 1386: 724). وی از چهار نوع سرمایه سخن می­گوید: سرمایه نمادین، سرمایه اقتصادی، سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی. نظام خوى و خصلتى که افراد کسب مى­کنند، وابسته به میزان بهره­مندى از سرمایه است. از نظر بوردیو سرمایه هرگونه خاستگاه و سرچشمه در عرصه اجتماعى است که در توانایى فرد براى بهره­مندى از منافع خاصى که در این صحنه حاصل مى­گردد، مؤثر واقع می­شود(اخترمحققی، 1385: 53). بنابراین می­توان گفت که بوردیو سرمایه اقتصادی را در کنش (چون مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی) مؤثر می­داند.

مارکس ⁴ معتقد است «محصولات فکری، عقاید و آگاهی اجتماعی با فعالیت مادی افراد ارتباط دارد، شرایط تولیدی زندگی مادی، روابط کلی اجتماعی، سیاسی و فکری مردم را تعیین می­کند». اساس هر جامعه را شیوه تولیدی آن جامعه تشکیل می­دهد. به عبارت دیگر مجموع روابط تولیدی، ساخت اقتصادی هر جامعه را تشکیل داده و بر اساس این ساخت است که روبنای حقوقی، سیاسی، اخلاقی، هنری، مذهبی که خود بر شکل­های خاصی از شعور اجتماعی است، ظهور می­کند( ادیبی و دیگری، 1387: 121- 119 ). با رشد صنعت درجوامع، مالکیت خصوصی ابزار تولید در اختیار کارفرما قرار دارد و کار برای کارگر چیزی جز وسیله­ای برای معاش نیست، نتیجه چنین وضعی احساس بی­قدرتی کارگر را به همراه دارد، این بی­قدرتی مانع از آن می­شود که افراد خود را در فعالیت­ها سهیم بدانند و به مشارکت تشویق شوند(کوزر، 1386: 85). بنابراین می­توان گفت که مارکس، موقعیت اقتصادی افراد را مبنایی برای شکل­گیری رفتارها، دیدگاه­ها و نگرش­های آنان چون مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی می­دانست.

آلموند و پاول⁵ ضمن تأکید بر تحصیلات، درآمد و رتبه شغلی افراد در تعیین پایگاه اقتصادی- اجتماعی آنان معتقدند که شهروندان تحصیل کرده، ثروت­مند و بهره­مند از مهارت­های حرفه­ای بالاتر احتمال بیشتری دارد که واجد ایستارهای مشارکت جویانه باشند. منابع و مهارت­هایی که این گونه افراد در زندگی خصوصی خود به دست می­آورند، در مواردی که وظیفه حکم می­کند، می­تواند این شهروندان را به سهولت به مشارکت بکشاند(آلموند و دیگری، 1380: 138).

کاستلو⁶ بر این باور است که هرچه قدر افراد از لحاظ اقتصادی در وضعیت بهتری به سر ببرند، میزان مشارکت آنان در فعالیت­های سیاسی و اجتماعی بیشتر خواهد بود. از جمله دلایلی که کاستلو برای تأثیرگذاری طبقه اجتماعی مدنظر دارد این است که معمولاً افرادی که دارای طبقات بالای اجتماعی هستند به دلیل حفظ وضع موجود ناچار هستند که در عرصه مسائل سیاسی و اجتماعی شرکت فعال داشته باشند و هم­چنین افرادی که دارای زندگی فقیرانه­ای هستند این گونه خود را توجیه می­کنند که دلیلی ندارد ما در جامعه مشارکت داشته باشیم چون چیزی برای از دست دادن نداریم(کاستلو، 1383: 128-127).

بنابراین می­توان گفت از دید این نظریه­پردازان سرمایه اقتصادی عاملی است که می­تواند رفتار و مشارکت انسان (چون مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی) را تحت تأثیر قرار دهد.

یکی دیگر از متغیرهای تأثیرگذار بر میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی، میزان رضایت از خدمات شهری می­باشد، گرونبرگ⁷ بیان می­کند، رضایت یا عدم رضایت خود از یک بخش از زندگی بر روی رضایت یا عدم رضایت از بخش­های دیگر زندگی تأثیر دارد( نیکا­بزمی­آذر و دیگری، 1390: 24). مازلو⁸ در کتاب انگیزش و شخصیت به درجه­بندی نیازهای افراد بشر پرداخته است و بر آن است که انسان­ها دارای نیازهایی هستند که در صورت برآورده شدن، سبب رضایت در فرد شده و برانگیزاننده و هدایت کننده رفتار می­باشند(مازلو، 1375). هومنز⁹ بر انگیزه به عنوان عامل مؤثر بر رفتار تأکید دارد. او با تأکید بر قضایای بنیادی سعی داشت تا رفتارهای اجتماعی انسان­ها را در چارچوب مبادله و بر حسب پاداش­ها و هزینه­ها تبیین نماید. هومنز در مطالعاتش به این نتیجه رسید که انگیزه­ها محرک­هایی هستندکه افراد را به سوی انجام دادن عمل یا اعمالی رهنمون می­کنند(ریتزر، 1386: 428 ). جیمز فریزر¹⁰ نیز بر انگیزه به عنوان عامل مؤثر بر رفتار تأکید دارد و انگیزه عمدتاً در جهت کسب کالاهای خواستنی، لذت و دسترسی به رضایت، نهفته می­باشد. وی معتقد است که اگر رضایت متقابل حاصل نشود، هیچ نوع کنش اجتماعی متقابل صورت نخواهدگرفت(تقوی، 1385: 49). با توجه به موارد فوق، می­توان گفت که رضایت از خدمات شهری به عنوان محرکی است که می­تواند میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را تحت تأثیر قرار دهد.

