احساس امنیت اجتماعی جوانان و عوامل اجتماعی مرتبط با آن

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 4، دوره 4، شماره 12، آبان 1390، صفحه 59-77   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

حسین بنی‌فاطمه¹؛ آمینه سلیمی²

¹عضو هیات علمی دانشگاه تبریز، استاد گروه علوم اجتماعی؛ تبریز- ایران.

²کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

چکیده

مفهوم احساس امنیت یکی از مولفه‌های کیفیت زندگی درشهرها است و آسیب‌های اجتماعی ازمهم­ترین پیامدهای ناامنی به شمار می‌روند. امروزه با توجه به رواج ناامنی­های اجتماعی در شهرها، مطالعه موضوع امنیت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن ضرورت یافته است. این تحقیق در سال 1391 با هدف بررسی احساس امنیت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن انجام گرفته است. احساس امنیت اجتماعی در این پژوهش در سه بعد احساس امنیت جانی، مالی و اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است. چارچوپ نظری تحقیق برگرفته از آرای سه تن ازصاحب‌نظران مکتب کپنهاگ (باری بوزان، ال ویور و بایرن مولار) است. این تحقیق به روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق، کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوکان است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 242 نفر محاسبه شده است. شیوه نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای متناسب باحجم نمونه بود. اطلاعات جمع­آوری شده با نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شده و فرضیات مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر آن است ­که میزان احساس امنیت اجتماعی دربین دانشجویان درحد متوسط می­باشد. در بین ابعاد سه­گانه احساس امنیت اجتماعی، بعد امنیت جانی، مالی و اخلاقی به ترتیب بیشترین نمره را کسب کرده­اند. بر اساس ضریب همبستگی پیرسون احساس امنیت اجتماعی با متغیرهای مشارکت، نظم، روابط، هویت و کنترل اجتماعی دارای همبستگی مستقیم و معنی­دار بوده ولی احساس امنیت اجتماعی بر اساس جنسیت و قومیت دانشجویان معنی­دار نبوده است.

کلیدواژه‌ها

احساس امنیت اجتماعی؛ امنیت جانی؛ امنیت مالی؛ امنیت اخلاقی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال سوم، شماره دوازدهم، پائیز 1390

ص ص 77-59

 

 

 

 

 

احساس امنیت اجتماعی جوانان و عوامل اجتماعی مرتبط با آن

دکتر حسین بنی­فاطمه^[1]

آمینه سلیمی^[2]

تاریخ دریافت مقاله:2/2/1392       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:17/12/1392

چکیده

مفهوم احساس امنیت یکی از مولفه‌های کیفیت زندگی درشهرها است و آسیب‌های اجتماعی ازمهم­ترین پیامدهای ناامنی به شمار می‌روند. امروزه با توجه به رواج ناامنی­های اجتماعی در شهرها، مطالعه موضوع امنیت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن ضرورت یافته است. این تحقیق در سال 1391 با هدف بررسی احساس امنیت اجتماعی و عوامل مرتبط با آن انجام گرفته است. احساس امنیت اجتماعی در این پژوهش در سه بعد احساس امنیت جانی، مالی و اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است. چارچوپ نظری تحقیق برگرفته از آرای سه تن ازصاحب‌نظران مکتب کپنهاگ (باری بوزان، ال ویور و بایرن مولار) است. این تحقیق به روش پیمایشی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق، کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوکان است که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 242 نفر محاسبه شده است. شیوه نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای متناسب باحجم نمونه بود. اطلاعات جمع­آوری شده با نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شده و فرضیات مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج تحقیق بیانگر آن است ­که میزان احساس امنیت اجتماعی دربین دانشجویان درحد متوسط می­باشد. در بین ابعاد سه­گانه احساس امنیت اجتماعی، بعد امنیت جانی، مالی و اخلاقی به ترتیب بیشترین نمره را کسب کرده­اند. بر اساس ضریب همبستگی پیرسون احساس امنیت اجتماعی با متغیرهای مشارکت، نظم، روابط، هویت و کنترل اجتماعی دارای همبستگی مستقیم و معنی­دار بوده ولی احساس امنیت اجتماعی بر اساس جنسیت و قومیت دانشجویان معنی­دار نبوده است.

     واژگان کلیدی: احساس امنیت اجتماعی، امنیت جانی، امنیت مالی، امنیت اخلاقی.

 

 

