بررسی میزان گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه و عوامل موثر برآن در شهرستان طارم

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 4، دوره 4، شماره 10، اردیبهشت 1390، صفحه 63-78   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

جعفر ابراهیمی¹؛ مجید محمدی²

¹عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال؛ گروه علوم اجتماعی، خلخال- ایران.

²دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، مدرس دانشگاه پیام نور طارم- ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

بخش کشاورزی در تحکیم پایه­های اقتصادی کشورهای رو به رشد و درحال گذار نقشی اساسی ایفا می­کند و نقش کشاورزی مکانیزه و گرایش به فعالیت­های خدماتی آن در برنامه­ریزی و هدایت کشاورزان در تولید محصولات استراتژیک بسیار مفید و در خور توجه است. در این راستا تحقیق حاضر تحت عنوان «بررسی میزان گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه و عوامل موثر بر آن در شهرستان طارم»، به اجرا درآمده است. جامعه آماری درتحقیق حاضر عبارتست از روستاییان شهرستان طارم که شغل اکثریت آن­ها کشاورزی است. و ازبین روستاهای شهرستان که بیش از 100 روستا می­باشد (10 روستا دربخش مرکزی و 10 روستا در بخش چورزق) تعداد 20 روستا و از این 20 روستا (جامعه آماری 11000 نفر)، با توجه به این­که اسامی روستاهای مورد بررسی را برحسب جدول داشتیم و قادربه مصاحبه باکل افراد جامعه نبودیم تعداد 362 نفر به روش نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده­اند. روش مورد استفاده در این تحقیق پیمایشی و ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه­که میزان پایایی آن براساس آلفای کرونباخ مقدار 72/. برآورد شده­که جمعاً دارای 62 سئوال می­باشد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss و با استفاده از آمارهای توصیفی و آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره انجام گرفته است. بر اساس یافته­های تحقیق می­توان چنین نتیجه گرفت که از بین عوامل فردی (سن، جنسیت، تحصیلات، بعد خانوار، وضعیت تاهل، مقدار زمین) تنها (تحصیلات ) با متغیر وابسته (گرایش به کشاورزی مکانیزه) رابطه معنادار دارد. و هم­چنین بین عوامل مستقل (میزان آگاهی کشاورزان، میزان رضایت ازسازمان جهاد کشاورزی) با متغیروابسته (گرایش به­کشاورزی مکانیزه) رابطه معناداری وجود دارد و فرضیه­های موردنظر در این مورد تأییدمی­شود و درخصوص نتیجه­گیری کلی این­که اکثریت حجم نمونه تحقیق دارای گرایش به کشاورزی مکانیزه بالایی می­باشند.

کلیدواژه‌ها

مکانیزاسیون؛ علوم اجتماعی؛ کشاورزی؛ شهرستان طارم

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال سوم، شماره دهم، بهار 1390

ص ص 78-63

 

 

 

 

 

بررسی میزان گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه و
عوامل موثر برآن در شهرستان طارم

جعفرابراهیمی¹

مجید محمدی²

 

تاریخ دریافت مقاله:20/3/1392       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:31/10/1392

چکیده

بخش کشاورزی در تحکیم پایه­های اقتصادی کشورهای رو به رشد و درحال گذار نقشی اساسی ایفا می­کند و نقش کشاورزی مکانیزه و گرایش به فعالیت­های خدماتی آن در برنامه­ریزی و هدایت کشاورزان در تولید محصولات استراتژیک بسیار مفید و در خور توجه است. در این راستا تحقیق حاضر تحت عنوان «بررسی میزان گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه و عوامل موثر بر آن در شهرستان طارم»، به اجرا درآمده است. جامعه آماری درتحقیق حاضر عبارتست از روستاییان شهرستان طارم که شغل اکثریت آن­ها کشاورزی است. و ازبین روستاهای شهرستان که بیش از 100 روستا می­باشد (10 روستا دربخش مرکزی و 10 روستا در بخش چورزق) تعداد 20 روستا و از این 20 روستا (جامعه آماری 11000 نفر)، با توجه به این­که اسامی روستاهای مورد بررسی را برحسب جدول داشتیم و قادربه مصاحبه باکل افراد جامعه نبودیم تعداد 362 نفر به روش نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده­اند. روش مورد استفاده در این تحقیق پیمایشی و ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه­که میزان پایایی آن براساس آلفای کرونباخ مقدار 72/. برآورد شده­که جمعاً دارای 62 سئوال می­باشد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss و با استفاده از آمارهای توصیفی و آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره انجام گرفته است. بر اساس یافته­های تحقیق می­توان چنین نتیجه گرفت که از بین عوامل فردی (سن، جنسیت، تحصیلات، بعد خانوار، وضعیت تاهل، مقدار زمین) تنها (تحصیلات ) با متغیر وابسته (گرایش به کشاورزی مکانیزه) رابطه معنادار دارد. و هم­چنین بین عوامل مستقل (میزان آگاهی کشاورزان، میزان رضایت ازسازمان جهاد کشاورزی) با متغیروابسته (گرایش به­کشاورزی مکانیزه) رابطه معناداری وجود دارد و فرضیه­های موردنظر در این مورد تأییدمی­شود و درخصوص نتیجه­گیری کلی این­که اکثریت حجم نمونه تحقیق دارای گرایش به کشاورزی مکانیزه بالایی می­باشند.

     واژگان کلیدی: مکانیزاسیون، علوم اجتماعی، کشاورزی، شهرستان طارم.

