فراتحلیل تحقیقات انجام گرفته در زمینه درگیری‌های دسته جمعی

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 1، دوره 4، شماره 12، آبان 1390، صفحه 7-22   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

صمد عابدینی¹؛ جعفر ابراهمی²؛ پروین قلی‌زاده³

¹عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، استادیار گروه علوم اجتماعی؛ خلخال- ایران.

²عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، گروه علوم اجتماعی؛ خلخال- ایران.

³کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال.

چکیده

پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته آسیب­هایی است که با ایجاد اخلال در روابط اجتماعی، فضایی آکنده از بغض، کینه و دشمنی را در میان افراد بوجود می­آوردکه این امر با زمینه­سازی برای ایجاد نزاع و تنش­های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می­سازد. فراتحلیل حاضر، کوششی برای تحلیل مجدد مجموعه­ای از پژوهش­های آسیب­شناختی در زمنیه عوامل موثر بر نزاع دسته جمعی است. روش این پژوهش از نوع فراتحلیل است، این پژوهش از نظر نوع پژوهش، همبستگی و از نظر روش پژوهش، توصیفی محسوب می­شود و تعداد هفت تحقیق انجام یافته در زمینه نزاع دسته جمعی در این تحقیق مورد مطالعه قرارگرفته­اند. مطالعه منابع دست اول در زمینه موضوع تحقیق، ابزار اصلی جمع­آوری اطلاعات این پژوهش را تشکیل می­دهد. پس از تبدیل آماره­ها به Z و برآورد اندازه اثر، روش هدجس مورد استفاده قرار گرفت. تفسیر اندازه­های اثر برمبنای رویکرد کوهن (1977) انجام شده است. یافته­های پژوهشی نشان می­دهد که میزان تاثیر سن، جنسیت، پایگاه اجتماعی و اقتصادی، عوامل مختلف (از قبیل پرخاشگری، احساس محرومیت، آنومی، اختلافات فرهنگی، اختلافات ملکی، تعلق قومی و قبیله­ای) و تحصیلات  در گرایش به نزاع دسته جمعی تاثیر متفاونی دارند.

کلیدواژه‌ها

فراتحلیل؛ اندازه اثر؛ نزاع دسته جمعی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال سوم، شماره دوازدهم، پائیز 1390

ص ص 22-7

 

 

 

 

 

فراتحلیل تحقیقات انجام گرفته در زمینه درگیری­های دسته جمعی

دکتر صمد عابدینی^[1]

جعفر ابراهیمی^[2]

پروین قلی­زاده^[3]

تاریخ دریافت مقاله:24/3/1392       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:31/11/1392

چکیده

پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته آسیب­هایی است که با ایجاد اخلال در روابط اجتماعی، فضایی آکنده از بغض، کینه و دشمنی را در میان افراد بوجود می­آوردکه این امر با زمینه­سازی برای ایجاد نزاع و تنش­های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می­سازد. فراتحلیل حاضر، کوششی برای تحلیل مجدد مجموعه­ای از پژوهش­های آسیب­شناختی در زمنیه عوامل موثر بر نزاع دسته جمعی است. روش این پژوهش از نوع فراتحلیل است، این پژوهش از نظر نوع پژوهش، همبستگی و از نظر روش پژوهش، توصیفی محسوب می­شود و تعداد هفت تحقیق انجام یافته در زمینه نزاع دسته جمعی در این تحقیق مورد مطالعه قرارگرفته­اند. مطالعه منابع دست اول در زمینه موضوع تحقیق، ابزار اصلی جمع­آوری اطلاعات این پژوهش را تشکیل می­دهد. پس از تبدیل آماره­ها به Z و برآورد اندازه اثر، روش هدجس مورد استفاده قرار گرفت. تفسیر اندازه­های اثر برمبنای رویکرد کوهن (1977) انجام شده است. یافته­های پژوهشی نشان می­دهد که میزان تاثیر سن، جنسیت، پایگاه اجتماعی و اقتصادی، عوامل مختلف (از قبیل پرخاشگری، احساس محرومیت، آنومی، اختلافات فرهنگی، اختلافات ملکی، تعلق قومی و قبیله­ای) و تحصیلات  در گرایش به نزاع دسته جمعی تاثیر متفاونی دارند.

    واژگان کلیدی: فراتحلیل، اندازه اثر، نزاع دسته جمعی.

 

بیان مساله

نزاع بطور اعم و صورت جمعی آن بطور اخص در هرجامعه­ای همیشه بعنوان یکی از مسائل اجتماعی مطرح بوده است و در صورتی­که عمومیت پیدا نموده و موجبات جریحه­دار شدن افکار عمومی گردد به عنوان یک جرم از لحاظ جامعه­شناختی بدان پرداخته می­شود. پدیده نزاع و درگیری در جامعه از آن دسته آسیب­هایی است که با ایجاد اخلال در روابط اجتماعی، فضایی آکنده از بغض، کینه و دشمنی را در میان افراد به وجود می­آورد که این امر با زمینه­سازی برای ایجاد نزاع و تنش­های بعدی، جامعه را از نظر مادی و معنوی متضرر می­سازد و همواره مواجهه با آن مورد توجه متولیان نظم و امنیت اجتماعی بوده است (پورافکاری، 1383: 3).

وقوع جرائم مختلف در اجتماع از جمله نزاع اگر تمام علت سلب یا کاهش امنیت اجتماعی به حساب نیاید، بدون تردید یکی از مهم­ترین علل آن می­باشد. در واقع رابطۀ وقوع جرم و امنیت اجتماعی رابطه­ای معکوس می­باشد. هرچه جرائم بیشترگردد امنیت اجتماعی کمتر می­شود. از همین رو باید مقابله با پدیده­های ناامنی از قبیل نزاع دسته جمعی را مساوی با تلاش برای ایجاد امنیت اجتماعی جامعه تلقی نمود. امنیت را در ابعاد و زوایای مختلفی ازجمله بعد عینی (امنیت واقعی) و بعد ذهنی (احساس امنیت) می‌توان بررسی و تحلیل کرد، بعبارتی وقوع نزاع دسته جمعی علاوه بر سلب امنیت فیزیکی و عینی افراد جامعه، زمینه­ساز سلب امنیت ذهنی و آسایش اجتماعی اعضای یک جامعه نیز محسوب می­گردد. مطالعات انجام شده نشان می­دهد که ضریب امنیت شهروندان ایرانی بیشتر از ضریب امنیت شهروندان استرالیایی و انگلیسی است، اما احساس امنیت شهروندان ایرانی کمتر از احساس امنیت شهروندان استرالیا و انگلیس می­باشد. نتیجه این که احساس امنیت اگرچه با میزان جرم یا ضریب امنیتی موجود در جامعه ارتباط دارد، ولی به عوامل دیگری نیز بستگی دارد(نشریه امنیت، 1379: 12).