مقدمه

اﻣﻨﻴﺖ از ﻧﻴﺎزﻫﺎ و اﻧﮕﻴﺰهﻫـﺎی اﺳﺎﺳﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود، ﺑﻪ ﻃﻮری ﻛﻪ ﺑـﺎ زوال آن آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ اﻧﺴﺎن از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود و ﺗﺸﻮﻳﺶ، اﺿﻄﺮاب و ﻧــﺎآراﻣﻲ ﺟــﺎی آن را ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷـﺪن ﺑﺴﻴﺎری از ﻧﻴﺎزﻫﺎی آدﻣﻲ در ﮔﺮو ﺗﺄﻣﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ اﺳﺖ. اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻘﻮﻟﻪای اﺳﺎﺳﻲ در ﻫﺮ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ و ﻛﺸﻮرﻫﺎ اوﻟﻮﻳﺖ اول ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاری اﻣﻨﻴﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺧﺘﺼﺎص ﻣﻲدﻫﻨﺪ، اﻣﺎ این­که ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ در ﺟﺎﻣﻌﻪای ﺻﺪ در ﺻﺪ اﻣﻨﻴﺖ وﺟﻮدداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮﻧﻴﺴﺖ، ﭼﺮاﻛـﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ از اﻓﺮادی ﺑـﺎ آداب و رﺳﻮم و ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه و ﻫﻤﻮاره درﺻﺪی از ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ در ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪای وﺟﻮد دارد و اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﺎ ﺣﺪی ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻴﺰ اﺣﺴﺎس ﻧﺎاﻣﻨﻲ وﺟﻮد دارد. اﻣﺎ ﮔﺎﻫﻲ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪﻛﻪ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ در ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺑـﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و اﻳﻦ اﻣﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻌﻀﻞ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﻮد. اﻣﻨﻴﺖ ﭘﺪﻳﺪه­ایﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪی اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻴﺰان آن در ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ، اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳـﺖ. در اﻳـﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﻴﺰ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ جوانان ﻣـﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ، ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ از ﺟﻬـﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ(نویدنیا، 1388: 19). امروزه به جهت تنوع بازیگران امنیت در اجتماع و استفاده از ابزارهای گوناگون برای تحقق ایمنی، اهداف امنیتی نیز گسترده شده است و به سطح بقا وحیات بسنده نمی­کند بلکه امنیت سطوح عالی­تر زندگی را نیز در دستور کار خود گنجانده. درجامعه مدرن­که ازمنظری نگرانی‌های­حیات فیزیکی تخفیف یافته است، امنیت اهداف خویش را در سامان بخشی حیات انسانی درسطح کیفی و متعالی آن قرار داده است­که همانا رهائی ودرک زیبائی‌های بشری است. امنیت سطوح چندگانه یافته است و فقط تضمین کننده طول عمر نیست؛ بلکه حیات باید در وجوه انسانی آن در سطح انتخاب‌ها و اختیارات در سایه آرامش جریان یابد که این امر به گسترش اهداف و برنامه‌های امنیت فراهم خواهد شد. هم­چنین امنیت اجتماعی از زندان کوچک هویت آزاد می‌شود و ملزومات بیشتری را درخود جای می‌دهد(همان: 21). بررسی‌های انجام گرفته درکشورهای مختلف بیانگر این است که عموماً احساس امنیت بین شهروندان در اکثر نقاط دنیا به نسبت وجود امنیت، پایین­تر است این نسبت در ایران در مقایسه با کشورهای انگلیس و استرالیا با توجه به میزان وجود امنیت بسیار پایین است. به عنوان نمونه در ایران نرخ سرقت منزل به ازای هر 1000 منزل 5، در انگلیس به ازای هر 1000 منزل 20 نفر و در استرالیا به ازای هر 1000 منزل 25 است، در حالی­که میزان احساس امنیت شهروندان ایرانی در مقایسه با این دو کشور رقم پایین‌تری را نشان می‌دهد(رجبی­پور، 1384: 96). در گزارش شاخص کیفیت زندگی سال 2008 نمره امنیت در ایران 20 از 100 گزارش شده است. این در حالی است که حتی کشورهائی نظیر سومالی، یمن، الجزایر، اتیوپی همگی از سطح امنیتی بالاتر از ایران برخوردارند(www.internationalliving.com). در تحقیقات داخلی نیز همین واقعیت با وضوح بیشتری نشان داده شده است.

 

جدول (1): میزان احساس امنیت در شهر تهران در ابعاد چهارگانه ( براساس شاخص100ـ0)

	امنیت جانی	امنیت مالی	امنیت فکری	امنیت جمعی
تحقیق موسوی	27.36	36.32	34.44	34.20
تحقیق بهرامی	39.73	30.57	35.64	33.72

 

یک نگاه بسیار گذرا به جدول فوق کافی است تا خواننده وضعیت بسیار تاسف­بار احساس امنیت در هرچهار بعد آن در کشور پی ببرد(باباخانی، 1388: 185). نبود امنیت جانی و مالی، ضمن رقم زدن دنیایی مشوش و اضطراب‌زا برای فرد با دامن زدن به انواع بیماری‌های جسمی و روانی انگیزه هرگونه فعالیت را از فرد سلب نموده و در نهایت چهار ستون زندگی وی را فلج خواهد کرد(همان: 184). نظر به اهمیت این مساله تحقیق حاضربا نگاهی جامعه­شناختی سعی درجستجوی علل ومکانیزم‌هائی اجتماعی داردکه میزان احساس امنیت را تبیین کند و جواب این سوال­که علل وعوامل اجتماعی در افزایش وکاهش میزان امنیت اجتماعی چیست؟ را به شیوه علمی جویا باشد.

     امنیت سطوح متعددی دارد که مهم­ترین آن امنیت درسطح خرد و امنیت در سطح کلان است. امنیت درسطح خرد شامل­فرد وگروه­های اجتماعی است، درحالی­که امنیت درسطحکلان شامل دولت و نهادهای فرافردی می‌باشد. امنیت انواع مختلفی دارد: امنیت عمومی یا فعالیت حکومتی، که هدفش استقرار امنیت در کشور است و این فعالیت‌ها متضمن فعالیت­های اجتماعی ومدنی می‌باشد. امنیت سیاسی که به معنای مصون بودن وحالت فراغت مردم ازتهدید یا اقدامات خلاف قانون شخص، گروه و یا دولت است(سرلک­زایی، 1385: 137). از آن­جائی­که دراین پژوهش برمفهوم امنیت اجتماعی بیش ازسایر مفاهیم تاکید شده، لذا به تعاریف موجود در باب امنیت اجتماعی می‌پردازیم. ادبیات نظری این مطالعه پیرامون تئوری‌های مالر، بوزان، ویور و میتار است­که مالر، ویور و بوزان نظریه­پردازان مکتب کپنهاگ بوده ونظریات همدیگر را نقد و تکمیل کرده­اند و از سوی دیگر میتار از نظریه آنارشی اجتماعی استفاده کرده است.