 

مقدمه

از سال­های گذشته بخصوص پس از انقلاب اسلامی ایران مسئله توسعه روستایی و عناصر مربوط به آن همواره مورد بحث و بررسی قرار گرفته و این­که چگونه می­توان به توسعه مناطق روستایی به شیوه­ای مطلوب ومناسب دست یافت همواره از دغدغه­های دست­اندرکاران ومحققان می­باشد. نکته­ای­که در اظهار نظرهای چندساله پس ازانقلاب به چشم­می­خورد، نقش تکنولوژی ونوسازی­ درتوسعه روستایی است­که انتقال آن به روستا و روستاییان مورد سئوال وتردید قرارگرفته است. تجربه توسعه­گرایی وبرنامه­ریزی­های عمرانی پنجاه سال گذشته نشان می­دهدکه برنامه­های توسعه روستایی به رغم انجام پاره­ای اقدامات ضروری توفیق مهمی درحل مسایل­جامعه روستایی­کشورنداشته است(ملک­محمدی، 1383: 4). کشاورزی مکانیزه درجوامع درحال توسعه یکی ازمهم­ترین منابع اقتصادی و مؤثر بر زندگی اجتماعی افراد است. از طرفی با توجه به پیامدهای رشد جمعیت شهرنشین و پیش­بینی افزایش نیاز به محصولات کشاورزی، اهمیت ترویج و آموزش­ کشاورزی مکانیزه دو چندان می­گردد، زیرا پسندیده آنست­که در راستای توسعه پایدار، هم رشد کشاورزی و نیاز غذایی جمعیت تأمین گردد و هم پایداری درازمدت فعالیت­ها و قابلیت­های اراضی حفظ شود. هنوز هم در بسیاری از کشورها، بخش اعظم تولید کشاورزی در مناطق روستایی صورت می­گیرد. معاش حدود 3/1 میلیارد نفر ازجمعیت فقیرجهان­که سه چهارم آن­ها در مناطق روستایی زندگی می­کنند به طورمستقیم یا غیرمستقیم به کشاورزی وابسته هستند وحدود 80 کشور در حال توسعه با درآمد کم، ازکمبود مواد غذایی مزمن رنج می­برند و قریب به 800 میلیون نفر درگرسنگی بسر می­برند. با این وجود برآورد شده است که تا سال 2025 جمعیت جهان به 8 میلیارد نفر خواهد رسید و نیازهای غذایی آن­ها نیز دو برابر می­شود از طرفی افزایش درآمد خانواده­های فقیر و کم درآمد وابسته به افزایش بهره­وری در این بخش می­باشد(پورافکاری، 1388: 83).

همان­طوری­که اشاره شد با توجه به اهمیتی که موضوع توسعه کشاورزی در جوامع مختلف دارد، باید در راستای توسعه این بخش از تولید اقدامات لازم را انجام داد. با توجه به این­که استقبال روستائیان از ابزارآلات نوین در کشت سبب توسعه این بخش از صنعت و در نتیجه کاهش بیکاری می­شود، بنابراین بایسته است تا بابرنامه­ریزی­های لازم، روستائیان را به استفاده از کشاورزی مکانیزه ترغیب نمود. پژوهش حاضر نیز دراین راستا طرح شده و درصدد پاسخگویی به این سوال است که گرایش روستائیان شهرستان طارم به کشاورزی مکانیزه چقدر است؟ و چه عواملی سبب می­شود تا روستائیان شهرستان طارم به کشاورزی مکانیزه روی بیاورند؟ لذا در پژوهش حاضر به بررسی میزان گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه پرداخته شده و تلاش شده است تا با نگاهی جامع‌نگر، ضمن شناسایی عوامل موثر در این گرایش، اقدام نموده و باب جدیدی در خصوص این امر گشوده شود.

با توجه به این­که هرتحقیقی باید دارای پشتوانه تئوریکی قوی باشد و فرضیه­های تحقیق از بطن تئوری­ها بیرون آمده باشد، در این تحقیق نیز با توجه به چارچوب تئوریکی ارائه شده، سعی می­شود که به بررسی میزان گرایش روستاییان به کشاورزی مکانیزه در شهرستان طارم پرداخته شود.

بر اساس مشهورترین و مهم­ترین تئوری در زمینه گرایش؛ فیش­باین و آیزن ارائه کرده­اند­، آن­ها در پی یافتن یک تئوری برای تبیین رفتار به نقش گرایش اشاره می­کنند: به نظر آن­ها رفتار در پی زنجیره­ای از عوامل به وجود می­آید. حلقه ماقبل بروز رفتار «قصد و نیت» به انجام یک رفتار است. به وجود آمدن «قصد و نیت» به نوبه خود تابع دو متغیر دیگر است:

1. گرایش به سوی آن رفتار  2. هنجار ذهنی

 (گرایش به سوی آن رفتار) یک متغیر فردی و شخصی است که طی آن فرد انجام یک رفتار (یا یک پدیده) را از نظر خودش ارزیابی می­کند که آیا خوب یا بد است.

 (هنجار ذهنی) منعکس کننده نفوذ و فشار اجتماعی است که شخص آن را برای انجام یک کاری (رفتاری) احساس و ادراک می­کند(رفیع­پور، 1372: 6).

گرایش برای توصیف سه بعد رفتاری توسط دانشمندان به کار گرفته شده، و نسبت به این ابعاد کاربردی نیز فضای مفهومی آن ترسیم شده است:

بعد آمادگی جسمانی: بدن برای پذیرش محرک­های بیرونی و تبدیل آن به عمل مثلاً وقتی که در مسابقات دو و میدانی داور تیر می­کند یا وقتی نیازهای اولیه جسمی فرد برطرف می­گردد فرد به نیازهای پیرامونی دیگر توجه نشان می­دهد.

بعد فکری و آگاهی: یعنی انسان در ذهن خودش می­داند یک چیز به چه علت خوب است یا بد. بعد احساسییعنی انسان بر اساس احساس (و نه اساس تفکر و حسابگری) قضاوت­ها و یا عکس­العمل­های ارزیابی کننده نسبت به پدیده­های اطراف، ازخود نشان می­دهد(همان).

برخی معتقدند اساساً گرایش­ها هم­چون سایر اشکال رفتار جتماعی سرچشمه گرفته از استنباط­ها و اعتقادات و باورهای فرهنگی و اجتماعی افراد به لحاظ منطقی هستند. نیهف معتقد است رفتار فرهنگی وجود ندارد که مردم آن بوم، در پشتیبانی از آن رفتارها اعتقاداتی نداشته باشند(صارمی، 1375: 172).