در راستای موارد نظری مطرح شده، نتایج تجربی زیر می­توانند مؤثر باشند:

نعیمی (1390) در تحقیقی تحت عنوان «تبیین عوامل اجتماعی مؤثر بر جلب مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی، مطالعه موردی منطقه 13 شهرداری تهران» به این نتیجه رسیده است که بین سن، وضعیت تأهل، رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه وجود دارد.

مصطفی­پور کندلوسی (1380) در تحقیقی با عنوان «بررسی طرز تلقی شهروندان منطقه 7 تهران از مشارکت در مدیریت شهری» انجام داده است. نتایج نشان دادند که میزان مشارکت شهروندان با پایگاه اقتصادی،  تعداد اعضای خانوار در ارتباط بوده است.

قهرمان (1388) در تحقیقی با عنوان «بررسی میزان مشارکت شهروندان در امور شهری و عوامل اجتماعی مؤثر برآن مطالعه موردی: شهر مراغه» انجام داده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که رابطه معنی­دار مستقیمی بین سن، درآمد با مشارکت شهروندان در امور شهری وجود دارد.

مهدوی و رحمانی خلیلی (1388) درتحقیقی تحت عنوان «بررسی تاثیردین­داری برمشارکت اجتماعی شهروندان تهرانی» به این نتیجه رسیده­اند که بین سن، پایگاه اقتصادی بر مشارکت اجتماعی موثر است.

ویلیامز¹¹ (2006) تحقیقی تحت عنوان «تأثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی، ساختاری بر بازیافت زباله­های خانگی: یک مطالعه موردی» در یکی از محلات فقیر انگلستان انجام داده­اند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که مشارکت در میان افراد مرفه و مسن­تر بیشتر از افراد فقیر و جوان دارای فرزند می­باشد و بین ارائه خدمات محلی چون کیسه­ها و سطل­های مخصوص تفکیک زباله و مشارکت خانواده­ها در جداسازی زباله­ها رابطه وجود دارد.

وحید و چمهوری¹² (2007) تحقیقی تحت عنوان «شیوه­های مدیریت و بازیافت زباله فقرای شهری» در شهر کوالالامپور انجام داده­اند. این مطالعه نشان می­دهد که فقرای کم درآمد شهری منبع اصلی بازیافت شامل جداسازی و جمع­آوری و کاربران دوباره زباله­های خانگی هستند.

افروز¹³ و دیگران (2010) در تحقیقی تحت عنوان «بررسی رفتار بازیافت خانواده­ها در داکا، بنگلادش» به این نتیجه رسیدند که سن (35-25 سال) و درآمد با جداسازی زباله­های قابل بازیافت در ارتباط است.

فیوریلو¹⁴ (2011) تحقیقی تحت عنوان «بازیافت زباله خانگی: بررسی ملی از ایتالیا» انجام داده است. نتایج نشان داد بین سن، درآمد و در دسترس بودن سطل­های مخصوص تفکیک زباله با مشارکت در بازیافت زباله­ها رابطه وجود دارد.

تادسه¹⁵ (2009) در تحقیقی تحت عنوان «نگرانی زیست محیطی و تأثیر آن بر جداسازی و دفع زباله­های خانگی: شواهدی از اتیوپی» به این نتیجه رسیده است که بین درآمد و دسترسی به سطل تفکیک زباله با مشارکت در تفکیک زباله رابطه وجود دارد.

 

فرضیه­های تحقیق

فرضیه­هایی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته­اند به شرح زیر می­باشند:

1. میانگین مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی به تفکیک وضعیت تأهل شهروندان متفاوت است.

2. بین سن شهروندان و میزان مشارکت آنان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه وجود دارد.

3. بین تعداد اعضای خانوار و میزان مشارکت آنان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه وجود دارد.

4. بین میزان رضایت از خدمات شهری شهروندان و میزان مشارکت آنان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه وجود دارد.

5. بین سرمایه اقتصادی شهروندان و میزان مشارکت آنان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه وجود دارد.

 

تعریف متغیر­های تحقیق

میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی:منظور میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی با دسته بندی­های زیر است:

- زباله­های خشک شامل:

کاغذ و مقوا: انواع روزنامه، مجله، کتاب، دفتر، کارتن، مقوا، دستمال کاغذی، عکس، کاغذ فاکس، کاغذ چاپگر، کیسه­های کاغذی، ظرف کاغذی شیر، آب میوه، جعبه های شیرینی، شانه تخم مرغ.

 پلاستیک: انواع ظروف پلاستیکی، بطری­های پلاستیکی، گالن­های پلاستیکی، روکش­های پلاستیکی، کیسه­های پلاستیکی، طناب­های پلاستیکی، اسباب بازی­های پلاستیکی، ظروف یک بار مصرف نوشابه، روغن، مواد شوینده و پاک کننده، انواع دمپایی پلاستیکی.