 

      مالر^[3]

     مالر می­گوید امنیت انسانی درپی تأمین ایمنی و اطمینان خاطر برای بشر دربرابر گرسنگی و بیماری، هم­چنین تمام اشکال خشونت و کنش‌های منافی حرمت انسانی است که باعث اختلال یا نابودی حیات وبقای او می‌گردند(نویدنیا، 1388: 60). وی باتوجه به دگرگونی­های ناشی از فرایند جهانی شدن وکاهش کنترل حکومت­ها برمردم، مفهوم امنیت اجتماعی را مطرح می‌کند. وی تأکید دارد که امنیت اجتماعی را می‌توان به عنوان یک مفهوم فرضی برای هرجمع انسانی بکار بردکه عبارت است از قابلیت حفظ شرایط قابل پذیرش داخلی برای تکامل الگوهای سنتی زبان، فرهنگ، انجمن­ها، مذهب، هویت ملی و رسوم (مالر به نقل از نویدنیا، 1388: 61).

         بوزان^[4]

      در اواخر دهۀ هشتاد و اوایل دهۀ نود، بوزان دیدگاهی دولت محور داشت و بر مرجعیت دولت در مطالعات امنیت تأکید می‌کرد. اما بعد از آن بوزان، از موضع افراطی خود (دولت محور) کناره گرفت و در اواخر دهه نود دولت و جامعه را با هم به عنوان مرجع امنیت در نظر می‌گیرد. ممکن است تهدیداتی که امنیت اجتماعی را تحت­الشعاع قرار می‌دهند، زمانی روی دهند که جوامع به این نتیجه برسند که در شرایطی خاص هویت «ما» مورد تعرض و خطر واقع شده است. عواملی که می‌توانند هویت یک جامعه را تهدید کنند ممکن است از سرکوب آزادی بیان تا مداخله در قابلیت‌های آن برای ابراز و بیان خود تنوع داشته باشد. به باور بوزان، این عوامل ممکن است مشتمل بر این موارد باشند: ممنوعیت بکارگیری زبان، نام‌ها، لباس‌ها از طریق بستن مکان­های آموزشی و دینی و یا تبعید و کشتار اعضای یک اجتماع. بوزان امنیت اجتماعی را به حفظ مجموعه ویژگی‌هایی ارجاع می‌دهد که بر مبنای آن افراد خود را عضو یک گروه خاص اجتماعی تلقی نموده‌اند. به عبارت دیگر امنیت اجتماعی معطوف به جنبه‌هایی از زندگی شخص است که هویت او را تضمین می‌کند. از دیدگاه بوزان امنیت اجتماعی عبارت است از: توانایی گروه­های مختلف صنفی، قومی، محلی، جنسی و ... در حفظ هستی و هویت خود. به عقیده بوزان جوامع  درباره مقوله «هویت» بسیار اساسی برخورد می‌کند، او استدلال می­کند که مقوله کلیدی جامعه هویت است. یعنی آن دسته از عقاید و اعمالی که افراد را بعنوان اعضای جامعه خاص معرفی و باز می­شناساند. جامعه درگیر هویت و درگیر خودباوری گروه­ها و افرادی که خود را اعضای جامعه می‌دانند(بوزان، 2000: 40).

 

      ال ویور^[5]

      ویور، امنیت اجتماعی را توان­مندی جامعه برای مراقبت از خصوصیات و ویژگی­های بنیادین خود در شرایط تغییر و تهدیدات عینی تعریف کرده است، وی هم­چنین امنیت اجتماعی را با نیاز به حفظ هویت درارتباط می‌داند. هویت عبارت است از آن­چه که موجب شناسایی شخص باشد(کلاهچیان، 1384: 138). به عقیده ویور، امنیت اجتماعی در کنار امنیت اقتصادی، سیاسی، نظامی و زیست محیطی قابل طرح نیست؛ بلکه هم طراز امنیت اجتماعی، امنیت ملی است. چرا که امنیت اجتماعی در شرایط کنونی مرجع امنیت ملی می‌باشد. از نگاه ویور در حالی­که امنیت ملی به تهدیدات علیه حاکمیت می‌پردازد، امنیت اجتماعی معطوف به هویت است که فی­نفسه مقوله­ای است بسیار مهم، چون هویت اجتماعی به هرحال وجود دارد چه دولت باشد و چه نباشد. نکته دیگر این­که امنیت هویت با امنیت اجتماعی، معنای سیاسی یافته است و عکس­العمل یک اقلیت در دفاع ازهویت خود، فی­نفسه عملی سیاسی است. ازاین رو امنیت اجتماعی به اندازه امنیت ملی واجد اعتبار است(نصری، 1378: 136). براین اساس ویور حوزة امنیت را بر حسب یک دوگانگی امنیت دولت و امنیت اجتماعی در نظر می‌گیرد. امنیت اجتماعی در این­جا بخشی از امنیت دولتی به شمار می‌رود. اما به عنوان یک بخش مستقل هم (که بوزان از آن غفلت ورزیده) به آن ارجاع داده می‌شود.