 هوی و میسکل بر مبنای این دیدگاه، نظریات رضایت را به سه دسته کرده­اند که عبارتند از:

نظریه اختلاف: براساس این نظریه اگر نیازهایی که فرد را برای کاری بر می­انگیزند کاملاً به وسیله عوامل برانگیزنده یا مشوق­های سازمانی ارضاء شوند و اختلافی بین آن­ها وجود نداشته باشد، رضایت در حد بالایی خواهد شد. درحالی که نیازهای فرد بیش از پاداش­هایی باشدکه از فعالیت خود دریافت می­کند و اختلاف بین نیاز و پاداش باشد این امر منجر به نارضایتی می­شود، ولی اگر پاداش­ها بیش از نیازها باشد. اختلاف موجب رضایت نیست یافته­های هوی و میسکل (1982) از نظریه اختلاف در وضعیت آموزشی حمایت می­کند.

نظریه محرومیت: این نظریه مبتنی بر این است که هرچه محرومیت یا کمبود یک نیاز بیشتر باشد اهمیت، شدت و آرزومندی خواستن آن بیشتر می­شود. کمبود معمولاً به عنوان اختلاف میان آن­چه که انتظار می­رود و آن­چه که به دست می­آید سنجیده می­شود. تائید این نظریه از دو بررسی به دست آمده است. درنظریه محرومیت، غلبه تا اندازه­ای باتوجه به نیاز خود شکوفایی و خود مختاری پشتیبانی می­شود. ولی نتایج به دست آمده این نظریه را، در ارتباط با نیازهای ایمنی، اجتماعی و احترام تقویت نمی­کند.

نظریه روابط عمومی: رضایت را برحسب ترکیبی ازمتغیرهایی مانند فعالیت، شخصیت و انگیزش می­دانند. در این نظریه رضایت با تمام متغیرهای مدل سیستم­های اجتماعی همبستگی دارد(هوی و میسکل،
1370: 43).

تدی گور برمبنای این تئوری، هرچه ارزش­های اقتصادی و مادی در یک جامعه بیشتر گسترش یابند احساس محرومیت نسبی بیشتر می­شود. هرچه امکانات پیشرفت و ارتقای افراد و گروه­های مرجع دیگر (گروه­های مورد مقایسه) بیشتر باشد، انتظارات آن­ها بیشتر شده و اگر فرد احساس کندکه خودش آن امکانات را ندارد احساس محرومیت نسبی دروی شکل­می­گیرد. هرچه وزنه ارزش­های موردهدف و آرزوها بیشتر شود یا به نوعی کوشش فرد برای دست­یابی به یک ارزش بیشتر باشد، اهمیت آن ارزش برایش بیشتر می­شود، اما اگر امکان دست­یابی به ارزش­های مورد نظر یا ارتقای اجتماعی کمتر باشد اهمیت آن ارزش برایش­کمترمی­شود. بنابراین هرچه میزان توسعه جامعه بیشترباشد انتظارات مردم بیشتر و درصورت عدم توزیع امکانات یکسان، بالطبع احساس محرومیت­ نسبی افزایش می­یابد. هر چه میزان احساس محرومیت نسبی بیشتر شود همبستگی و پیوندهای سنتی گروهی کمتر می­شود و بالطبع سطح امیدواری، رضایت، مشارکت و ... در بین افرادکاهش می­یابد(قاسمی،1382: 63).

 

نظریه سه وجهیآلدرفر

هرچند نظریه آلدرفر به نظریه مازلو نزدیک است، اما تاکنون انتقاد کمتری بر آن وارد شده است. نظریه او به نظریه، «وجود، وابستگی، رشد» نیز معروف است. وی معتقد است که سه نیاز اساسی در آدمی است، یعنی «وجود»، «وابستگی» و«رشد».

نیازهای وجودی: که مربوط به وجود جسمی و بدنی ارگانیسم است و عبارتند از: غذا، لباس، پناهگاه و ابزار و وسایل لازم برای ارضاء، این نیازها توسط سازمان­ها (مثل پرداخت حقوق و دستمزد، سود، تأمین ایمنی کار و امنیت شغلی).

نیازهای وابستگی: این دسته از نیازها همان نیازهای مربوط به روابط بین افراد است که ازطریق عمل متقابل اجتماعی و در رابطه با افراد دیگر چه در محیط شغلی  و چه در خارج از آن، ارضاء می­شود.

نیازهای رشد: این دسته ازنیازها مربوط به احتیاج فرد برای رشد وپیشرفت و رسیدن به کمال­می­باشد، این نیازها هنگامی ارضاء می­شوند که توانایی­ها و ظرفیت­های قابل اهمیت برای فرد، در او رشد یافته باشند(ساعتچی، 1369: 407).

 

کورت لوین

طبق نظریه میدانی اجتماعی در تبیینی از رفتار، پویایی کنش را درمعادله زیرخلاصه کرده است:

(محیط + شخصیت) تابع = رفتار

نخستین مفهومی که از این نظریه بر می­آید این است که رفتار یک فرد اولاً به خصوصیات درونی خود او (توارث، توانائی­ها) و شخصیت، وضع سلامت و نظایر آن بستگی دارد و ثانیاً موقعیت اجتماعی که در آن لحظه فرد در آن قرار گرفته است (حضور یا عدم حضور دیگران) و یا میزان ممانعت از رسیدن او به هدفش، نگرش جامعه نسبت به رفتار وی و مانند آن­ها بستگی دارد. مفهوم دومی که از نظریه میدانی و فرض بنیادی آن بر می­آید آن است که ویژگی­های هر رویدادی به وسیله روابط آن با نظام رویدادهائی که در آن رویداد نیز جزئی از آن نظام است، تعیین می­شود. بعبارت دیگر در یک میدان وقوع پیدا می­کند که این میزان رفتارهای دیگر فرد و جنبه­های دیگر محیط را شامل می­شود. پس هم­چنان­که از این تئوری بر می­آید عوامل فردی می­توانند در رفتار و افکار آدمی مؤثر باشد(رفیع­پور، 1372: 5).