تحقیقات زیر برای تحلیل انتخاب شدند:

1. شریعتی و همکاران (1390). بررسی عوامل مؤثر بر تمایلات بالقوه به نزاع­های دسته جمعی در شهرستان خدابنده.

2. عنبری و همکاران (1388). بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به نزاع دسته جمعی (مورد مطالعه شهر اهواز).

3. امینی و نظری (1386). تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام.

4. صادق­نیا و همکاران (1389). میزان گرایش به نزاع جمعى درمیان مردان 15 تا 65 سال شهرستان بویراحمد و عوامل مؤثر بر آن.

5. رضائی و بحرینی (1388). مطالعه رابطه عوامل فرهنگى اجتماعى با نزاع­هاى دسته جمعى، قومى و قبیله­اى در شهرستان لردگان.

6. نایبی و جسورخواجه(1388). ریشه­یابی نزاع­های­دسته جمعی (موردمطالعه روستاهای­کویچ و افشرد از توابع بخش خواجه در استان آذربایجان­شرقی).

در مجموع تحقیق حاضر به دنبال پاسخگوئی به سوال­های اصلی زیر می­باشد:

کدام عوامل بیشترین تاثیر را بر روی نزاع دسته جمعی دارد؟

توزیع متغیرها در تحقیقات مورد بررسی به چه شکلی می­باشد؟

رابطه بین اندازه اثر تحقیقات صورت گرفته چگونه است؟

میانگین اندازه اثر در پ‍ژوهش­های صورت یافته چگونه است؟

گفتنی است که تعریف اندازه اثر به شرح ذیل است:

 «اندازه‏ی اثر» در آمار، مقداری است که رابطه‏ی بین دو متغیر را بیان می‏کند. در آزمایشات علمی علاوه بر این که ما باید ازمعناداری آماری باخبر باشیم؛ باید از اثرات مشاهده شده نیز مقداری کمّی داشته باشیم. برای تصمیم­گیری در موقعیت­های عملی‏ اندازه‏ی اثر، شاخص بسیار مناسبی است(گریسوم و کیم، 2005).

 

پیشینه پژوهش

تحقیقی با عنوان تحلیلی بر تنش­های قومی در ایران توسط پورافکاری انجام گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد مواردی چون تعصبات قومی و ... در ایجاد و بروز تنش­های قومی مؤثر بوده­اند.

ریشه­یابی نزاع دسته جمعی (مورد مطالعه روستاهای کویچ و افشرد از توابع بخش خواجه در استان آذربایجان­شرقی)، هوشنگ نایبی و تقی جسورخواجه، 1388، دانشگاه تهران. در این تحقیق دو روستا موردی مطالعه شده­اند.

عبدالهی و چلبی درسال ۱۳۸۲ درتحقیقی نزاع­های جمعی دراستان لرستان را مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق میزان انسجام عام از علل مهم نزاع­های جمعی به حساب آمده است.

اداره­کل فرهنگ و ارشاداسلامی استان ایلام درسال ۱۳۵۷ به مطالعه بررسی روش­های حل منازعات قومی و منجر به قتل در بین عشایر ایل تبار ایلام پرداخته است. این پژوهش با هدف مقایسه نزاع­های جمعی و محلی را می­توان بر اساس دیدگاه­های نظری مختلف مورد بررسی قرار داد.

تحلیل فضایی بزهکاری شهری با استفاده از مدل تخمین تراکم کرنل مورد مطالعه: جرایم شرارت، نزاع و درگیری در شهر زنجان، محسن کلانتری و همکاران (1389). پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه زنجان. روش تحقیق حاضر تحلیلی– تطبیقی است و نتایج نشان می­دهد توزیع جغرافیائی جرایم مورد بررسی درسطح شهر زنجان ازنظر آماری توزیعی کاملاً متمرکز وخوشه­ای دارد، به گونه­ای­که درمحدوده­های خاصی از شهر جرایم شرارت، درگیری و نزاع کاملاً متمرکز و کانونی شده است و به عکس سایر مناطق شهر از این نظر پاک و سالم هستند.

عوامل مرتبط با مدیریت انتظامی نزاع­های دسته جمعی مسلحانه در شهرستان کهگیلویه، محمد حیدری، نورعلی اسلام­پناه، علمدار لشکری. فصلنامه پژوهش­های مدیریت انتظامی، سال دوم، شماره 4. هدف­کلی این تحقیق بررسی­عوامل مرتبط بامدیریت انتظامی نزاع­های دسته جمعی مسلحانه درشهرستان کهگیلویه از سا ل 1382 تا 1384 بوده که براین اساس یک فرضیه اصلی با عنوان«بین برخی عوامل درون و برون سازمانی و مدیریت انتظامی نزاع­های دسته جمعی مسلحانه در شهرستان کهگیلویه رابطه معنادار وجود دارد» پیش­بینی شده است.

تحلیل جامعه­شناختی نزاع جمعی در دلفان. علی رضائیان، استانداری لرستان، 1389. در این تحقیق به تبیین علل و عوامل اجتماعی مؤثر در بروز نزاع­های دسته جمعی پرداخته شده است.

 

مبانی نظری

نزاع دسته جمعی یکی ازمصادیق خشونت می­باشد وانطباق خاصی با تئوری­های انحرافات دارد. ازنظر روان­شناسان اجتماعی شکل­گیری رفتارهای انحرافی در فرایندهای کنش متقابل، مشاهده و یادگیری رفتارهای انحرافی، ناکارآمدی جریان جامعه­پذیری، ناکارآمدی جریان­کنترل­های اجتماعی درونی و بیرونی و ... است. جامعه­شناسان نیز درتبیین کجروی­ها و رفتارهای انحرافی از سوی افراد و گروه­ها بر محیط و شرایط اجتماعی تأکید می­کنند وعلل بروز چنین آسیب­هایی را درخود جامعه و نهادهای اجتماعی جست و جو می­کنند. به گفته گیدنزجوامع امروزی خرده فرهنگ­های بسیارمتفاوتی دارند و رفتاری­که با هنجارهای یک خرده فرهنگ خاص همنوایی دارد ممکن است خارج از آن خرده فرهنگ، کجروانه تلقی شود.