 

         میتار^[6]

      میتار برای ارزیابی امنیت اجتماعی ازمدل سیستماتیک استفاده می‌کند و دراین کار بر نظریه آنارشی اجتماعی بیلی^[7] تکیه می‌نماید وی تلاش می‌کند مسائل جامعه را براساس سطوح متفاوت (فرد، گروه،  سازمان، اجتماع، جامعه، سیستم فراملی) تحلیل کند و از آنارشی (هرج و مرج) به جای تعادل به عنوان وسیله­ای برای اندازه­گیری حالات نظام استفاده می‌کند. وی با توجه به پای­بندی­اش به تئوری آنارشی اجتماعی بیلی و در راستای تکمیل آن متغیر «انحراف^[8]» را وارد معادله امنیت اجتماعی می‌کند. متغیر انحراف شامل همه پدیده‌های اجتماعی وفردی ناخواسته ومضراست(مانند اشکال متنوع جرم، آسیب‌های اجتماعی، جنگ­های داخلی و بین­المللی و حوادث طبیعی و فنی متنوع)(میتار، 1996: 7).

 

          آنتونیﮔﻴﺪﻧﺰ

      گیدنز معتقد است می‌توان ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺭﺍ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ خواند ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺭﺷﺘﻪ ﺧﻄﺮﻫﺎﻱ ﺧﺎﺹ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ، ﻳﺎ ﺑﻪ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﻣﻰ‌ﺷﻮﺩ. ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺍﻣﻨﻴﺖ به ﺗﻌﺎﺩﻝ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻭﻣﺨﺎﻃﺮﻩ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ. ﺍﻣﻨﻴﺖ ﭼﻪ ﺑﻪ­ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ﻭ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺁﻥ، ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﻫﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺁﺩﻡ­‌ﻫﺎ، ﺗﺎ مرﺯ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ، ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(ﮔﻴﺪﻧﺰ، 1377: 44). ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ، ﮔﻴﺪﻧﺰ مصونیت ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﻄﺮﻫﺎ ﺭﺍ «ﺍﻣﻨﻴﺖ» ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ. ﺩﺭﻧﻈﺮ ﮔﻴﺪﻧﺰ، ﺧﻄﺮ ﻭ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺩﻭ ﺭﻭﻱ ﻳﻚ ﺳﻜﻪ رﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﺍﻱ ﻛﻪ ﻭﻗﺘﻲ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﺧﻄﺮ ﺭﺧﺖ ﺑﺮ می‌بندد ﻭ ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ ﺯﻣﺎﻧﻲ­ﻛﻪ ﺑﺎﺧﻄﺮ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮﻡ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ، ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻣﻐﺸﻮﺵ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ. ﺍﻭ ﺑﻪ ﻃﺮﺡ «ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭﺟﻮﺩﻱ» به عنوان ﻳﻜﻲ ﺍﺯ صورت­های ﻣﻬﻢ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺿﺮﻭﺭﺕ «ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭﺟﻮﺩﻱ» ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺠﻮﻡ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻲﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮﺍﺕ ﻧﻬﺎﺩهای ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ. ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﮔﻴﺪﻧﺰ، ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ: ﺍﻳﻤﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ داشتن پاسخ­هایی ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﻭ ﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻫﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻌﻀﻲ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﻱ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﺑﻨﻴﺎﺩﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺁﺩﻣﻴﺎﻥ ﻃﻲ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﺩ به نحوی ﻣﻄﺮﺡ کرده‌اند(ﻧﻮﻳﺪﻧﻴﺎ، 1388: 33). بعبارتی، ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺑﻪ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻧﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﺩﻡﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺪﺍﻭﻡ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺩﻭﺍﻡ ﻣﺤﻴﻂ‌ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﻣﺎﺩﻱ ﻛﻨﺶ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ.

 

         ﺭﺍﺑﺮﺕ ﻣﺎﻧﺪﻝ

ﺗﺌﻮﺭﻳﺴﻴﻦ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ، ﺭﺍﺑﺮﺕ ﻣﺎﻧﺪﻝ ﺍﺳﺖ، ﺍﻭ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻧـﺎﻡ «ﭼﻬﺮﻩ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ» ﺍﺯ ﺑﻌﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ- ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯﺟﻤﻠﻪ ﺍﺑﻌﺎﺩﻱ ﻣﻲﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ. ﻣﺎﻧﺪﻝ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﺩﺭ ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﻣﻔﻬﻮمی ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﺠﺰﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﻏﻔﻠﺖ ﻭﺭﺯﻳﺪﻩ ﻭ ﺍﻏﻠﺐ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑـﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻣﻄﺮﺡ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﻨﻴﺖ «ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺪﺍﻭﻡ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ به ﻭﻳﮋﮔﻲ (ﺳﻴﺎﺳﻲ- ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ) ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ». ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ، ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ- ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺎﻧﺪﻝ، ﻣﻨﻮﻁ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﺑﻨﻴﺎﻥ ﻫﻮﻳﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ- ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ. چنان­که مهم­ترین ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﻭ ﺗﺤﻤﻞ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﮕﻲ ﺍﺯﻳﻜﺴﻮ ﻭ ﺣﺎﻛﻤﻴﺖ ﻭ ﻧﻈﻢ ﺍﺯﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ به تدریج ﻛﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺍﺧﻞ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻴﺎﻥ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻪ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎ و ﺭﺳﻮﻡ ﺧﻮﺩ  احساس می‌کنند، ﻛﺎﻣﻼً ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ می‌رسد ﻛﻪ ﮔﺮﻭه­های ﻗﻮﻣﻲ، ﺯﺑﺎﻧﻲ، ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻳﺎ ﻧﮋﺍﺩﻱ ﻛﻪ ﺳﺎﺑﻘﺎً ﻓﺮﺻﺖ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺧﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ، ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﺘﺎﺭﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻫﺪﻑ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ ﺩﺭﺍﻳﻦ بعدﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺯ: «ﺣﻔﻆ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻫﻮﻳﺖ فرهنگی ﺍﺯﻃﺮﻳﻖ ﻭﺍﺭﺩ ﻛﺮﺩﻥ ﺗﻮﺩﻩﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ ﺳﻴﺎﺳﺖﮔﺬﺍﺭﻱ.» ﭼﻨﺎﻧ­ﻜﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻮﺭﺩﻧﻈﺮ ماندل، ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭ به کاﺭﮔﻴﺮﻱ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰﻡﻫﺎﻱ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺍﺧﺘﻼف میان ﮔﺮﻭﻩﻫﺎ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻣﻦ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻛﻨﺎﺭ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ میﻧﻤﺎﻳﺪ(ﻣﺎﻧـﺪﻝ، 1379: 151).