 

گرونبرگ

براساس این تئوری رضایت از یک بخش از زندگی بر روی رضایت از بخش­های دیگر زندگی موثر است. مثلاً کسانی که از خانواده خود راضی هستند و یک محیط آرام خانوادگی دارند، ناملایمات شغلی را بهتر تحمل می­کنند و شغل خود را خیلی منفی ارزیابی نمی­کنند. بنابراین قابل تصور است افرادی که از خانواده، شغل و دیگر شرایط خود راضی هستند، جهاد را بهتر ارزیابی نمایند که در این پژوهش رضایت از شوراها بعنوان یکی ازکارگزاران بر میزان گرایش آن­ها به جهاد به عنوان یکی دیگر از کارگزاران می­تواند موثر باشد(همان: 6).

 

گوستاولوبن

براساس تئوری واگیری اجتماعی، لوین معتقد است صرف وجود جماعت افراد را به اندیشه وعمل به صورتی یکنواخت ترغیب یا وادار می­نماید. وی، تدوین­کننده این نظریه ازمسری بودن رفتارتبعیت می­کند و براین باور است­که تفکر فردی درشرایط شکل­گیری جماعت، شکل­می­گیرد و رفتارجمعی بر رفتار فردی غلبه می­کند. از این رو هنجارها و ارزش­ها و انتظارات و روزمره ­که هر انسانی از طریق اجتماعی شدن و رشد آگاهی می­آموزد و درونی می­کند، برای مدت کوتاهی اعتبار خود را از دست می­دهد. به زبان ساده، معیارهای متداول عوض می­شود و وجود دیگران بر رفتار فرد اثر می­گذارد(ممتاز، 1379: 49).

 

جرج هربرت مید

واگیر اجتماعی، فرایندی است که طی آن اعضای جماعت مرتباً از رفتار تاثیر می­پذیرند و دیدارهائی که به طور معمول توجه آن­ها را به خود جلب می­کند بی­اهمیت می­شود. سرانجام هریک از افراد درگیر در جماعت چنان غرق کنش­های دیگران می­شوندکه خودآگاهی خویش را از دست می­دهند و تحت تاثیر دیگران قرار می­گیرند. در این حالت هرکس انحصاراً  پیرو دیگران می­شود(همان: 95).

 

اسملسر

نظریه اسملسر براساس تفکیک کارکردی عناصر ساختی استوار است. به نظر وی در یک جامعه پیشرفته تفکیک عناصر ساختی به طور کامل صورت گرفته، ولی جامعه توسعه نیافته فاقد چنین تفکیکی است پس تغییر روی تفکیک متمرکز شده و فرآیندی است که در آن واحدهای اجتماعی مستقل و تخصصی شده و به جای واحدهای قبلی استقرار می­یابند. اسملسر معتقد است که حالت تخصصی شدن در زمینه­های مختلفی نظیر اقتصاد، خانواده، نظام سیاسی، و نهاد مذهبی به وجود می­آید. اسملسر معتقد است که توسعه ناشی از برهمکنش چهار فرایند متمایز پیشرفت فن‌شناختی، تکامل کشاورزی، صنعتی شدن، و تحول بوم‌شناختی  است.

1. در زمینه تکنولوژی جامعه درحال توسعه، جامعه­ای است که از وضع ساده و قدیمی تکنیک به طرف کاربرد دانش علمی پیش می­رود.

2. درکشاورزی، تکامل از کشت معیشتی به سوی تولید تجاری محصولات کشاورزی جریان می‌یابد که این جریان مشتمل بر تخصص‌یابی در تولید محصولات نقدی، خرید محصولات غیرکشاورزی در بازار و رواج یافتن کار دستمزدی در کشاورزی است.

3. درصنعت، فرایند تحول به معنی گذار از به کارگیری نیروی انسانی و حیوانی به سوی استفاده از ماشین و هم­چنین متضمن کار برای کسب درآمد پولی، افزایش تولیدات کارخانه‌­ایی و نیز گسترده‌یابی تجارت است.

4. در انتظار بوم‌شناختی، فرایند توسعه باحرکت از مزرعه و روستا به سوی مراکز شهری همراه است. این چهار فرایند اغلب و نه لزوماً همیشه، به طور همزمان روی می‌دهند و گرایش به این دارندکه از راه مشابهی برساخت اجتماعی تاثیر بگذارد که نتیجه آن دگرگونی‌های ساختی است(ازکیا، 1387: 40).

 

 

روستو

براساس نظر روستو، درباره گذار از جامعه سنتی به جامعه صنعتی و مدل پنج‌ مرحله­ا‌یی و یا مدل توصیف مرحله‌­ایی رشد: ۱. جامعه سنتی که مشخصه آن تولید محصولات کشاورزی است 2. شرایط قبل از خیز اقتصادی که لازمه ورود به مرحله دگرگونی و پیشرفت است ۳. مرحله خیز اقتصادی که مشخصه آن فاصله گرفتن از جامعه سنتی از طریق افزایش سرمایه‌گذاری، گسترش شهرنشینی و ارتقا بهره‌وری است ۴. مرحله بلوغ که طی آن تولیدات صنعتی متنوع شده و تکنیک‌های نوین ابداع می‌شود ۵. مرحله مصرف توده­وار که با بالا رفتن سطح زندگی و افزایش شمارکارمندان وکارگران متخصص ماهر و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در زمینه‌های تامین اجتماعی، بهداشت و رفاه عمومی همراه است. به اعتقاد روستو تمام جوامع از مراحل پنج­گانه توسعه عبور می­کنند. تحلیل او بر این محور قرار داردکه، برای این­که رشد اقتصادی به مرحله­ای برسد که بعد از آن به طور خودکامه ادامه یابد، نیاز به افزایش سرمایه­گذاری مادی خواهد بود. روستو، هر دو نیاز به ظهور نخبگان و صاحب­کاران اقتصادی را که بتوانند فرآیند توسعه را رهبری کنند لازم می­داند(همان: 43).