گروهی ازصاحب­نظران علوم رفتاری، پرخاشگری را ذاتی می­دانند و افرادی نظیرفروید و لورنرمعتقدند که پرخاشگری یک رفتاری است­که ریشه درذات و فطرت انسان دارد. گفتنی است­که لورنس (1978) نیز بر غریزی بودن نزاع و پرخاشگری تاکید دارد. نظریه دیگری که ریشه روان­شناسانه دارد فرضیه ناکامی پرخاشگری است، گرچه پاسخ افراد نسبت به ناکامی بسیارمتفاوت است زیرا عوامل ناکام­کننده وشخصیت فرد ناکام شونده دامنه بسیار گسترده­ای دارند درمجموع می­توان گفت که پاسخ ناکامی پرخاشگری یعنی رفتاردشمنانه و تند به هنگام عدم سازگاری با موفقیت در این رفتار در زندگی روزمره ارتباط بسیار نزدیک با ناکامی دارد. برخی از نظریه­پردازان از قبیل می­یر نیز با تلفیق علل زیستی و روانی به تبیین نزاع و پرخاشگری پرداخته­اند، وی محدوده تنازع در سیستم اجتماعی را در ارتباط با معیارهای ارزش­گذاری فرهنگ می­داند، زیرا به­کمک معیار ارزش­گذاری فرهنگ، رفتار به معنای عام وحتی رفتار مبتنی بر رقابت نیز تاحدی قابل پیش­بینی و محاسبه می­شود و بنابراین هم انواع تضادها و هم رقابت­های خصمانه انسان بوسیله فرهنگ تحت­نظم خاص درمی­آید. برخی دیگرازنظریه­پردازان طرف­داران­منشا­اجتماعی پرخاشگری بوده و ادعا دارندکه فکر ذاتی بودن پرخاشگری برای انسان خطرناک و مخرب است زیرا داشتن چنین فکری سبب می­شود که پرخاشگری مانند میل به غذا یک واکنش اجتناب­ناپذیر تلقی شود. بنابراین انسان در کنترل یا کاهش آن نمی­تواند نقش داشته باشد هم­چنین این گروه دلایل فراوانی را مبتنی بر این­که پرخاشگری منشا غریزی و ذاتی نمی­تواند داشته باشد ارائه داده­اند به همین دلیل ازنظر اجتماعی هم قابل آموزش است هم قابل پیشگیری و کنترل.

وبر نظریه منابع را دراین زمنیه مطرح نموده و منابع مورد منازعه را درسه مقوله گنجاند: ثروت، قدرت و منزلت(وبر، 1992). مارکس ریشة کشمکش­های اجتماعی را در مالکیت خصوصی می­دید. طبق نظر مارکس کشمکش­های اجتماعی وجود دارد زیرا کسانی هستند که (خود مالک تولید هستند و کسانی که برای چنین صاحبانی کار می­کنند). اهداف و منافع این دو گروه ناسازگارند و لذا آ ن­ها به ناچار در تقابل با یکدیگر قرار دارند. اما در مقابل دارندورف ریشة این کشمکش اجتماعی را در تفاوت­های طبقاتی می­داند. الگوی کنترل اجتماعی هیرشی نیز عدم همبستگی در جامعه را عامل نزاع می­داند. این الگو که گاه با نام  نظریه پیوند از آن یاد می­شود، پیدایش کجروی را معلول ضعف همبستگی درگروه­ها و نهادهای اجتماعی و نیز تضعیف اعتقادات و باورهای موجود در جامعه بر می­شمرد.

جامعه­شناسان در تبیین کجروی­ها و رفتارهای انحرافی از سوی افراد و گروه­ها بر محیط و شرایط اجتماعی تأکید می­کنند و علل بروز چنین آسیب­هایی را در خود جامعه و نهادهای اجتماعی جست و جو  می­کنند. به گفته گیدنز یک تبیین رضایت­ بخش ماهیت جرم باید تبیین جامعه­شناختی باشد، زیرا ماهیت جرم به نهادهای اجتماعی جامعه بستگی دارد(گیدنز، 1376). گروهی از صاحب­نظران علوم رفتاری نظیر فروید و لورنر معتقدند که پرخاشگری یک رفتاری است­که ریشه در ذات وفطرت انسان دارد. ازنظر فروید پرخاشگری در انسان نماینده غریزه مرگ است که درمقابل غریزه زندگی در فعالیت است(اکبری، ١٣٨١).

عده­ای دیگر در مقابل ذاتی بودن پرخاشگری اعتقاد دارد که فکر ذاتی بودن پرخاشگری برای انسان خطرناک و مخرب است زیرا داشتن چنین فکری سبب می­شود که پرخاشگری مانند میل به غذا یک واکنش اجتناب­ناپذیر تلقی شود. بنابراین انسان در کنترل یا کاهش آن نمی­تواند نقش داشته باشد(نوابی­نژاد، ١٣٧٣). الگوی کنترل اجتماعی هیرشی نیز در هیمن چارچوب قرار می­گیرد. نتیجه­ای که هیرشی از تحلیل خویش می­گیرد آن است که جامعه یا گروهی که درمیان اعضای آن وابستگی­های متقابل وقوی، وجود داشته باشد، بیش ازجامعه یا گروهی قادر به اعمال کنترل بر اعضای خود خواهد بود که اعضای آن بستگی محکمی با هم نداشته باشند. هیرشی معتقد است که چهار عنصر اصلی باعث پیوند فرد و جامعه می­شوند: 1. وابستگی 2. تعهد 3. درگیری 4. باورها(ممتاز، 1387).

 ازنظر ساترلند نیز رفتار انحرافی، روان­شناختی یا ارثی نیست وعوامل اجتماعی و فرهنگی درتبیین آن نقش دارد و در بررسی پدیده انحراف به فضای فرهنگی و خرده فرهنگی­که افراد در آن قرار دارد توجه می­کند.

شایان ذکراست که نظریه­های مربوط به کشمکش و نزاع عموماً به نظریه­های اندیشمندانی چون وبر، مارکس، دورکیم و زیمل بر می­گردد. براساس این نظریه­ها، دلایلی وجود دارند مبنی براین­که طرفین درگیر کشمکش ممکن است اهداف ناسازگار داشته باشندکه از جمله آن­ها می­توان بطور خلاصه به موارد زیر اشاره کرد: 1. منابع مورد منازعه؛ 2. نقش­های ناسازگار و 3. ارزش­های ناسازگار.