 

نظم اجتماعی و امنیت اجتماعی

     نظم اجتماعی از مفاهیم بنیانی جامعه‌شناسی است و اصولاً جامعه بدون نظم غیر قابل تصور است. در زمینه ثبات و نظم اجتماعی و در مقابل آن تغییر اجتماعی و بی‌نظمی، دیدگاه­های محققان و جامعه ­ناسان متفاوت می‌باشد. به عنوان مثال، اساس مطالعات کنت، درباره نظم اجتماعی و علل فروپاشی نظم کهن و استقرار نظم نو می‌باشد. وی مطالعات بسیاری در زمینه ایستایی و پویایی انجام داده است، به طوری­که پویایی وایستایی دومقوله اصلی­کنت محسوب می‌شود. کنت جامعه‌شناسی را به دو بخش عمده تقسیم می‌کند: استاتیک (ایستا) و دینامیک (پویا). موضوع مورد مطالعه جامعه‌شناسی استاتیک، نظم  ساختاری حاکم بر جامعه است. در بحث ایستایی که کنت آن را اجماع اجتماعی می‌نامد، جامعه هم­چون یک ارگانیسم زنده در نظر گرفته می‌شود که در آن بررسی کارکرد یک اندام بدون قرارگرفتن آن در کل زنده‌ای که خود جزو آن است، امکان پذیر نیست. برعکس، موضوع جامعه­شناسی دینامیک، پیشرفت و توسعه است. در واقع پویایی اجتماعی نشیب و فرازهایی را که این نظم بنیادی پیش از رسیدن به مرحله  نهایی پوزیتیویسم درمسیر خود پیموده است، برای ما ترسیم می‌کند. پویایی تابع ایستایی است و بر اساس نظم هر جامعه انسانی است که چگونگی تاریخ فهمیده می‌شود(آرون، 1382: 116). کنت توافق ذهن‌ها بر اصول اخلاقی را علت نظم اجتماعی می‌داند و ناهماهنگی عمیق فکری و بعبارت دیگر هرج و مرج فکری را اساس بی­نظمی اجتماعی به حساب می‌آورد.

     دورکیم نیزمانند کنت ازنابسامانی اجتماعی بیزار و هراسان بود و معتقد بودکه می‌توان نابسامانی‌های اجتماعی را با اصلاحات اجتماعی­کاهش داد. در واقع دورکیم بدنبال آن بود که علت این نابسامانی‌های اجتماعی را شناسایی کند و برای خروج از آن­ها راه حلی بیابد. هم­چنین دورکیم همبستگی اجتماعی را عامل حفظ و بقای جامعه می‌داند که نظم اجتماعی را به همراه دارد که خود معلول اشتراک اخلاقی و اخلاقیات مشترک است. از نظر دورکیم مبنای نظم جامعه (امنیت اجتماعی) عامل اخلاقی است نه سیاسی یا اقتصادی. براین اساس دورکیم معتقداست درجوامع سازمان یافته‌ای­که مبتنی براصول و قواعد اخلاقی باشند، نظم اجتماعی نیزحاکم خواهد بود، به همین جهت در جوامع ابتدایی که دارای همبستگی مکانیکی هستند و اخلاقیات مشترک وجود دارد، نظم اجتماعی نیز به شدت حاکم است و با هرگونه تخلفی به شدت برخورد می‌شود. اما با پیچیده‌تر شدن جوامع، وجدان جمعی کاهش یافته، نظام مشترک اخلاقی از بین می­رود و در نتیجه هرج و مرج و نابسامانی حاکم می‌شود. دورکیم بسیاری از مشکلات زمان خود را ناشی از کاهش قدرت این نظام مشترک اخلاقی می‌داند(کوزر، 1383: 190).