فلزات: انواع قوطی فلزی کمپوت، کنسرو، نوشابه، رب، انواع ظروف آلومینیومی، وسایل فلزی آشپزخانه، شیرآلات، لوله­های فلزی، انواع توری فلزی، ظروف و لوله­های مسی، چدنی و آهنی، فویل­های آلومینیومی، رادیاتور.

شیشه: انواع ظروف شیشه­ای، سرامیک، چینی، بلور، شیشه­های شکسته.

لوازم الکتریکی و الکترونیکی. سیم، کابل، کلید، پریز، دیسکت، سی­دی، نوار کاست، نوار ویدئو، انواع لوازم الکتریکی چون رادیو، ساعت، تلویزیون.

منسوجات: انواع لباس­های کهنه، پارچه­های مستعمل، حوله، ملحفه، پرده، رومیزی، انواع وسایل پارچه­ای، انواع کیف، کفش، البسه.

چوب: انواع جعبه­های چوبی، سرشاخه، برگ درخت، مبل، صندلی، میز، وسایل چوبی آشپزخانه

- زباله­های تر شامل:

زباله­های غذایی: برنج، انواع خورشت، نان، پسمانده میوه و سبزی، میوه و سبزی فاسد شده، تفاله چای.

لازم به توضیح است که کلیه ابعاد یاد شده در قالب طیف لیکرت و در سطح سنجش رتبه­ای، مورد آزمون قرار گرفت.

سرمایه اقتصادی:در این تحقیق سرمایه اقتصادی با شاخص­های، میزان درآمد ماهیانه، قیمت تقریبی مسکن شخصی و قیمت تقریبی خودرو شخصی مشخص شده است که هر یک به صورت ترتیبی مورد سؤال قرار گرفته است و در نهایت یک متغیر ترکیبی در سطح مقیاس فاصله­ای، میزا ن سرمایه اقتصادی به دست آمد.

میزان رضایت از خدمات شهری:برای سنجش میزان رضایت از خدمات شهری مورد نظر در این مقاله از معرف­های زیر در سطح  سنجش رتبه­ای و در قالب طیف لیکرت استفاده شده است:

وظایف اجتماعی و فرهنگی شهرداری شامل تأمین فضاهای ورزشی، تأسیس مؤسسات فرهنگی و بهداشتی؛ وظایف خدمات شهری شامل تأمین فضای سبز، جلوگیری از سد معبر و مشاغل مزاحم، تأمین روشنایی و امنیت معا­بر در شب، تعیین محل­های مناسب برای توقف وسایل نقلیه، کنترل بهداشت عمومی شهر از طریق جمع­آوری به موقع زباله­ها و تنظیف معابر و ایجاد سطل­های مخصوص تفکیک زباله در سطح شهر و قرار دادن کیسه­های مخصوص برای جمع­آوری زباله در اختیار شهروندان، انجام امور اجرایی حمل و نقل و ترافیک (پل عابر، خط­کشی، ایستگاه اتوبوس)؛ وظایف فنی و عمرانی شهرداری شامل آسفالت و لکه­گیری خیابان­ها.

 

روش­شناسی

روش تحقیق پژوهش پیمایشی می­باشد. ابزار گردآوری داده­ها، از ابزار پرسشنامه محقق ساخته به صورت بسته پاسخ در قالب سؤال­ها و گویه­هایی عمدتاً در سطح سنجش رتبه­ای و در قالب طیف لیکرت استفاده شد. جامعه آماری تحقیق حاضرخانوارهای 4 منطقه شهرداری شهر ارومیه می­باشد که تعداد آن­ها بر اساس سرشماری سال 1385 برابر با 153671 خانوار می­باشد. برای برآورد حجم نمونه آماری مورد نیاز، از فرمول کوکران 12Nt2s2Nd2+t2s2"> n= استفاده شده است. با توجه به واریانس به دست آمده از طریق پیش­آزمون و استفاده از فرمول کوکران، تعداد نمونه 612 نفر به دست آمد. نمونه­ها به شیوه نمونه­گیری خوشه­ای چند مرحله­ای انتخاب شدند. در این پژوهش برای تعیین اعتبار ابزار اندازه­گیری از اعتبار محتوایی استفاده شده است. پایایی سؤال­های پرسشنامه نیز با استفاده از «ضریب آلفای کرونباخ» محاسبه گردیده است. که در جدول شماره (1) مقدار هر یک از گویه­ها مشخص شده است.

 

جدول شماره (1): تحلیل پایایی متغیرهای مورد مطالعه

متغیر	ضریب آلفا	ضریب آلفای کل
میزان رضایت از خدمات شهری	86/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی	86/0	96/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی	84/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی	86/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های شیشه­ای	80/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های الکترونیکی	81/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های منسوجاتی	61/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های چوبی	61/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های غذایی	61/0

 

یافته­های تحقیق

از مجموع 612 پاسخگوی موردمطالعه 2/42 درصد را مردان و 8/57 درصد را زنان تشکیل می­دهند. میانگین سن پاسخگویان 37 سال بود. متوسط بعد خانوار 4 نفر، کمترین بعد خانوار 1 نفر و بیشترین 8 نفر بود. بیشتر افراد مورد مطالعه، متأهل بودند. هم­چنین بیشترین درصد فراوانی مربوط به متغیر میزان تحصیلات، اختصاص به تحصیلات در سطح دیپلم داشت و کمترین آن­ها بی­سواد بوده­اند.