منابع، زمانی مورد منازعه­اندکه یکی ازطرفین خواهان منابعی است که دیگری در اختیار دارد یا زمانی که هردو طرف متخاصم خواهان منابع اختصاص نایافته یکسانی هستند. این منابع می­توانند پول، زمین، فرزندان، خیانت و سیاست باشند، ولی در کل می­­توان منابع مورد منازعه را درسه مقوله گنجاند: ثروت، قدرت و منزلت.

در مقوله ثروت، زمین اصلی­ترین منبع مورد منازعه به شمار می­آید. در مقوله قدرت، نابرابری قدرت و استیلای یکی بر دیگری و کشمکش برای رهایی از این استیلا مطرح است و در مقولة منزلت، آن­چه کشمکش و منازعه را به دنبال خود دارد چیزی نیست جز کسب شهرت و احترام. منزلت پیوند تنگاتنگی با قدرت دارد؛ کسی­که دارای قدرت است اغلب از احترام بالایی برخوردار است و کسی­که از احترام بالایی برخوردار است اغلب می­تواند کسب قدرت کند. طبق نظر مارکس کشمکش­های اجتماعی وجود دارد؛ زیرا کسانی هستند که خود مالک تولید هستند و کسانی که برای چنین صاحبانی کار می­کنند. اهداف و منافع این دوگروه ناسازگارند ولذا آن­ها به ناچار درتقابل با یکدیگر قراردارند. درنتیجه، مارکس ریشة کشمکش­های اجتماعی را در مالکیت خصوصی می­دید اما در مقابل دارندورف ریشة این کشمکش اجتماعی را در تفاوت­های طبقاتی می­داند. گروه­هایی که از یکدیگر جدا هستند، تمایل به توسعة فرهنگ­های مختلف دارندکه ممکن است از ارزش­های متفاوتی دفاع کنند، یعنی معیارهایی برای درستی و خوبی­که باعث قوام یک فرهنگ وجامعه می­شود. جدایی، جدایی افراد، جدایی­گروه­ها، هویت شخصی وگروه­ها، مفهوم  ارزش درجوامع مختلف و تمایزنقش، ریشه­های اصلی بروز ارزش­های ناسازگارهستند(پارتوس و دیگری، 1391).

 

فرضیه­ها

- بین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با سن پاسخگویان رابطه معناداری وجود دارد.

- بین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با جنسیت رابطه معناداری وجود دارد.

- بین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با عوامل مختلف نزاع دسته جمعی رابطه معناداری وجود دارد.

- بین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با سطح تحصیلات رابطه معناداری وجود دارد.

- بین اندازه اثر پژوهش­های مورداستفاده با پایگاه اجتماعی-اقتصادی پاسخگویان رابطه معناداری وجود دارد.

 

روش­شناسی پژوهش         

روش این پژوهش ازنوع فراتحلیل است. روش فراتحلیل به پژوهشگر امکان می­دهدکه در مقایسه با انجام پژوهش با یک روش، به شناختی بیشتر از پدیده­ها برسد، زیرا با ترکیب مطالعات انجام شده نتیجه­گیری کلی حاصل می­شود(شکرکن، 1377). این پژوهش از نظر نوع پژوهش، همبستگی و از نظر روش پژوهش، توصیفی محسوب می­شود. مطالعه منابع دست اول در زمینه موضوع تحقیق، ابزار اصلی جمع­آوری اطلاعات این پژوهش را تشکیل می­دهد، زیرا در روش فراتحلیل تمامی پژوهش­های مربوط یا تعداد قابل توجهی از آن­ها باید مورد بررسی قرارگیرد. منظور از منابع دست اول، اصل پژوهش­های انجام شده در زمینه مورد نظر است، زیرا در روش فراتحلیل گزارش­های پژوهشی مختصر قابل استفاده نیست.

ترکیب نتایج روش اصلی فراتحلیل است­ که پس از تبدیل آماره­ها بهZ  و برآورد اندازه اثر، روش هدجس مورد استفاده قرار گرفت. روش هدجس یکی از سه روشی است­ که در سال­های اخیر در میان پژوهشگران عمومیت یافته است(ﺍﺳﺘﺮﻧﻴﺮ، 2003). رایج­ترین شاخص­های مورد استفاده در فراتحلیل d و r  است­که r در پژوهش­های همبستگی و d برای تفاوت­های گروهی به کارمی­رود. در پژوهش حاضر از  r استفاده شده و سایر آماره­ها مانند t و x²  با استفاده از فرمول­های تبدیلی، بهr  تبدیل شده­اند. تفسیر اندازه­های اثر بر مبنای رویکرد کوهن (1977) انجام شده است.

 

جدول شماره (1): اطلاعات تفصیلی پیرامون پژوهش­های مورد استفاده در فراتحلیل

آزمون	شیوه نمونه­گیری	حجم نمونه	تعداد فرضیه	شیوه مطالعه	سال  اجرا	عنوان تحقیق
واریانس، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون	تصادفی	140 نفر افراد بالای 18 سال	5	توصیفی از نوع پیمایشی	1390	بررسیعواملمؤثربرتمایلاتبالقوهبهنزاع­هایدستهجمعیدرشهرستانخدابنده
خی دو- ضریب همبستگی پیرسون- آنالیز واریانس	تصادفی	183	5	توصیفی و تحلیلی	1382	بررسی اختلافات و نزاع­های جمعی و عوامل موثر در پیشگیری و کنترل آن در استان چهار محال و بختیاری
ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تی،  رگرسیون	خوشه­ای	384 نفر افرادی بالای 15 سال	8	پیمایشی	1388	بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(
ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و تحلیل مسیر	طبقه­ای	384 نفر افراد بالای 15 سال	4	پیمایشی	1386	تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام
واریانس- پیرسون	طبقه­ای	395 نفر افراد بالای 15 سال	6	پیمایشی	1389	میزانگرایشبهنزاعجمعىدرمیانمردان15تا65سالشهرستانبویراحمد وعواملمؤثربرآن
تی­تست، واریانس، پیرسون، اسپیرمن، رگرسیون و شفه	سهمیه­ای	414 نفر افراد بالای 15 سال	10	توصیفی از نوع همبستگی	1388	مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان
تی­تست	-	2 روستا	2	موردی	1388	ریشه­یابی نزاع­های دسته جمعی (مورد مطالعه روستاهای کویچ و افشرد از توابع بخش خواجه در استان آذربایجان­شرقی)

 

 

یافته­های استنباطی (آزمون فرضیه­ها)

 

- بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با سن پاسخگویان رابطه معناداری وجود دارد.