باتوجه به موارد مطرح شده، هدف از این پژوهش سنجش گرایش مردم روستاهای شهرستان طارم نسبت به کشاورزی­مکانیزه درحوزه­ها وچهارچوب­های تئوریکی علوم­­اجتماعی است. درکل می­توان اهداف این پژوهش را به صورت زیر مطرح کرد:

- سنجش میزان گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه (به عنوان متغیر وابسته)

- سنجش عوامل مؤثر بر میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه (به عنوان متغیر مستقل)

- ارایه پیشنهاد وراهکارهادرراستای مسئله پژوهشی

هم­چنین فرضیه­های این تحقیق به شرح زیر می­باشد:

1.  بین عوامل فردی (سن، وضعیت تأهل، جنسیت، بعد خانوار، میزان تحصیلات، مقدار زمین زیر کشت) و گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه تفاوت وجود دارد.
2. بین عوامل انگیزشی و روانی (آگاهی کشاورزان) و گرایش روستائیان به کشاورزی مکانیزه رابطه وجود دارد.
3. بین عوامل سازمانی (بین رضایت از سازمان خدمات کشاورزی) و گرایش روستاییان به کشاورزی مکانیزه رابطه وجود دارد.

 

ابزار وروش

پژوهش حاضر از جهت نحوه گردآوری داده­ها پیمایشی، از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ زمانی، مقطعی محسوب می­گردد. در این روش که متداول­ترین روش مشاهده در علوم اجتماعی است، نمونه­ای از جمعیت را انتخاب کرده و پرسشنامه­ای در اختیار آن­ها قرار می­گیرد تا به آن پاسخ دهند  (ببی، 1386: 529). در این پژوهش از روش اسنادی برای بررسی مفاهیم و تئوری­های مربوط به موضوع پژوهش و از روش پیمایشی برای بررسی چگونگی توزیع و روابط میان متغیرهای پژوهش استفاده می­شود. جامعه آماری این پژوهش عبارتست از روستاییان شهرستان طارم که شغل اکثریت آن­ها کشاورزی می­باشد. ما در بین روستاهای شهرستان که بیش از 100 روستا می­باشد (10 روستا در بخش مرکزی و 10 روستا در بخش چورزق) تعداد 20 روستا را به روش نمونه­گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب کرده­ایم، روش کار ما به این صورت بود که ابتدا لیستی از روستاهای شهرستان طارم انتخاب کردیم، و از یک تا صد شماره­گذاری شد. سپس روستاییان شهرستان و شماره­هایی را که به 0 و 5 ختم می­شدند به عنوان حجم نمونه انتخاب کردیم به طوری که شامل 20 روستا شد. از لحاظ تعیین حجم نمونه در این تحقیق از «روش برآورد حجم نمونه کوکران» نمونه­هایی با فاصله اطمینان 95%، یا بافاصله اطمینان 99%  برآورد گردیده است، درواقع با رعایت سطح معنی­داری اطمینان یا قابلیت اعتماد معین به ترتیب نمونه­هائی با حجم 362 نفر برای این پژوهش برآورد گردیده است و با توجه به این­که قادر به مصاحبه با کل اعضای جامعه آماری خود نبودیم به ناچار از نمونه­گیری تصادفی ساده استفاده کرده­ایم. در واقع حجم کوچکی از جامعه آماری را انتخاب کرده ومطالعه خود را روی آن حجم انجام داده ونتایج آن را به جامعه آماری تعمیم می­دهیم. ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته بوده که جمعاً دارای 62 سئوال بوده و به صورت مصاحبه­ای ازجامعه آماری، درمورد مسئله صورت گرفته است. بطوری­که برای توصیف متغیرها برحسب سطوح از شاخص­های پراکندگی و متمایل به مرکز استفاده شده است. برای تبیین روابط متغیرها از آزمون ضریب همبستگی برای تعیین شدت رابطه استفاده شده است و برای تعیین وجود رابطه و ساختن معادله رگرسیون از رگرسیون چند متغیره، برای تعیین رابطه متغیرها استفاده شده است.

 

یافته­ها

با توجه به آزمون فرضیه عوامل فردی و عوامل مستقل در تحقیق حاضر، این نتایج به دست آمده است.

                                               جدول شماره (1): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب سن

گروه­های سنی	فراوانی	درصد
20-34 35-49 50-64+ جمع	188 100 74 362	51.9 27.6 20.4 100

 

 

 

 

 

                    

 

 

جدول شماره (2): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب تاهل

وضعیت تاهل	فراوانی	درصد
متاهل مجرد جمع	344 18 362	95.0 5.0 100.0

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                     جدول شماره (3):توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب جنسیت

جنسیت	فراوانی	درصد
مرد زن جمع	341 21 362	94.2 5.8 100.0

 

 

      جدول شماره (4): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب بعد خانوار

بعد خانوار	فراوانی	درصد
1-3 4-6 7-9 10-12+ جمع	57 223 78 4 362	15.7 61.6 21.5 1.1 100.0

 

 

   جدول شماره (5): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب تحصیلات

تحصیلات	فراوانی	درصد
بی­سواد ابتدائی راهنمایی دیپلم تحصیلات عالی جمع گمشده جمع	8 118 101 43 12 282 80 362	2.2 32.6 27.9 11.9 3.3 77.9 22.1 100

 

 

                                        جدول شماره (6): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب مقدار زمین

مقدار زمین (به هکتار)	فراوانی	درصد
1-4 5-8 9-12+ جمع گمشده جمع	246 96 19 361 1 362	68.0 26.5 5.2 99.7 .3 100.0

 

 

                                جدول شماره (7): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب میزان آگاهی مردم

میزان آگاهی	فراوانی	درصد
بالا متوسط پایین جمع	142 104 116 362	39.2 28.7 32.0 362

 

 

                           جدول شماره (8): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب میزان رضایت از سازمان

میزان رضایت	فراوانی	درصد
بالا متوسط پایین جمع	133 111 118 362	36.7 30.7 32.6 100.0

 

 

                   جدول شماره (9): توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان بر حسب میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه

میزان گرایش	فراوانی	درصد
بالا متوسط پایین جمع	133 111 118 362	36.7 30.7 32.6 100.0

جدول شماره (10): نتیجه آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین گروه­های سنی افراد با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه

متغیر وابسته		متغیر مستقل (گروه سنی)
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه	362	047/0	369/0

 

تحلیل متغیروابسته درسطح کمی و متغیرمستقل هم در سطح کمی می­باشد بنابراین از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده می­کنیم که مقدار 047/r= و در سطح معنی داری 36/0=& بزرگ­تر از 05/0 می باشد. در نتیجه فرضH1  رد و فرض H0 تایید می­شود یعنی گروه سنی استفاده کنندگان از خدمات با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه تفاوت معنی­داری وجود ندارد.لازم به توضیح است که در واقعیت هم، گروه سنی چندان تاثیری به میزان گرایش ندارد.