به لحاظ سرمایه اقتصادی می­توان گفت که سرمایه اقتصادی آزمودنی­ها با میانگین 40/10 اندکی پایین­تر از حد متوسط و میزان رضایت از خدمات شهری آزمودنی­ها با میانگین 61/40 اندکی بالاتر از حد متوسط بود.

میزان مشارکت آزمودنی­ها در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی، با میانگین 77/92 پایین­تر از حد متوسط بوده است. این درحالی است که میزان برخورداری پاسخگویان از ابعاد میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی شامل ابعاد مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی با میانگین 82/10، پلاستیکی با میانگین 12/11 و شیشه­ای با میانگین 82/7 در حد پایین­تر از حد متوسط، ابعاد مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی با میانگین 24/13، چوبی با میانگین 37/13 و غذایی با میانگین 68/13 اندکی پایین­تر از حد متوسط بود و ابعاد مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های الکتریکی با میانگین 13/12، منسوجاتی با میانگین 82/10 اندکی بالاتر از حد متوسط بوده است.

 

بررسی تفاوت میانگینمشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی به تفکیک وضعیت تأهل

برای بررسی معنی­داری تفاوت میانگین مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن به تفکیک وضعیت تأهل از آزمون F برای گروه­های مستقل استفاده شد. نتایج حاصله نشان می­دهد: میانگین مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد (مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی، پلاستیکی، فلزی، شیشه­ای، الکترونیکی، منسوجاتی، چوبی، غذایی) به تفکیک وضعیت تأهل متفاوت نمی­باشد.

 

جدول شماره (2): مقایسه میانگین مشارکت در تفکیک و جمع­آوری
زباله­های خانگی و ابعاد آن به تفکیک وضعیت تأهل

متغیر وابسته	متغیر مستقل (وضعیت تأهل)
	منابع تغییر	مجموع مجذورات	df	میانگین مجذورات	F	سطح معنی­داری
مشارکت در تفکیک زباله­های کاغذی	بین گروهی	145/77	2	573/38	588/1	20/0
	درون گروهی	162/14789	609	573/24
	کل	307/14866	611
مشارکت در تفکیک زباله­های پلاستیکی	بین گروهی	646/80	2	323/40	631/1	19/0
	درون گروهی	118/15058	609	726/24
	کل	736/15138	611
مشارکت در تفکیک زباله­های فلزی	بین گروهی	799/32	2	400/16	576/0	56/0
	درون گروهی	846/17343	609	479/28
	کل	645/17376	611
مشارکت در تفکیک زباله­های شیشه­ای	بین گروهی	157/37	2	578/18	378/1	25/0
	درون گروهی	679/8195	608	480/13
	کل	835/8232	610
مشارکت در تفکیک زباله­های الکترونیکی	بین گروهی	259/109	2	629/54	160/2	12/0
	درون گروهی	740/15401	609	290/25
	کل	998/15510	611
مشارکت در تفکیک زباله­های منسوجاتی	بین گروهی	258/131	2	642/65	628/2	07/0
	درون گروهی	439/15213	609	981/24
	کل	724/15344	611
مشارکت در تفکیک زباله­های چوبی	بین گروهی	976/103	2	988/51	360/1	26/0
	درون گروهی	083/23287	609	238/38
	کل	059/23391	611
مشارکت در تفکیک زباله­های غذایی	بین گروهی	488/35	2	744/17	749/2	06/0
	درون گروهی	570/3930	609	454/6
	کل	057/3966	611
مجموع	بین گروهی	376/4116	2	188/205	06/2	13/0
	درون گروهی	9/607760	608	607/999
	کل	3/611877	610

 

بررسی رابطه بین سن و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن

برای بررسی ارتباط بین متغیرهای سن و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. براساس نتایج به دست آمده از جدول شماره (3)،
می­توان فرض H₀ را تایید نمود یعنی بین متغیرهای سن و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن (مشارکت درتفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی، پلاستیکی، فلزی، شیشه­ای، الکترونیکی، منسوجاتی، چوبی و غذایی) همبستگی معنی داری وجود ندارد.

 

 

جدول شماره (3): نتایج آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین سن و
میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن

متغیر وابسته
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی	605	041/0	313/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی	612	024/0	561/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی	612	055/0	171/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های شیشه­ای	611	005/0	895/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های الکترونیکی	612	055/0	174/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های منسوجاتی	612	067/0	099/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های چوبی	612	023/0	577/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های غذایی	612	021/0	611/0
مجموع	611	039/0	331/0

 

بررسی رابطه بین تعداد اعضای خانوار و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن

برای بررسی ارتباط بین متغیرهای تعداد اعضای خانوار و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. بر اساس نتایج به دست آمده از جدول (4)، می­توان فرض H₀را تایید نمود یعنی بین متغیرهای تعداد اعضای خانوار و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن (مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی، پلاستیکی، فلزی، شیشه­ای، الکترونیکی، منسوجاتی، چوبی و غذایی) همبستگی معنی­داری وجود ندارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول شماره (4): نتایج آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین تعداد
اعضای خانوار و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن

متغیر وابسته
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی	612	005/0	905/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی	605	024/0	549/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی	605	082/0	099/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های شیشه­ای	604	020/0	631/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های الکترونیکی	605	019/0	641/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های منسوجاتی	605	026/0	520/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های چوبی	605	023/0	568/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های غذایی	605	020/0	630/0
مجموع	604	022/0	598/0

 

بررسی رابطه بین میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن

براساس نتایج به دست آمده از جدول شماره (5)، می­توان گفت که با اطمینان 99% بین بعد میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن (مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی، پلاستیکی، فلزی، شیشه­ای، الکترونیکی، منسوجاتی، چوبی و غذایی) همبستگی مستقیم وجود دارد. یعنی با افزایش میزان رضایت از خدمات شهری به میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن افزوده می­شود، عکس این امر نیز صادق است. بیشترین شدت همبستگی مربوط به میزان رضایت از خدمات شهری با میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی است و کمترین شدت همبستگی مربوط به میزان رضایت از خدمات شهری با میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های منسوجاتی است.

 

 

 

 

 

جدول شماره (5): نتایج آزمون همبستگی پیرسون رابطه  بین میزان رضایت
از خدمات شهری و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی وابعاد آن

متغیر وابسته
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی	606	263/0	000/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی	606	209/0	000/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی	606	192/0	000/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های شیشه­ای	605	182/0	000/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های الکترونیکی	606	218/0	000/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های منسوجاتی	606	174/0	000/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های چوبی	606	194/0	000/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های غذایی	606	224/0	000/0
مجموع	605	254/0	000/0

 

بررسی رابطه بین سرمایه اقتصادی و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن

براساس نتایج به دست آمده از جدول شماره (6)، بین سرمایه اقتصادی و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد (مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی، شیشه­ای، الکترونیکی، منسوجاتی، چوبی و غذایی) همبستگی معنی­داری وجود ندارد ولی بین سرمایه اقتصادی و ابعاد (مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی و فلزی) می­توان گفت با اطمینان 95% همبستگی معنی­دار معکوس وجود دارد. یعنی با افزایش سرمایه اقتصادی به میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی و فلزی کاسته می­شود و عکس این امر نیز صادق است. شدت همبستگی سرمایه اقتصادی با میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی بیشتر از شدت همبستگی سرمایه اقتصادی با میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی بوده است.

 

 

 

 

 

جدول شماره (6): نتایج آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین سرمایه اقتصادی
و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی و ابعاد آن

متغیر وابسته
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های کاغذی	610	047/0-	248/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های پلاستیکی	610	085/0-	035/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های فلزی	610	094/0-	020/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های شیشه­ای	609	005/0-	910/0
مشارکت درتفکیک و جمع­آوری زباله­های الکترونیکی	610	049/0-	228/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های منسوجاتی	610	040/0	326/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های چوبی	610	071/0-	078/0
مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های غذایی	610	007/0-	859/0
مجموع	609	054/0-	182/0

 

 

نتایج تحلیل رگرسیونی چندمتغیره

نتایج به دست آمده از انجام تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان می­دهد که مقدار ضریب همبستگی چندگانه برای تبیین نمره میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی برابر 351/0 است که مجذور آن یعنی ضریب تبیین 123/0 بیانگر درصد تغییرات تبیین شده توسط متغیرهای وارد در معادله می­باشد و ضریب تبیین اصلاح شده 121/0 بوده است. به عبارت دیگر، با توجه به ضریب تبیین اصلاح شده، می­توان گفت که در تحقیق حاضر توانستیم 1/12 درصد از عوامل مرتبط با میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را با معرفی متغیرهای این پژوهش کنترل کنیم. نتایج واریانس رگرسیونی نیز نشان می­دهد که اثر رگرسیون یا اثر متغیر مستقل نسبت به اثر باقی­مانده کاملاً معنی­دار است. هم­چنین نتیجه آزمون «دوربین واتسون» در تحقیق حاضر 759/1 می­باشد که بیانگر این است که خطاها یا باقی­مانده­ها برای این مدل رگرسیونی مستقل از هم می­باشند. جداول شماره (7 و 8) آماره­های تحلیل رگرسیون و تحلیل واریانس میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را نشان می­دهد.