 

جدول شماره (2): اندازه اثر تحقیقات مرتبط (متغیر مستقل: سن)

عنوان تحقیق	اندازه اثر  r	سطح  معناداری	F	معناداری
بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(	0.361-	0.091	4.264	0.004
تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام	0.384-	0.000
میزانگرایشبهنزاعجمعىدرمیانمردان15تا65سالشهرستانبویراحمد وعواملمؤثربرآن	0.284-	0.000
مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان	0.122-	0.013
میانگین	0.167-

 

در این پژوهش، سن به عنوان متغیر مستقل و گرایش به نزاع به عنوان متغیر وابسته مطرح است. با توجه به رویکرد فراتحلیل، باید مقالاتی گردآوری شوند که به بررسی رابطة این دو متغیر یا شاخص­های آن­ها پرداخته باشند. مطالعات حتماً باید متغیر مستقل و وابستة این پژوهش را بررسی کرده باشند و اطلاعات لازم برای استخراج یا محاسبة اندازه اثر در آن­ها ارائه شده باشد. در بین تحقیقات بررسی شده 4 تحقیق به بررسی رابطه سن با گرایش به نزاع دسته جمعی پرداخته­اند. گفتنی است که اندازه اثر این تحقیقات برابر با r همبستگی است. صورت آماری فرضیه فوق به شرح ذیل است:

H0: M1=M2=M3 =M4

حداقل یک جفت از میانگین­ها با هم تفاوت دارند: H1

با توجه به درجة معناداری بدست آمده (0.004) که کمتر از سطح استاندارد (0.05) است می­توان ادعا نمود که فرضH0  رد و فرض مقابل آن H1 تائید می­شود. یعنی میانگین اندازه اثر حداقل در دو گروه تحقیقات بررسی شده با یکدیگر تفاوت معناداری دارد. لذا فرضیه اول مورد پذیرش قرار می­گردد. برای شناخت این­که اندازه اثر کدام یک از تحقیقات انجام گرفته با یکدیگر شباهت یا تفاوت دارد از آزمون توکی استفاده می­گردد:

 

جدول شماره (3): نتایج آزمون توکی مقایسه چندگانه میانگین اندازه اثر تحقیقات بررسی شده

1	2	3
تحقیقات بررسی شده	1	مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبا ...	0.122-
	2	میزانگرایشبهنزاعجمعىدر.....		0.284-
	3	بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثر...			0.361-
	4	تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش ....			-0.384

نتایح حاصل از آزمون توکی نشان می­دهد که تحقیقات شماره 3 و 4 (ضمن شباهت با یکدیگر) با دو تحقیق شماره 1 و 3 تفاوت آشکاری دارند. به عبارتی تاثیر سن برگرایش به نزاع در تحقیق شماره 3 و 4 بیش از دو تحقیق دیگر می­باشد.

 

- بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با جنسیت رابطه معناداری وجود دارد.

 

جدول شماره (4): اندازه اثر تحقیقات مرتبط (متغیر مستقل: جنسیت)

عنوان تحقیق	اندازه اثر  r	سطح  معناداری
بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(	0.381	0.004
تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام	0.435	0.000
مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان	0.231	0.004
میانگین	0.261

 

همان­گونه که مشاهده می­شود از بین تحقیقات مورد تحلیل، 3 تحقیق به بررسی رابطه بین جنسیت و متغیر گرایش به نزاع دسته جمعی پرداخته­اند. با توجه به این­که در بررسی روابط بین دو متغیر فوق از آزمون تی استفاده گردیده است. برای محاسبه اندازه اثر از فرمول زیر استفاده می­شود که نتایج در جدول بالا درج شده است.

 

 

برای بررسی این فرضیه از تحلیل واریانس استفاده گردید که صورت آماری فرضیه فوق به شرح ذیل است:

H0: M1=M2=M3

حداقل یک جفت از میانگین­ها با هم تفاوت دارند: H1

 

جدول شماره (5): نتایج تحلیل واریانس ANOVA (متغیر مستقل: جنسیت)

درجه معناداری	F	میانگین توان دوم	درجه آزادی	مجموع توان دوم
0.012	4.024	0.14	2	0.53	بین گروهی
		0.059	1191	40.345	درون گروهی
			1193	40.875	کل

 

با توجه به درجة معناداری بدست آمده (0.012) که کوچک­تر از سطح استاندارد (0.05) است می­توان گفت: فرض صفر (H0) رد شده و فرض تحقیق (H1) پذیرفته می­شود. یعنی میانگین اندازه اثر حداقل در  یک زوج از تحقیقات بررسی شده با یکدیگر تفاوت معناداری دارد. برای بررسی این­که اندازه اثر کدام یک از تحقیقات انجام گرفته با یکدیگر متفاوت می­باشد. طبق جدول زیر از آزمون توکی استفاده شده است:

جدول شماره (6): نتایج آزمون توکی مقایسه چندگانه میانگین اندازه اثر تحقیقات بررسی شده (متغیر مستقل: جنسیت)

1	2	3
تحقیقات بررسی شده	1	مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبا...	0.231
	2	بررسیجامعهشناختیعواملمؤثربر...		0.381
	3	تبیین جامعه شناختی میزان گرایش به ...			0.435

 

نتایح بدست آمده حاکی از این است­که گرایش به نزاع در تحقیقات انجام گرفته بر حسب جنسیت در هرسه تحقیق بررسی شده با یکدیگر تفاوت قابل ملاحظه­ای دارند وگفتنی است­که تاثیرجنسیت برگرایش به نزاع در تحقیق شماره 3 بیشتر از بقیه تحقیقات است.

 

- بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده باعوامل مختلف نزاع دسته جمعی رابطه معناداریوجود دارد.

جدول شماره (7): اندازه اثر تحقیقات مرتبط

r اندازه اثر	عوامل موثر در نزاع دسته جمعی	عنوان تحقیق
0.150	رقابت گروه­های متمایز بر سر منابع کمیاب (آب)	ریشه­یابی نزاع­های دسته جمعی (مورد مطالعه روستاهای کویچ و افشرد از توابع بخش خواجه در استان آذربایجان­شرقی)
0.351	عامل فرهنگی	بررسی اختلافات و نزاع­های جمعی و عوامل موثر در پیشگیری و کنترل آن در استان چهار محال و بختیاری
2.260	اختلافات ملکی
3.580	اختلافات خانوادگی
0.120	احساس محرومیت	بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(
0.214	آنومی
0.359	تعلق قبیله­ای بیتشرین تاثیر در نزاع
0.415	خاستگاه خانوادگی
0.326	قوم­گرایی	تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام
0.464	تجربه عینی نزاع
0.324	پرخاشگری
0.197	خویشاوندگرایی	میزانگرایشبهنزاعجمعىدرمیانمردان15تا65سالشهرستانبویراحمد وعواملمؤثربرآن
0.01	عدم تاثیر اعتماد اجتماعی
0.247	محرومیت	مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان
0.266	آنومی (بی­هنجاری)
0.387	قوم­گرایی
0.120	انسجام اجتماعی
0.599	پرخاشگری
0.380	اختلافات ملکی	بررسیعواملمؤثربرتمایلاتبالقوهبهنزاع­های دستهجمعیدرشهرستانخدابنده
0.204	اختلافات قومی و قبیله­ای
0.229	عوامل فرهنگی
0.452	اختلافات خانوادگی