 

             جدول شماره (11): نتیجه آزمون T رابطه بین بین میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه با وضعیت تاهل افراد

میزان به کشاورزی مکانیزه گرایش	آزمون زوج برای برابری واریانس
	مقدارF	سطح معنی­داری	T	درجه آزادی	سطح معنی­داری دوطرفه
واریانس­های برابر واریانس­های نابرابر	428/3	065/0	945/0 19/1	36 14/20	345/0 264/0

 

برای تحلیل و تبیین این­ که متغیر وابسته کلی و متغیر مستقل اسمی دو حالته است از آزمونt  مستقل استفاده می­کنیم که خروجی جداول مذکور نشان می­دهد مقدار t در سطح معنی­داری 24/0=& بزرگ­تر از 05/0 می­باشد در نتیجه رابطۀ معنی­داری بین دو متغیر وجود ندارد. بنابراین H1 رد می­شود وH0  قبول می­شود. البته رد آزمون فوق ازآمارهای توصیفی قابل تشخیصی بود زیرا اکثریت افراد متاهل بودند و تعداد خیلی کمی از آن­ها مجرد بودند.

 

           جدول شماره (12): نتیجه آزمون T رابطه بین بین میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه با جنسیت پاسخگویان

میزان به کشاورزی مکانیزه گرایش	آزمون زوج برای برابری واریانس
	مقدار F	سطح معنی­داری	T	درجه آزادی	سطح معنی­داری دوطرفه
واریانس­های برابر واریانس­های نابرابر	2.221 2.621	137/0 139/0	045/1- 186/1-	360 40/23	297/0 248/0

 

برای تحلیل فرض بالا چون متغیر وابسته در سطح کمی و متغیر مستقل کیفی است. از آزمون t  گروه­های مستقل استفاده می­کنیم که نتایج محاسبات نشان دهندۀ این است که مقدار t در سطح معنی­داری 13/=& بزرگ­تر از 05/0 می­باشد و فرضH1 رد می­شود و H0 تایید. یعنی میانگین گرایش مردان نسبت به کشاورزی مکانیزه 94/1 و میانگین گرایش زنان 14/2 می­باشد که تفاوت دو گروه برابر 20/1 می­باشد.

 

جدول شماره (13): نتیجه آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین تعداد افراد خانوار با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه

متغیر وابسته		متغیر مستقل (تعداد افراد خانوار)
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه	362	035/0-	504/0

 

براساس نتایج به دست آمده از آزمون پیرسون برای بررسی دو متغیرکمی فوق ملاحظه می­گردد که مقدار پیرسون 035/-r= در سطح معنی­داری 50/0=& بزرگ­تر 05/0 می­باشد و در نتیجه H1 رد و H0  قبول می­شود یعنی تعداد افراد خانوار تاثیری بر میزان گرایش به استفاده از کشاورزی مکانیزه ندارد.

 

      جدول شماره (14): نتیجه آزمون همبستگی کندال رابطه بین سطح تحصیلات با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه

ضریب همبستگی کندال tau_b	سطح تحصیلات	میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه
سطح تحصیلات سطح معنی­داری دوطرفه تعداد	000/1 . 362	**          763/0 000/0 362
میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه سطح معنی­داری دوطرفه تعداد	**           763/0 000/0 362	000/1 0 362

 

باتوجه به این­که متغیر وابسته و مستقل هر دو در سطح سنجش رتبه­ای اندازه­گیری شدند برای بررسی رابطه این دو متغیر از آزمون کندال استفاده شده است. خروجی آزمون نشان می­دهد که رابطه دو متغیر با تعداد نمونه 362 و با سطح اطمینان 99% و با سطح معنی­داری000/0&= معنی­دار می­باشد و میزان همبستگی بین دو متغیر 76/. می­باشدبنابراینH1 تایید می­شود.

 

جدول شماره (15): نتیجه آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین مقدارزمین زیرکشت با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه

متغیر وابسته		متغیر مستقل (مقدارزمین زیر کشت)
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه	362	066/0	210/0

 

برای تحلیل فرض فوق از آزمون پیرسون بهره بردیم هر دو متغیرکمی است. و نتایج حاکی است مقدار پیرسون 06/r= و سطح معنی­داری 21/=& از 05/0 بزرگ­تر، فرضH1 رد می­شود. یعنی مقدار زمین زیرکشت چندان تاثیری بر میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه ندارد.

 

    جدول شماره (16): نتیجه آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین آگاهی مردم با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه

متغیر وابسته		متغیر مستقل (میزان آگاهی مردم)
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه	362	**          485/0	000/0

 

به خاطر این­که هر دو متغیرکمی است از آزمون پیرسون استفاده می­کنیم که مقدار 48/0r= و 000/0&= با 99% اطمینان می­توان گفت آزمون معنی­دار است چون کمتر از 05/0 است. بنابراین فرض H1 تایید می­شود یعنی میزان آگاهی مردم تاثیری بسزایی بر گرایش به استفاده از کشاورزی مکانیزه دارد. و نوع رابطه مثبت یا مستقیم و شدت رابطه در حد متوسط است.

 

جدول شماره (17): نتیجه آزمون همبستگی پیرسون رابطه بین میزان رضایت از
 سازمان جهاد کشاورزی  با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه

متغیر وابسته		متغیر مستقل (رضایت از سازمان جهاد کشاورزی )
	تعداد	ضریب همبستگی پیرسون	سطح معنی­داری
میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه	362	**          498/0	000/0

 

هر دو متغیر در سطح کمی است لذا از آزمون پیرسون استفاده می­کنیم. مقدار 49/r= و 000/0=& کمتر از 05/0 است و آزمون معنی­دار است. با 99% اطمینان فرض H1 تایید می­شود و رابطه مستقیم و مثبت و شدت رابطه متوسط می­باشد.