جدول شماره (7): آماره­های تحلیل رگرسیونی چند متغیره میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی

ضریب همبستگی چندگانه	ضریب تبیین	ضریب تبیین تصحیح شده	سطح معنی­داری	F	دوربین واتسون
351/0	123/0	121/0	000/0	304/81	759/1

 جدول شماره (8): متغیرهای مانده در مدل رگرسیونی

نام متغیر	B	Std. Error	Beta	مقدارt	سطح معنی­داری
عدد ثابت	916/51	681/4	-	091/11	000/0
میزان رضایت از خدمات شهری	008/1	112/0	351/0	017/9	000/0

 

بحث و نتیجه­گیری

مشارکت انسان در سرنوشت خویش یک اصل و نیاز فطری است که از بدو خلقت وی وجود داشته است. بر پایه همین اصل است که دامنه این نوع نیاز هر روز گسترده­تر می­شود و ابعاد دیگر زندگی انسان را در بر می­گیرد. امروزه تولید بیش ازحد زباله یک مشکل رو به رشد در کشورها می­باشد و جستجو برای راه­حل­های موثر برای مقابله با آن، تبدیل به یک اولویت برای دولت­ها شده است(Vicente, 2007: 1). اگر به هزینه­های جمع­آوری و دفع زباله نگاهی بیندازیم، متوجه می­شویم که با کمی دقت و احساس مسئولیت مضاعف می­توان از استهلاک چه سرمایه قابل توجهی جلوگیری نماییم. به خاطر داشته باشیم، اگر تولید زباله به همین ترتیب و با این شرایط ادامه یابد، مدت زیادی طول نخواهد کشید که تمام اراضی اطراف شهرها به زباله­دانی تبدیل می­شود و مکانی برای دفن زباله­های شهری باقی نخواهد ماند، طبق برآوردهای اخیر، زباله­ها مولد انتشار 1/4% از گازهای گلخانه­ای است(Thanh, 2010). بنابراین با تأثیری که زباله­ها در محیط زیست و سلامت مردم دارند، کنترل و درمان آنها با یک سیستم مناسب چون تفکیک و بازیافت، می­تواند تأثیر آن­ها را بر اکوسیستم به حداقل رساند(Benitez, 2003: 211). نتایج تحقیق حاضر با هدف مطالعه تأثیر سرمایه اقتصادی و میزان رضایت از خدمات شهری بر میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی نگاشته شده بود که برای حصول به این منظور از نظریات جامعه­شناختی تبیین­گر موضوع نظیر نظریات بوردیو، مارکس و آلموند و پاول، کاستلو استفاده گردید. هم­چنین در ارتباط با رابطه میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی از نظریات هومنز، مازلو، گرونبرگ و فریزر استفاده شد. در راستای تأیید ادبیات نظری مطرح شده، نتایج تحقیق قهرمان (1388) نشان داد که رابطه معنی­دار مستقیمی بین سن، وضعیت تأهل، میزان رضایت از خدمات شهری با مشارکت شهروندان در امور شهری وجود دارد. مهدوی و رحمانی خلیلی (1388) به این نتیجه رسیده­اند که بین سن، پایگاه اقتصادی بر مشارکت اجتماعی موثر است. نتایج تحقیق ویلیامز (2006) نشان داد که مشارکت در میان افراد مرفه و مسن­تر بیشتر از افراد فقیر و جوان دارای فرزند می­باشد و بین ارائه خدمات محلی چون کیسه­ها و سطل­های مخصوص تفکیک زباله و مشارکت خانواده­ها درجداسازی زباله­ها رابطه وجود دارد. وحید و چمهوری (2007) به این نتیجه رسیدند که فقرای کم درآمد شهری منبع اصلی بازیافت شامل جداسازی و جمع­آوری و کاربران دوباره زباله­های خانگی هستند. افروز (2010) به این نتیجه رسید که سن (35-25 سال) و درآمد با جداسازی زباله­های قابل بازیافت در ارتباط است. نتایج تحقیق فیوریلو (2011) و تادسه (2009) نشان داد که بین درآمد با میزان مشارکت در تفکیک زباله رابطه وجود دارد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بین میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه مستقیم و مثبت معنی­داری وجود دارد. بنابراین نتایج تحقیق حاضر در این زمینه با مبانی نظری و نتایج تحقیقات پیشین همخوانی بالایی دارد. هم­چنین برخلاف نتایج تحقیقات پیشین، در این تحقیق متغیرهای زمینه­ای رد شدند. در رابطه با سرمایه اقتصادی، نتایج تحقیق نشان داد که بین سرمایه اقتصادی و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های (پلاستیکی و فلزی) رابطه معنی­دار معکوس وجود دارد. لذا می­توان پیشنهادهای کاربردی زیر را برای بالا بردن میزان مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی به شرح زیر عنوان داشت:

- برای این­که در این پژوهش، بین میزان رضایت از خدمات شهری و میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه وجود دارد، پیشنهاد می­شود که مسئولین شهری از طریق توجه به مشکلات شهری و نیازهای مردم و رفع به موقع آن­ها شامل تأمین فضاهای ورزشی و فضای سبز، تأسیس مؤسسات فرهنگی و بهداشتی، جلوگیری از سد معبر و مشاغل مزاحم، تأمین روشنایی و امنیت معا­بر در شب، تعیین محل­های مناسب برای توقف وسایل نقلیه، آسفالت و لکه­گیری به موقع خیابان­ها و موارد مانند این و کنترل بهداشت عمومی شهر از طریق جمع­آوری به موقع زباله­ها و ارائه امکانات لازم به خصوص قرار دادن مخازن تفکیک زباله در کنار مخازن مخصوص جمع­آوری زباله و دادن کیسه­های مخصوص، زمینه مشارکت هر چه بیشتر خانوارها در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی را فراهم کنند.