در جدول صفحه قبل کلیه عوامل موثر بر نزاع دسته جمعی درج شده است با توجه به متفاوت بودن عوامل در هریک ازتحقیقات درجداول بعدی به­تفکیک اشتراکات عوامل مرتبط به بررسی فرضیه پرداخته شده است و در مجموع در قالب 4 فرضیه فرعی بررسی شده است.

 

فرضیه 3-1: بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با عوامل مختلف نزاع دسته جمعی (عامل فرهنگی، اختلافات ملکی واختلافات خانوادگی) رابطه معناداری وجود دارد.

 

جدول شماره (8): اندازه اثر تحقیقات مرتبط (متغیر مستقل: عوامل فرهنگی، اختلافات خانوادگی و ملکی)

سطح معناداری	F	r اندازه اثر	عوامل موثر در نزاع دسته جمعی	عنوان تحقیق
0.04	3.564	0.351	عامل فرهنگی	بررسی اختلافات و نزاع­های جمعی و عوامل موثر در پیشگیری و کنترل آن در استان چهار محال و بختیاری
		2.260	اختلافات ملکی
		3.580	اختلافات خانوادگی
		0.380	اختلافات ملکی	بررسیعواملمؤثربرتمایلاتبالقوهبهنزاع­های دستهجمعیدرشهرستانخدابنده
		0.229	عوامل فرهنگی
		0.452	اختلافات خانوادگی
		0.332	میانگین

 

براساس نتایج بدست آمده از نتایج تحلیل واریانس ANOVA (متغیر مستقل: عوامل فرهنگی، اختلافات خانوادگی و ملکی) می­توان بیان کرد سطح معناداری (0.004) کوچک­تر از سطح استاندارد (0.005) است لذا می­توان گفت ضمن تاثیر هر سه عامل فرهنگی، اختلافات خانوادگی و اختلافات ملکی در گرایش به نزاع، تاثیرمتفاوتی دارند. گفتنی است­که اندازه اثرعامل فرهنگی درچهار محال بختیاری و عامل اختلافات خانوادگی و اختلافات ملکی درشهرستان خدابنده بیشتر می­باشد و در مجموع شدت اندازه اثر هرسه عامل بالاتر از متوسط است.

 

فرضیه 3-2: بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با عوامل مختلف نزاع دسته جمعی (احساس محرومیت و آنومی) رابطه معناداری وجود دارد.

 

جدول شماره (9): اندازه اثر تحقیقات مرتبط (متغیر مستقل: احساس محرومیت و آنومی)

سطح معناداری	F	r   اندازه اثر	عوامل موثر در نزاع دسته جمعی	عنوان تحقیق
0.082	3.451	0.120	احساس محرومیت	بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(
		0.214	آنومی
0.002	4.631	0.247	محرومیت	مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان
		0.266	آنومی(بی هنجاری)

 

بر اساس این­که سطح معناداری بدست آمده (0.082) بزرگ­تر از سطح استاندارد است لذا تاثیر آنومی در میزان گرایش به نزاع در هر دو تحقیق انجام گرفته یکسان است. هم­چنین با توجه به سطح معناداری بدست آمده (0.002) کوچک­تر ازسطح استاندارد است لذا تاثیراحساس محرومیت درمیزان گرایش به نزاع در تحقیق انجام گرفته در لردگان بیش از شهر اهواز است.

 

فرضیه 3-3: بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با عوامل مختلف نزاع دسته جمعی (پرخاشگری) رابطه معناداری وجود دارد.

جدول شماره (10): اندازه اثر تحقیقات مرتبط

درجه معناداری	F	r اندازه اثر	عوامل موثر در نزاع دسته جمعی	عنوان تحقیق
0.002	4.548	0.324	پرخاشگری	تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام
		0.599	پرخاشگری	مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان

 

بر اساس این­ که سطح معناداری به دست آمده (0.002) کوچک­تر از سطح استاندارد است لذا تاثیر پرخاشگری در میزان گرایش به نزاع در تحقیق انجام گرفته در لردگان بیش از شهر اهواز است.

 

فرضیه 3-4: بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با عوامل مختلف نزاع دسته جمعی (اختلافات قومی) رابطه معناداری وجود دارد.

جدول شماره (11): اندازه اثر تحقیقات مرتبط

درجه معناداری	F	r اندازه اثر	عوامل موثر در نزاع دسته جمعی	عنوان تحقیق
0.004	3.141	0.359	تعلق قبیله­ای (قومی)	بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(
		0.387	قوم­گرایی	مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان
		0.204	اختلافات قومی و قبیله­ای	بررسیعواملمؤثربرتمایلاتبالقوهبهنزاع­های دستهجمعیدرشهرستانخدابنده
		0.326	قوم­گرایی	تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام

 

با توجه به این­که سطح معنادرای بدست آمده (0.004) کوچک­تر از سطح استاندارد (0.05) است لذا می­توان گفت اختلاقات قومی برحسب مناطق محتلف تاثیر متفاوتی بر گرایش به نزاع دارد. در ادامه با استفاده از آزمون توکی به درک تفاوت بین تحقیقات فوق می­پردازیم. نتایج حاصل از آزمون توکی نشان می­دهدکه تحقیق انجام گرفته درشهر خدابنده با سه شهر دیگرمتفاوت است. به عبارتی میزان تاثیر قوم­گرایی و اختلافات قومی در تحقیقات 2، 3 و4 بیش از شهر خدابنده است.

- بین میانگین اندازه اثر پژوهشهای مورد استفاده با سطح تحصیلات رابطه معناداری وجود دارد.