 

بحث و نتیجه­گیری

طبق نظریه میدانی اجتماعی کورت­لوین، موقعیت اجتماعی­که درآن لحظه فرد در آن قرار گرفته است (حضور یا عدم حضور دیگران) و یا میزان ممانعت از رسیدن او به هدفش، نگرش جامعه نسبت به رفتار وی و مانند آن­ها بستگی دارد. بین تحصیلات پاسخگویان با میزان گرایش به کشاورزی مکانیزه رابطه معنی­داری وجود دارد یعنی این­که هرچه قدر تحصیلات بالاتر باشد مکانیزاسیون را بهتر ارزیابی کرده و میزان گرایش آن­ها به کشاورزی مکانیزه بیشتر خواهد بود.

براساس تئوری گرایش فیش­باین و آیزن ارائه­کرده­اند، آن­ها درپی یافتن یک تئوری برای تبیین رفتار به نقش گرایش اشاره می­کنند به نظر آن­ها رفتار در پی زنجیره­ای از عوامل به وجود می­آید بر رفتار فرد تاثیر می­گذارد. و میزان تاثیر هر یک بستگی به شخصیت فرد و شرایط اجتماعی دارد.

در این تئوری گرایش تابع ارزیابی فایده و انتظار فایده است به معنی آن است که یک شخص تا چه حد از یک پدیده فایده می­بیند. بدین ترتیب انتظار فایده منعکس­کننده عوامل دیگر چون سر و کار داشتن و درک شرایط می­باشد. و نتایج تحقیق حاضر نیز بیانگر این مطلب است با افزایش انتظارات نسبت به فایده کشاورزی مکانیزه گرایش روستاییان­کاهش می­یابد ویک رابطه معکوس معنی­داری بین آن­ها وجود دارد.

برمبنای رهیافت­های تئوریکی، گرایش را به سه بعد ادراکی، ارزشیابانه، و رفتاری تجزیه می­کنند. منظور از عناصر ادراکی، اطلاعات ذهنی کشاورزان زمانی می­توانند نسبت به موضوعی گرایش داشته باشندکه اساساً آن را شناخته یا ادراک کرده باشند. عناصر ارزشیابانه عناصری هستند که از طریق آن کشاورزان فایده کشاورزی مکانیزه را ارزیابی می­کنند. عناصرعملی و رفتاری نشان می­دهند که تا چه حد یک کشاورز حاضر است به اداره ترویج برای حل مسائلش مراجعه کند. چنان­که ملاحظه می­شود عناصر ارزشیابانه در واقع دارای همان بعد ارزشیابی فایده می­باشند، توجه به عناصر ادراکی مهم به نظر می­رسند. زیرا هر چه کشاورزان به اطلاعات وقوف بیشتری از فعالیت­های کشاورزی مکانیزه داشته باشند، بهتر می­توانند آن را ارزیابی نمایند. واین با نتایج تحقیق همسو بوده و نشان دهنده رابطه معکوس ومعنی­داری بین آگاهی و میزان گرایش روستاییان است.

برمبنای رهیافت­های تئوریکی ارائه شده، ارضاء نیاز و رضایت دو متغیر نزدیک و شبیه یکدیگر می­باشند و میزان دسترسی به اهداف تعیین شده وکارائی بهتر برای حل مسائل را می­توان اجزائی از همان متغیر ارزیابی فایده در نظر گرفت. این با نتایج تحقیق همسو بوده و نشان دهنده رابطه معکوس و معنی­داری بین رضایت و میزان گرایش روستاییان وجود دارد.

براساس نظریه اسملسر که براساس تفکیک کارکردی عناصر ساختی استوار است. به نظر وی در یک جامعه پیشرفته تفکیک عناصر ساختی به طور کامل صورت گرفته ولی جامعه توسعه نیافته فاقد چنین تفکیکی است پس تغییر روی تفکیک متمرکز شده و فرآیندی است که در آن واحدهای اجتماعی مستقل و تخصصی شده و به جای واحدهای قبلی استقرار می­یابند. نیل اسملسر، نوسازی را بعنوان حرکت جوامع از فنون ساده به کاربرد دانش عملی و از کشاورزی معیشتی به کشاورزی تجاری و ازکاربرد نیروی بازوی انسان به کاربرد ماشین و از زندگی روستایی به زندگی شهری تعریف می­کند و این با نتایج تحقیق همسو بوده و نشان دهنده رابطه معکوس و معنی­داری بین تفکیک کارکردی و میزان گرایش روستاییان داردکه هرچه قدر کارها تخصصی­تر باشد و ازهمه مهم­تر در قسمت کشاورزی، تکامل از کشت معیشتی به سوی تولید تجاری محصولات کشاورزی جریان ‌یابد میزان آگاهی روستاییان بیشتر می­شود و بهتر می­­توانند کشاورزی مکانیزه را درک و ارزیابی کنند و این باعث می­شودکه میزان گرایش آن­ها نیز بیشتر شود.

ازنظر گرونبرگ رضایت از یک بخش از زندگی بر روی رضایت از بخش­های دیگر زندگی موثر است. مثلاً کسانی که از خانواده خود راضی هستند و یک محیط آرام خانوادگی دارند، ناملایمات شغلی را بهتر تحمل­می­کنند و شغل خود را خیلی منفی ارزیابی نمی­کنند. بنابراین قابل تصور است­ افرادی­که از خانواده، شغل و دیگرشرایط خود راضی ­هستند، کشاورزی مکانیزه را بهتر ارزیابی نمایند. این بانتایج تحقیق همسو بوده و نشان دهنده رابطه معکوس ومعنی­داری بین وضعیت خانواده ومیزان گرایش روستاییان وجود دارد.