-  با توجه به نتایج تحقیق و این­که بین سرمایه اقتصادی و برخی از ابعاد میزان مشارکت در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی رابطه وجود دارد، به نظر می­رسد، ایجاد سیستم­های تنبیهی و تشویقی (برپایه اقتصاد خانواده) ضروری است، چون: تشویق خانوارها جهت تفکیک زباله­ها (از طریق  دادن هدیه) و ایجاد سیستم­های تنبیهی (جرائم و مالیات­های عدم مشارکت در امرتفکیک زباله­ها)، تا زمینه مشارکت هر چه بیشتر خانوارها در تفکیک و جمع­آوری زباله­های خانگی فراهم شود.

 

زیرنویس­ها

^[1]. ^{Participation      2}. ^{Waste       3}. ^{Bourdieu          4}. ^{Marx          5}. ^{Almond & Powel        6}. ^{Costello    
7}. ^{Gruneberg          8}. ^{Mazlow      9}. ^{Homanz          10}. ^{JamesFrazer  11}. ^{Wiliames               12}. ^{Vahid & Chamhuri     13}. ^{Afroz            14}. ^{Fiorillo         15}. ^Tadesse

 

 

 

 

 

 

منابع

 آلموند، گ؛ پاول، ج. (1380). مشارکت و حضور شهروندان، ترجمه: علیرضا طیب، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 164- 163. فروردین و اردیبهشت. ص 147- 136.

 اخترمحققی، م. (1385). سرمایه اجتماعی. تهران.

ادیبی، ح، و دیگری. (1387)، نظریه­های جامعه­شناسی. تهران: دانژه. چاپ سوم.

تقوی، ن. (1385)، بررسی عوامل و زمینه­­های مشارکت مردم در توسعه منطقه شهرستان­های استان آذربایجانشرقی. تبریز: سازمان مدیریت و برنامه ریزی. چاپ نخست.

ریتزر، ج. (1386). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ نهم.

فرجی، ل، و دیگری. (1389). بررسی تأثیر سرمایه­های اجتماعی و فرهنگی بر میزان مشارکت زنان در سازمان­های غیردولتی. فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. شماره4، ص197- 169.

قرونه، ح. (1389). بازتاب سرمایه فرهنگی در آیینه سازمان. تدبیر. شماره 217، بهار، ص 43-39.

قهرمان، ن. (1388). بررسی میزان مشارکت شهروندان در امور شهری و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن مطالعه موردی: شهر مراغه. پایان­نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی. دانشگاه آزاد تبریز.

کاستلو، و. (1383). شهرنشینی در خاورمیانه. ترجمه: پیران و دیگری. تهران: نشر نی. چاپ سوم.

کوزر، ل. (1386). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه­شناسی. ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: مؤسسه نشر کلمه. چاپ سیزدهم.

مازلو، آ. (1375). انگیزش و شخصیت. ترجمه: احمد رضوانی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. چاپ چهارم.

مصطفی­پورکندولوسی، ک. (1380)، بررسی طرز تلقی شهروندان منطقه 7 تهران از مشارکت­شان در مدیریت شهری. پایان­نامه کارشناسی ارشد مدیریت شهری. دانشگاه آزاد تهران مرکز.

نوابخش، م، و دیگری. (1390). تبیین عوامل اجتماعی مؤثر بر جلب مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های بازیافتی (مطالعه موردی منطقه 13 شهرداری تهران). فصلنامه علمی- تخصصی مطالعات شهری. سال اول، شماره اول، زمستان، ص52-19.

نیازی، م. (1385). تبیین وضعیت مشارکت اجتماعی شهروندان کاشان. فصلنامه کاشان شناخت. شماره2، زمستان، ص 147- 127.

نیکا بزمی­آذر، م، و دیگران. (1390). ارزیابی رابطه کارگر و کارفرما در کارخانجات صنعتی. فصلنامه پژوهش اجتماعی. سال چهارم، شماره13، زمستان، ص 35-18.

یزدان­پناه، ل، و دیگری. (1387). تأثیر ویژگی­های فردی و اجتماعی بر مشارکت زنان کرمانی. مطالعات زنان. سال6، شماره2، پاییز، ص 118- 101.

Afroz, Rafia. Hanaki, Keisuke. Tuddin, Rabaah. Ayup, Kartinah. (2010). A survey of recycling behaviour in households in Dhaka, Bangladesh, Waste Management & Research, 28: 552–560.

Fiorillo. Damiano. (2011). Household Waste Recycling: National Survey Evidence from Italy, Discussion Papers, 10, 1- 29.

Martin. M, Williams I.D. &Clark M. (2006). Social, cultural and structural influences on household waste recycling: A case study, Resources, Conservation and Recycling,Vol.48:357-395.

Ojeda-Benitez. Sara, Armijo de Vega.Carolina, Ramı´rez-Barreto. Ma Elizabeth. (2003). Resources, Conservation and Recycling, Vol.39, 211-222.

Tadesse. Tewodros. (2009). Environmental concern and its implication to household waste separation and disposal: Evidence from Mekelle, Ethiopia,Resources, Conservation and Recycling, Volume 53, 183-191.

Thanh .Nguyen Phuc, Matsui. Yasuhiro, Fujiwara. Takeshi. (2010). Household solid waste generation and characteristic in a Mekong Delta city,Vietnam, Journal of Environmental Management, Vol. 91,  2307-2321.