 

جدول شماره (12): اندازه اثر تحقیقات مرتبط

عنوان تحقیق	اندازه اثر r	F	درجه معناداری
بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(	0.271	3.124	0.09
تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام	0.321
مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان	0.296
میزانگرایشبهنزاعجمعىدرمیانمردان15تا65سالشهرستانبویراحمد وعواملمؤثربرآن	0.314
میانگین	0.301

 

برای بررسی این فرضیه از تحلیل واریانس استفاده گردید که صورت آماری فرضیه فوق به شرح ذیل است:

H0: M1=M2=M3=M4

حداقلیکجفتازمیانگین­هاباهمتفاوتدارند: H1

با توجه به این­که سطح معناداری حاصله (0.09) بزرگ­تر ازسطح استاندارد است، لذا فرض صفر (H0) پذیرفته شده و فرض مقابل آن (H1) رد می­گردد. در نتیجه فرضیه بالا رد می­شود. یعنی میانگین اندازه اثر تحقیقات بررسی شده در جدول شماره با یکدیگر تفاوتی نداشته و تحصیلات در هر 4 تحقیق بررسی شده به یک اندازه در گرایش به نزاع تاثیر داشته و با افزایش سطح تحصیلات میزان گرایش به نزاع نیز سیر نزولی دارد.

- بین میانگین اندازه اثر پژوهش­های مورد استفاده با پایگاه اجتماعی- اقتصادی پاسخگویان رابطه معناداری وجود دارد.

جدول شماره (13): اندازه اثر تحقیقات مرتبط (متغیر مستقل: پایگاه اجتماعی- اقتصادی)

عنوان تحقیق	اندازه اثر r	F	درجه معناداری
بررسیجامعه­شناختیعواملمؤثربرمیزانگرایشبهنزاعدسته جمعی(موردمطالعهشهراهواز(	0.152-	5.784	0.004
میزانگرایشبهنزاعجمعىدرمیانمردان15تا65سالشهرستانبویراحمد وعواملمؤثربرآن	0.318-
مطالعهرابطهعواملفرهنگىاجتماعىبانزاع­هاىدستهجمعى،قومىوقبیله­اى درشهرستانلردگان	0.107-
میانگین	0.192-

برای بررسی این فرضیه از تحلیل واریانس استفاده گردید که صورت آماری فرضیه فوق به شرح ذیل است:

H0: M1=M2=M3

حداقلیکجفتازمیانگین­هاباهمتفاوتدارندH1 :

با توجه به درجة معناداری بدست آمده (0.004) که کوچک­تر از سطح استاندارد(0.05) است می­توان گفت: فرض صفر (H0) رد شده و فرض تحقیق (H1)  پذیرفته می­شود. یعنی میانگین اندازه اثر حداقل در  یک زوج از تحقیقات بررسی شده با یکدیگر تفاوت معناداری دارد. برای بررسی این­که اندازه اثرکدام یک از تحقیقات انجام گرفته با یکدیگر متفاوت می­باشد. نتایج بدست آمده از آزمون توکی حاکی از این است که گرایش به نزاع درتحقیقات انجام گرفته برحسب پایگاه اجتماعی واقتصادی درتحقیق 1 و 2 با یکدیگر شباهت داشته و با تحقیق سوم تفاوت معناداری دارد. به عبارتی در دو تحقیق 1 و 2 میزان تاثیر پایگاه اجتماعی و اقتصادی بسیار کم است، ولی در تحقیق سوم پایگاه اجتماعی و اقتصادی تاثیر مستقیمی و بیشتری برگرایش به نزاع دارد و هراندازه­که پایگاه اجتمعی و اقتصادی بالا باشد به همان اندازه از گرایش به نزاع  کاسته می­شود.

 

نتیجه­گیری و پیشنهادها

سن درگرایش به نزاع تاثیرداشته با این تفاوت­که انداز اثرسن درتحقیقات انجام گرفته درمناطق اهواز، ایلام وبویراحمد بیشتر ازشهرستان لردگان است. گفتنی است درتحقیقات انجام گرفته درسایرمناطق متغیر سن بعنوان متغیرمستقل و تاثیرگذار درنزاع دسته­جمعی مورد تحلیل وبررسی قرارنگرفته است. درخصوص متغیر مستقل جنسیت نیز می­توان این­گونه بیان کرد که اندازه اثر جنسیت درتحقیق (تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام) بیش از دو تحقیق دیگر (اهواز و لردگان) است. از بین عوامل محتلف تاثیرگذار بر نزاع دسته جمعی هر کدام از عوامل مورد توجه محققان تحقیقات بررسی شده قرار گرفته­اند به طوری­که هرسه عامل فرهنگی، اختلافات خانوادگی و احتلافات ملکی درگرایش به نزاع، تاثیر متفاوتی دارند. گفتنی است که اندازه اثر عامل فرهنگی در چهار محال بختیاری و عامل اختلافات خانوادگی و اختلافات ملکی در شهرستان خدابنده بیشتر می­باشد.

احساس محرومیت و آنومی در دو تحقیق "بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر برمیزان گرایش به نزاع دسته جمعی (مورد مطالعه شهر اهواز) و مطالعه رابطه عوامل فرهنگى اجتماعى با نزاع­هاى دسته جمعى، قومى و قبیله­اى درشهرستان لردگان" مطرح شده­اندکه نتایج بررسی حاضرنشان می­دهد: دو عامل آنومی و احساس محرومیت به عنوان متغیرهای مستقل تاثیرگذار بر متغیر وابسته گرایش به نزاع مورد تحلیل تاثیرگذار هستند. تاثیر احساس محرومیت در میزان گرایش به نزاع درتحقیق انجام گرفته در لردگان بیش از شهر اهواز است و تاثیر آنومی در میزان گرایش به نزاع در هر دو تحقیق انجام گرفته یکسان است.

متغیر دیگر اثرگذار در نزاع دسته جمعی گرایش به پرخاشگری در بین عوامل دخیل در نزاع می­باشند براساس نتایج به دست آمده در دو تحقیق زیر: تاثیر پرخاشگری درمیزان گرایش به نزاع در تحقیق انجام گرفته در لردگان بیش از شهر اهواز است.

1. تبیین جامعه­شناختی میزان گرایش به نزاع دسته جمعی در استان ایلام.

2. مطالعه رابطه عوامل فرهنگى اجتماعى با نزاع­هاى دسته جمعى، قومى و قبیله­اى در شهرستان لردگان.

اختلافات قومی و قبیله­ای متغیر دیگری است که در پژوهش­های زیر بررسی شده­اند و نتایج حاکی از این است که اختلااقات قومی برحسب مناطق محتلف تاثیر متفاوتی بر گرایش به نزاع دارد. بعبارتی دیگر تحقیق انجام گرفته در شهر خدابنده با سه شهر دیگر متفاوت است و اندازه اثر قوم­گرایی در شهر خدابنده کمتر از متوسط و در سه شهر (اهواز، ایلام و لردگان) دیگر بالاتر از متوسط است.