     پارسونز نیز از پیشگامان معاصر جامعه­شناسی نظم محسوب می‌شود. اگرچه مسئله اساسی در نظریه تحلیلی کنش پارسونز همان نظم اجتماعی است، اما وی معتقد بود که منافع فردی و کنش عقلانی سود جویانه به تنهایی برای برقراری نظم کافی نیست، در نتیجه او مفهوم هنجار را وارد کنش اجتماعی خویش کرد و کنش اجتماعی خویش را با توجه به هنجارهای اجتماعی تعریف می‌کند. پارسونز پدیده بنیادی در نظریه کنش را واحد کنش می‌نامد که برحسب چهار عنصر سازنده مشخص می‌شود: وجود کنشگر؛ وجود هدف یا وضعیتی که کنشگر نسبت به آن جهت‌گیری می‌کند؛ موقعیتی که کنش در آن انجام می‌شود ازجمله شامل: شرایط، منابع، وسایل، وجود هنجارها و ارزش­ها که در جهت تعیین گزینش  وسایل دست­یابی به هدف‌ها نقش بازی می‌کنند(ریتزر، 1383: 530). به این ترتیب در نظریه سیستمی پارسونز، هنجارهای اجتماعی بعنوان یک سیستم درنظر گرفته می‌شوند وکارکرد نظام اجتماعی نیز ایجاد وحفظ یکپارچگی­کل نظام است. هم­چنین دراین فرآیند، فراگردهای ملکه ذهن ساختن و اجتماعی کردن نیز اهمیت اساسی دارند و به این ترتیب پارسونز بیش از آن­که به شیوه‌های انتقال هنجارها و ارزش­های یک نظام توجه کند، به کنشگران درون نظام علاقمند است که در فرآیند اجتماعی شدن موفق، در واقع این هنجارها و ارزش­ها ملکه ذهن افراد می‌شوند و بعنوان بخشی از وجود کنشگران یا وجدان آن­ها در  می‌آیند و به این ترتیب کنشگران ضمن دنبال کردن منافع­شان در واقع به مصالح کل نظام خدمت می­کنند. هم­چنین پارسونز در این فراگرد چهار خرده نظام را برای هر نظام اجتماعی در هر سطحی مطرح  می‌کندکه برای همه نظام­ها ضروری است و هریک کارکردی را بر عهده دارند و کارکرد آن­ها در جهت برآوردن یک نیاز یا نیازهای نظام است و درنهایت همه به دنبال حفظ مجموعه کل هستند و می‌خواهند نظم و ثبات را درجامعه به وجود آورند. این چهار خرده نظام عبارتند از: تطبیق و سازگاری با محیط (A)، ازطریق ارگانیسم رفتاری؛ دست­یابی به­هدف (G)؛ ازطریق نظام شخصیتی، حفظ انسجام ویکپارچگی(I) ؛ ازطریق طریق نظام اجتماعی؛ و حفظ الگو و انگاره‌های فرهنگی نظام فرهنگی (L). به این ترتیب انتقال هنجارها و ارزش­ها از طریق نظام فرهنگی صورت می‌گیرد(ریتزر، 1383: 137).

     مرتن به برقراری ارتباط بین عنصر فرهنگی و عنصر اجتماعی اهمیت زیادی می‌دهد. به عقیده وی، نقش وکارکرد اساسی عنصر فرهنگی تعیین ومعرفی اهداف و ارزش­ها در زندگی اجتماعی است و عنصر اجتماعی نیز تعیین کننده وسایل نهادی شده نیل به اهداف است. مرتن معتقد است اگر در جامعه­ای کارکرد این دو عنصر اساسی باهم هماهنگ باشد، در آن جامعه نظم وجود دارد، اما اگر این هماهنگی  نباشد، یعنی بین فرهنگ و اجتماع از لحاظ کارکردی ناهماهنگی پیش بیاید، آن­گاه شاهد رواج انحراف خواهیم بود. مرتن معتقداست­که مسئله اجتماعی، ناشی ازاختلاف اساسی جامعه میان معیارهای اجتماعی و واقعیت اجتماعی است. بنابراین مرتن فقدان امنیت در یک جامعه را مساوی با بی‌نظمی اجتماعی و بروز رفتارهای انحرافی قلمداد می‌کند و این حالت را ناشی از شکاف بین اهداف و هنجارهای فرهنگی و ظرفیت­های ساختار اجتماعی برای نیل به موفقیت می­داند. درمجموع وجود بی­قانونی، بی­اهمیت شدن مقررات، عدم یکپارچگی، رهایی کامل فرد و بالاخره انحرافات وکجروی­های اجتماعی همگی نشانه‌های چنین حالتی در جامعه هستند(بودون، 1385: 661).

 

کنترل اجتماعی و امنیت اجتماعی

    از مهم­ترین صاحب‌نظران مکتب کنترل اجتماعی، تراویس هیرشی می‌باشد. وی معتقد است کجروی ناشی از ضعف یا گسستگی تعلق فرد به جامعه است و اجزای تعلق و وابستگی به جامعه عبارت‌اند از: ارتباط با سایر افراد، پذیرش و مشارکت در نقش­ها و فعالیت­های اجتماعی­که ارزش و نتایجی برای آینده دارد، اعتقاد به ارزش­های اخلاقی، هنجارهای فرهنگی و امثال آن. وی می‌گوید: کیفیت هرکدام ازموارد سه­گانه فوق درهر مورد خاص می‌تواند موجد همنوایی و نیزعلت ناهمنوایی وهنجارشکنی باشد(محسنی­تبریزی، 1383: 89). نظریه­پردازان­کنترل اجتماعی معتقدندبرای این­که بتوان نظم اجتماعی را برقرارنمود، باید رفتارهای اجتماعی الگو شده­ای را از طریق فراگرد اجتماعی شدن و به کمک نظارت اجتماعی به اعضای جامعه تلقین یا تحمیل کرد. برطبق این نظریه، کنترل و نظارت اجتماعی می­تواند یکی از عوامل مهم اجتماعی شدن و همنوایی با جامعه باشد. هرگاه فردی نتواند رفتار پذیرفتنی و شایسته یک موقعیت را ازخود نشان دهد، ما او را شخص منحرف می‌شناسیم. اگر این­گونه انحرافات خارج ازنظارت معیارهای اجتماعی ادامه یابد، جامعه با تهدید از هم گسیختگی رو به رو شده و دچار ناامنی می‌شود. با کاربرد ابزارهای کنترل و نظارت اجتماعی، جامعه می‌تواند از بروز هر نوع تخلف و بزهکاری جلوگیری کرده و امنیت را درجامعه برقرارسازد. گذشته ازاین نظارت رسمی، نظارت­های غیررسمی دیگری چون طرد گروه نیز می‌تواند به عنوان روش­های موثر نظارت اجتماعی به کار آیند(همان: 90).