Murad, Wahid & Chamhuri, Siwar. (2007). Waste management and recycling practices of the urban poor: a case study in Kuala Lumpur city. Malaysia, Waste Management & Research, Vol 25: 3–13.

Vicente, Paulaand&Reis, Elizabeth. (2008). Factors influencing households’ participationin recycling, Waste Management & Research, Vol.26: 140-146.

 

 

---

[1]. کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.                                                 E-mial: [e-mail]

 

[2]. استادیار جامعه­شناسی دانشگاه تبریز.

 

[3]. استادیار جامعه­شناسی دانشگاه تبریز.

 

مراجع

 آلموند، گ؛ پاول، ج. (1380). مشارکت و حضور شهروندان، ترجمه: علیرضا طیب، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 164- 163. فروردین و اردیبهشت. ص 147- 136.

 اخترمحققی، م. (1385). سرمایه اجتماعی. تهران.

ادیبی، ح، و دیگری. (1387)، نظریه­های جامعه­شناسی. تهران: دانژه. چاپ سوم.

تقوی، ن. (1385)، بررسی عوامل و زمینه­­های مشارکت مردم در توسعه منطقه شهرستان­های استان آذربایجانشرقی. تبریز: سازمان مدیریت و برنامه ریزی. چاپ نخست.

ریتزر، ج. (1386). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ نهم.

فرجی، ل، و دیگری. (1389). بررسی تأثیر سرمایه­های اجتماعی و فرهنگی بر میزان مشارکت زنان در سازمان­های غیردولتی. فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی. شماره4، ص197- 169.

قرونه، ح. (1389). بازتاب سرمایه فرهنگی در آیینه سازمان. تدبیر. شماره 217، بهار، ص 43-39.

قهرمان، ن. (1388). بررسی میزان مشارکت شهروندان در امور شهری و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن مطالعه موردی: شهر مراغه. پایان­نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی. دانشگاه آزاد تبریز.

کاستلو، و. (1383). شهرنشینی در خاورمیانه. ترجمه: پیران و دیگری. تهران: نشر نی. چاپ سوم.

کوزر، ل. (1386). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه­شناسی. ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: مؤسسه نشر کلمه. چاپ سیزدهم.

مازلو، آ. (1375). انگیزش و شخصیت. ترجمه: احمد رضوانی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. چاپ چهارم.

مصطفی­پورکندولوسی، ک. (1380)، بررسی طرز تلقی شهروندان منطقه 7 تهران از مشارکت­شان در مدیریت شهری. پایان­نامه کارشناسی ارشد مدیریت شهری. دانشگاه آزاد تهران مرکز.

نوابخش، م، و دیگری. (1390). تبیین عوامل اجتماعی مؤثر بر جلب مشارکت شهروندان در تفکیک و جمع­آوری زباله­های بازیافتی (مطالعه موردی منطقه 13 شهرداری تهران). فصلنامه علمی- تخصصی مطالعات شهری. سال اول، شماره اول، زمستان، ص52-19.

نیازی، م. (1385). تبیین وضعیت مشارکت اجتماعی شهروندان کاشان. فصلنامه کاشان شناخت. شماره2، زمستان، ص 147- 127.

نیکا بزمی­آذر، م، و دیگران. (1390). ارزیابی رابطه کارگر و کارفرما در کارخانجات صنعتی. فصلنامه پژوهش اجتماعی. سال چهارم، شماره13، زمستان، ص 35-18.

یزدان­پناه، ل، و دیگری. (1387). تأثیر ویژگی­های فردی و اجتماعی بر مشارکت زنان کرمانی. مطالعات زنان. سال6، شماره2، پاییز، ص 118- 101.

Afroz, Rafia. Hanaki, Keisuke. Tuddin, Rabaah. Ayup, Kartinah. (2010). A survey of recycling behaviour in households in Dhaka, Bangladesh, Waste Management & Research, 28: 552–560.

Fiorillo. Damiano. (2011). Household Waste Recycling: National Survey Evidence from Italy, Discussion Papers, 10, 1- 29.

Martin. M, Williams I.D. &Clark M. (2006). Social, cultural and structural influences on household waste recycling: A case study, Resources, Conservation and Recycling,Vol.48:357-395.

Ojeda-Benitez. Sara, Armijo de Vega.Carolina, Ramı´rez-Barreto. Ma Elizabeth. (2003). Resources, Conservation and Recycling, Vol.39, 211-222.

Tadesse. Tewodros. (2009). Environmental concern and its implication to household waste separation and disposal: Evidence from Mekelle, Ethiopia,Resources, Conservation and Recycling, Volume 53, 183-191.

Thanh .Nguyen Phuc, Matsui. Yasuhiro, Fujiwara. Takeshi. (2010). Household solid waste generation and characteristic in a Mekong Delta city,Vietnam, Journal of Environmental Management, Vol. 91,  2307-2321.

Murad, Wahid & Chamhuri, Siwar. (2007). Waste management and recycling practices of the urban poor: a case study in Kuala Lumpur city. Malaysia, Waste Management & Research, Vol 25: 3–13.

Vicente, Paulaand&Reis, Elizabeth. (2008). Factors influencing households’ participationin recycling, Waste Management & Research, Vol.26: 140-146.