در بررسی گرایش به نزاع برحسب تحصیلات گفتنی است­که تحصیلات درگرایش به نزاع تاثیر داشته و با افزایش سطح تحصیلات میزان گرایش به نزاع نیز سیر نزولی پیدا می­کند.

در رابطه با تاثیر پایگاه اجتماعی- اقتصادی بر گرایش به نزاع دسته جمعی در مجموع 3 تحقیق زیر مبنای مقایسه قرار گرفتند:

مطالعه رابطه عوامل فرهنگى اجتماعى با نزاع­هاى دسته جمعى، قومى و قبیله­اى درشهرستان لردگان بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر میزان گرایش به نزاع دسته جمعی (مورد مطالعه شهر اهواز(

میزان گرایش به نزاع جمعى در میان مردان 15 تا 65 سال شهرستان بویراحمد و عوامل مؤثر بر آن در دو تحقیق اول میزان تاثیر پایگاه اجتماعی و اقتصادی بسیار کم است، ولی در تحقیق سوم پایگاه اجتماعی و اقتصادی تاثیر مستقیمی و بیشتری بر گرایش به نزاع دارد و هر اندازه که پایگاه اجتماعی و اقتصادی بالا باشد به همان اندازه از گرایش به نزاع  کاسته می­شود.

پیشنهادهای مبتنی بر نتایج پژوهش به شرح زیر می­باشد:

- توجه به معنادار بودن متغیر پایگاه اجتماعی و اقتصادی در گرایش به نزاع جمعی پیشنهاد می­گردد  تلاش کافی در راستای توزیع عادلانه شاخص­های پایگاه اجتماعی- اقتصادی و کاهش فاصله طبقاتی در جامعه صورت پذیرد تا متعاقباً فقر نیز در جامعه کاهش پیدا کند.

- تلاش درجهت کاهش احساس محرومیت نسبی از طریق توزیع عادلانه امکانات و ثروت و نیز  سایر مؤلفه­هایی که در این تحقیق آمده است.

- ابعاد مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی اختلافات ملکی باعث بروز نزاع دسته­های جمعی شده است. برای نهادینه کردن فرهنگ صلح و سازش ابزار و وسایلی لازم است که در قالب پیشنهادهایی مطرح می­گردند. این یافته­ها عمدتاً مبتنی برچارچوب­های تئوریک و نظری بوده­که زمینه ساز راهکارهای عملی­اند. به ترتیب در سه بعد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی عنوان می­شوند که به اختصار از آن­ها یاد می­شود.

- بُعد اجتماعی

1. تضعیف کد شرافت قومی 2. تدوین قوانین مناسب 3. ارتباط با سازمان­های غیررسمی 4. اسکان عشایر 5. خلع سلاح.

- بُعد فرهنگی

1. گسترش آموزش و پرورش 2. نهادینه کردن فرهنگ صلح و سازش.

- بُعد اقتصادی

1. توسعه صنعتی، اقتصادی و کشاورزی 2. کاهش فقر و محرومیت 3. ایجاد تعاونی­ها.

 

منابع

اکبری، ا. (1381). مشکلات نوجوانان و جوانان. تهران: نشر ساوالان. چاپ دوم، ص ۱۹۱.

پارتوس، ا؛ و دیگران.(1391).کاربردنظریةکشمکش. ترجمة: علی کاظمی.

پورافکاری، ن. (1378). پرخاشگری و فرهنگ. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان. جلد دهم، شماره­های 1و 2.

پورافکاری، ن. (1383). نزاع­های جمعی محلی. مجموع مقالات اولین همایش ملی طرح مسائل جامعه.

رضایی­کلواری، ن؛ و دیگری. (1389). مطالعه رابطه عوامل فرهنگی اجتماعی با نزاع­های دسته جمعی، قومی و قبیله­ای در شهرستان لردگان. فصلنامهمطالعاتامنیتاجتماعی. معاونت اجتماعی ناجا، شماره22.

گیدنز، آ.(1378). جامعه­شناسی. ترجمة: منوچهر صبوری. تهران: نی.

ممتاز، ف. (1387). انحرافات اجتماعی؛ نظریه‌ها و دیدگاه‌ها. تهران: شرکت سهامی انتشار. چاپ سوم، ص 12.

نوابی­نژاد، ش. (1372). رفتارهای بهنجار و نابهنجار کودکان و راه‌های پیشگیری و درمان. انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، ص ۴۲ و ۴۳.

Cohen, J. (1977). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. New York: Academic Press

Grissom, J. & Kim, J. (2005). Effect Sizes for Research: Univariate and ultivariate Applications. Second Edition

 

 

---

1. عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحدخلخال، استادیار گروه علوم اجتماعی؛ خلخال- ایران.     

2. عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال، گروه علوم اجتماعی؛ خلخال- ایران.

E-mail: [e-mail]

3. کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خلخال.

 

 

مراجع

اکبری، ا. (1381). مشکلات نوجوانان و جوانان. تهران: نشر ساوالان. چاپ دوم، ص ۱۹۱.

پارتوس، ا؛ و دیگران.(1391).کاربردنظریةکشمکش. ترجمة: علی کاظمی.

پورافکاری، ن. (1378). پرخاشگری و فرهنگ. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان. جلد دهم، شماره­های 1و 2.

پورافکاری، ن. (1383). نزاع­های جمعی محلی. مجموع مقالات اولین همایش ملی طرح مسائل جامعه.

رضایی­کلواری، ن؛ و دیگری. (1389). مطالعه رابطه عوامل فرهنگی اجتماعی با نزاع­های دسته جمعی، قومی و قبیله­ای در شهرستان لردگان. فصلنامهمطالعاتامنیتاجتماعی. معاونت اجتماعی ناجا، شماره22.

گیدنز، آ.(1378). جامعه­شناسی. ترجمة: منوچهر صبوری. تهران: نی.

ممتاز، ف. (1387). انحرافات اجتماعی؛ نظریه‌ها و دیدگاه‌ها. تهران: شرکت سهامی انتشار. چاپ سوم، ص 12.

نوابی­نژاد، ش. (1372). رفتارهای بهنجار و نابهنجار کودکان و راه‌های پیشگیری و درمان. انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، ص ۴۲ و ۴۳.

Cohen, J. (1977). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. New York: Academic Press

Grissom, J. & Kim, J. (2005). Effect Sizes for Research: Univariate and ultivariate Applications. Second Edition