      علاوه بر صاحب­نظران کنترل اجتماعی، برخی دیگر از جامعه­شناسان نیز به اهمیت نقش و کارکرد دولت در برقراری امنیت در جامعه اشاره کرده­اند. به عنوان مثال، باری بوزان در کتاب خود تحت عنوان «مردم، دولت­ها وهراس» مطرح می‌کند: از آن­جایی که جامعه ازافراد مختلفی­که دارای منافع و مناسبات متفاوتی می­باشند، تشکیل شده است، پس این افراد در جامعه خود به عنوان منبع ناامنی تلقی می‌شوند، به طوری­که هرکس بدنبال تأمین منافع خود است، اما بتدریج افراد دراثر آگاهی و پی ­بردن به تهدیدات و منابع ناامنی خویش و برای حفظ خویش و دارایی­شان، آماده واگذاری آزادی خود به مرجع مستقلی به نام دولت می‌گردند. به تدریج این وضعیت به صورت ساز و کاری درمی‌آید که از طریق آن مردم درصدد دست­یابی به سطوح کافی از امنیت در مقابل تهدیدات جامعه می‌باشند. بر اساس این دیدگاه هر چه یک جامعه دارای دولت و ساختارسیاسی قوی و قدرت­مندتری باشد، امنیت افراد بهتر و باهزینه­کمتری تأمین می‌گردد، اما در کشورهایی که ساختار حکومت به خوبی نهادینه نشده و ضعیف باشد، افراد برای تأمین امنیت خود به ساز وکارها وابزارهای اجتماعی متوسل می‌شوند. خانواده، ایل، سازمان­های­مذهبی و محلی دراین گونه جوامع نقش مرکزی پاسخگویی به نیازهای امنیتی فردی را بازی می‌کنند(بوزان، 1389: 86-87). بنابراین می‌توان گفت که نظارت و کنترل مؤلفه‌های بسیار مهمی در ارتقای میزان امنیت اجتماعی در می‌باشند.

 

هویت اجتماعی و امنیت اجتماعی

    از نظر بوزان امنیت اجتماعى به حفظ ویژگى‌هایى اشاره دارد که براساس آن، افراد خود را به عنوان عضو یک گروه اجتماعى قلمداد مى‌کنند یا به عبارتى با جنبه هایى از زندگى فرد ارتباط پیدا می‌کند که هویت گروهى او را شکل می‌دهد(نبوى و همکاران، 1389: 76). بوزان و ویور معتقدند که امنیت کاملاً بر ساخته تصور آدمیانى است که در اجتماع زندگى می‌کند. آن­ها هم­چنین عنصر هویت را وارد مطالعه خود می‌کند و قائل به توزیع مادى قدرت نیستند و به مؤلفه­هاى فرامادى هم مى­اندیشند. از نظر آن­ها دو واژه حاکمیت و هویت نقش مشترکى را در تعریف «تهدید وجودى» بازى می‌کند. براى یک دولت، حاکمیت یک تعریف وجودى است چرا که اگر حاکمیت را از آن جدا کنیم دیگر دولت تعریف نمی‌شود و شبیه آن درمورد هویت است که اجتماع بدون هویت تعریف وجودى ندارد(ابراهیمی، 1386: 443). آن­ها معتقدند هویت با روندها ساخته می­شود و این­که به طور عینى وکاملاً از پیش ساخته باشد را رد می‌کند. هویت افراد در اجتماع مشخص می­شوند، زیرا جوامع به تهدیدها عکس­العمل نشان می­دهند یعنى هویت خویش را انتخاب و از آن دفاع می‌کند. به عبارت دیگر، مکتب کپنهاگ باامنیت هستى­شناسانه، هویت را درموقعیت­هاى خاصى به عنوان یک موضوع امنیتى و به عنوان یک امر قابل تغییر انگاشته و نشان می­دهد که هویت در اجتماع ساخته می­شود(همان: 443).

    اهمیت مسئله هویت از دیدگاه نظریه­پردازان مکتب کپنهاگ به حدى است­که آیور نیومن در مقاله­اى با عنوان (هویت و ظهور جنگ) با اشاره به مقاله الى ویور در سال 1998 که مفهوم امنیتى شدن را وارد ادبیات امنیتى کرد، می­نویسد: «اگر حاکمیت را از دولت و هویت را از اجتماع بگیریم، دیگر بقایى براى  آنان متصور نیست»(ابراهیمی، 1386: 449).

    بوزان و ویور هم­چنین معتقدند که ارتباطات انسانى و نقش هنجارها مهم و تأثیرگذار است. بعبارتى با توجه به مسئله هنجار است­که هویت و امنیت رابطه­اى دوسویه پیدا می‌کند. تقریباً تمامى اعضاى مکتب کپنهاگ بر این عقیده­اندکه زبان، تاریخ، فرهنگ و حتى نژاد و مرزهاى سیاسى در تعیین هویت و سپس امنیت اجتماعى و به تبع آن امنیت ملى مهم هستند. به این ترتیب می­توان گفت تأکید بر ارزش­ها، هنجارها هویت و امنیت اجتماعى ازسوى اعضاى مکتب کپنهاگ، واجد نوعى هستى­شناسى سازه­­انگارانه است ­که برخلاف مکاتب مادى­گرا، علاوه بر دولت به عنوان کنشگر اصلى، به سایر کنشگران نیز توجه دارند(همان، 42). به تعبیر دیگر، تأکید بر مقوله هویت و دو بُعدى نگرى عینى و ذهنى امنیت در مکتب کپنهاگ، آنان را به سازه­انگاران نزدیک ساخته است.