بر اساس مهم‌ترین بخش آراء توسعه‌ای روستو، نظر او درباره گذار از جامعه سنتی به جامعه صنعتی مطرح شد و مدل پنج‌ مرحله‌­ایی روستو و یا مدل توصیف مرحله­ا‌یی رشد: ۱. جامعه سنتی 2. شرایط قبل از خیز اقتصادی ۳. مرحله خیز اقتصادی ۴. مرحله بلوغ ۵. مرحله مصرف توده­وار می­باشد. به اعتقاد روستو تمام جوامع از مراحل پنج­گانه توسعه عبور می­کنند تحلیل او بر این محور قراردارد که، برای این­که رشد اقتصادی به مرحله­ای برسد که بعد از آن به طور خودکامه ادامه یابد، نیاز به افزایش سرمایه­گذاری مادی خواهد بود. روستو  هر دو نیاز به ظهور نخبگان و صاحب­کاران اقتصادی را که بتوانند فرآیند توسعه را رهبری کنند لازم می­داند. این با نتایج تحقیق همسو بوده و نشان دهنده رابطه معکوس و معنی­داری بین کشاورزی صنعتی و میزان گرایش روستاییان وجود دارد. یعنی این­که جامعه روستایی برای گذر از کشاورزی سنتی به کشاورزی صنعتی، به ظهور نخبگان و صاحب­کاران اقتصادی برای رهبری نیاز دارد. بنابراین سازمان جهاد کشاورزی می­تواند امکانات لازم را در این زمینه برای کشاورزان فراهم نماید و این عمل باعث می­شود که رضایت آنان بیشتر شده و گرایش آنان به کشاورزی مکانیزه بیشتر شود.

باتوجه به نتایج تحقیق پیشنهاداتی که می­توان گفت از عوامل انگیزشی روانی مؤثر بر گرایش و بالا رفتن آگاهی کشاورزی نام برد هریک از این عوامل به نوبه خود سهمی در گرایش داشته­اند، یعنی این­که هرچه قدرکشاورزان در روستاها نسبت به فواید وعملکرد مکانیزه شدن کشاورزی سنتی آگاهی واطلاعات بیشتری داشته باشند به­همان اندازه بیشترمایل می­شوندکه از ماشین­آلات­صنعتی در زمین­های خوداستفاده کنند وتولیدات خود را افزایش دهند. عامل بسیار اساسی در ارزیابی روستائیان ازکشاورزی مکانیزه در میزان ارتباط با مرکز خدمات کشاورزی می­باشد که در تحقیق به اثبات رسیده است. یعنی هر چه قدر روستائیان بامرکز خدمات کشاورزی ارتباط بیشتری داشته باشند در آن صورت به مکانیزه شدن کشاورزی گرایش بیشتری دارند. و هم­چنین میزان رضایت سازمان خدمات کشاورزی بر روی گرایش بسیار مؤثر می­باشد. لذا برای بهبود پایگاه کارآیی در جهت کشاورزی مکانیزه اقدامات زیر می­تواند مفید باشند:

1. اقدامات و فعالیت­های مناسب مطابق بافعالیت­های کشاورزان.

2. انتخاب خدمت­گزار مناسب با رفتار پسندیده در شیوه برخورد با کشاورزان.

 

منابع

الماسی، م. )1378). اصول مکانیزاسیون کشاورزی. قم: انتشارات حضرت معصومه.

ازکیا، م. (1387). جامعه­شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران. تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ دوم.

رفیع­پور، ف. (1372). سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهاد سازندگی. تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.

ساعتچی، م. (1380). روانشناسی کار. تهران: موسسه نشر ویرایش.

سلطانی، ش. (1383). اهمیت و کاربرد ترویج کشاورزی.ماهنامهجهاد، شماره 2.

صارمی، ع؛ و دیگری. (1375). بررسی عوامل فرهنگی- اجتماعی مؤثر در پذیرش نوآوری­های کشاورزی توسط گروه­های مختلف پذیرنده طرح محوری گندم در شمال استان فارس (آباده). مجموعهمقالاتهفتمین سمینار علمیترویج کشاورزی، تهران: وزارت کشاورزی.

قاسمی، ش. (1382) .نابرابری درآمدی: اندازه، دلایل و اثرات آن در ایران. تهران: موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.

ملک­محمدی، ا. (1383). ترویجوآموزش کشاورزیومنابعطبیعی. (جلد اول)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. چاپ دوم.

نوروزی، ا. (1385). عوامل مؤثر بر پذیرش آبیاری بارانی در شهرستان نهاوند. مجلهاقتصادکشاورزیوتوسعه، شماره 54.

هوی و میکسل. (1370). تئوری تحقیق و عمل در مدیریت آموزشی. ترجمه: سیدمحمد عباس­زاده. (جلد اول)، دانشگاه ارومیه، انتشارات انزلی.

 

---

1. عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال؛ گروه علوم اجتماعی، خلخال- ایران.

 [e-mail]-mail:

2. دانشجوی دکتری جامعه­شناسی اقتصادی و توسعه، مدرس دانشگاه پیام نور طارم- ایران(نویسنده مسئول).

E-mail: [e-mail]

 

مراجع

الماسی، م. )1378). اصول مکانیزاسیون کشاورزی. قم: انتشارات حضرت معصومه.

ازکیا، م. (1387). جامعه­شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران. تهران: انتشارات اطلاعات، چاپ دوم.

رفیع­پور، ف. (1372). سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهاد سازندگی. تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.

ساعتچی، م. (1380). روانشناسی کار. تهران: موسسه نشر ویرایش.

سلطانی، ش. (1383). اهمیت و کاربرد ترویج کشاورزی.ماهنامهجهاد، شماره 2.

صارمی، ع؛ و دیگری. (1375). بررسی عوامل فرهنگی- اجتماعی مؤثر در پذیرش نوآوری­های کشاورزی توسط گروه­های مختلف پذیرنده طرح محوری گندم در شمال استان فارس (آباده). مجموعهمقالاتهفتمین سمینار علمیترویج کشاورزی، تهران: وزارت کشاورزی.

قاسمی، ش. (1382) .نابرابری درآمدی: اندازه، دلایل و اثرات آن در ایران. تهران: موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.

ملک­محمدی، ا. (1383). ترویجوآموزش کشاورزیومنابعطبیعی. (جلد اول)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. چاپ دوم.

نوروزی، ا. (1385). عوامل مؤثر بر پذیرش آبیاری بارانی در شهرستان نهاوند. مجلهاقتصادکشاورزیوتوسعه، شماره 54.

هوی و میکسل. (1370). تئوری تحقیق و عمل در مدیریت آموزشی. ترجمه: سیدمحمد عباس­زاده. (جلد اول)، دانشگاه ارومیه، انتشارات انزلی.