    خوش­فر در سال 1380 تحقیقی با عنوان «بررسی مشارکت مردم در ایجاد حفظ و گسترش امنیت اجتماعی» به انجام رسانید. این تحقیق به روش پیمایشی و برای ساکنین 20 سال به بالای مراکز شهرستان‌های استان مازندران به انجام رسیده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که پاسخگویان در حد کم احساس امنیت می‌کنند؛ گرایش پاسخگویان نسبت به برقراری امنیت در حد کم است و کمترین احساس امنیت در بعد امنیت جانی و بیشترین احساس امنیت در بعد امنیت مالی می‌باشد. مشارکت در تامین امنیت، طبقه اجتماعی و جنس بر احساس امنیت اجتماعی اثرگذار می‌باشد.

    نیروی انتظامی ج. ا. ا. طی سال‌های 1383 (پیمایش اول) و 1384 (پیمایش دوم) نظرسنجی‌هائی در خصوص «میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان مراکز استان‌های کشور» بعمل آورد. جمعیت آماری این نظرسنجی کلیه شهروندان بالاتر از 15 سال ساکن در مراکز استان‌های کشور بوده و اهداف اصلی نظرسنجی در پیمایش دوم عبارت بود از: سنجش میانگین ناامنی درجامعه­که 1/93 نشان داده شد؛ سنجش­میزان احساس ناامنی­که 9/56 بود؛ ارزیابی عملکردنیروی انتظامی،­که میانگین نمرات پاسخگویان به عملکرد ناجا 7/28 بوده­است. بررسی نقش سازمان‌های مختلف درامنیت شهروندان،­که طبق آن نیروی انتظامی، قوه قضاییه ومراکز فوریتی، بیشترین نقش و وزارت اموراقتصاد و دارائی، سازمان تامین اجتماعی و شورای شهر، کمترین نقش را در تأمین و حفظ امنیت شهروندان داشتند(کرامتی، 1385 :165).

    نوروزی و فولادی­سپهر درسال 1388 به بررسی احساس امنیت­اجتماعی زنان 29-15 سال شهرتهران و عوامل اجتماعی موثر بر آن پرداخته­اند. این پژوهش از نوع تبیینی است و به بررسی احساس امنیت اجتماعی در بین زنان 29-15 سال شهرتهران و عوامل اجتماعی موثر بر آن می‌پردازد. در این تحقیق با استفاده از شیوه نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای و نمونه­گیری تصادفی­ساده با 384 نفر از زنان 29-15 سال شهر تهران مصاحبه شده است و نتایج آماری آزمون‌ها نشان می‌دهد که متغیر‌های احساس امنیت محل سکونت، پایگاه اقتصادی و اجتماعی و احساس نظم اجتماعی تاثیرمثبت و مستقیم و متغیرپای­بندی مذهبی تاثیرمنفی و معکوسی براحساس امنیت اجتماعی زنان دارند. تحلیل رگرسیون چندمتغیره نیز نشان می­دهدکه به­ترتیب متغیر‌های محل سکونت، پایگاه اقتصادی و اجتماعی و احساس نظم اجتماعی و پای­بندی مذهبی در تبیین میزان احساس امنیت اجتماعی زنان سهم عمده­ای داشتند و مقدار تبیین به دست آمده 36 درصد می‌باشد.

    نبوی و همکاران درسال 1388 به بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر براحساس امنیت اجتماعی پرداخته­اند. احساس امنیت اجتماعی در مقاله مزبور به سه بعد امنیت جانی، امنیت مالی و سیاسی تقسیم شده و تأثیر برخی عناصرحوزه‌های اجتماعی و اقتصادی زندگی افراد بر آن مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق به روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه در بین ساکنین 16 ساله و بالاتر شهرستان اهواز، درسال 1387 به انجام رسیده است. دراین تحقیق ازشیوه نمونه­گیری خوشه­ای چندمرحله­ای استفاده شده و حجم نمونه مورد مطالعه 600 نفر می‌باشد. مهم­ترین نتایج حاصل از آزمون رابطه­ای بین متغیرهای تحقیق نشان دادکه متغیرهای گرایش به مشارکت در تأمین امنیت تلقی عملکرد پلیس و پایگاه اجتماعی و اقتصادی به صورت مستقیم ومتغیر احساس محرومیت نسبی بطور معکوس بر احساس امنیت اجتماعی افراد تأثیرگذارهستند. متغیرهای تلقی ازعملکرد قانون و جنسیت، تنها بربعد امنیت جانی اثرگذار می‌باشند.

    نیروى انتظامى جمهورى اسلامى ایران (ناجا) در سال 1383 به منظور بررسی میزان احساس امنیت در بین حاشیه­­نشینان تهران بزرگ به تفکیک مناطق و بررسى عملکرد نیروى انتظامى از دیدگاه آنان، اقدام به نظرسنجى کرد. جامعة آمارى تحقیق، کلیة شهروندان بالاى 15 سال حاشیه شهرتهران بوده­اند. نتایج نظرسنجى نشان دادکه سن، جنس، وضعیت تأهل، میزان­تحصیلات و درآمد افراد براحساس امنیت آنان تأثیرگذار است(ناجا، 1383).

     تحقیق دیگری باموضوع «بررسی عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر براحساس آرامش وامنیت اجتماعی زنان» توسط عبادتی نظرلو (1388) صورت گرفت. دراین تحقیق با رویکردی توصیفی تحلیلی به بررسی  80 نفر ازدانشجویان زن کارشناسی­ارشد رشته جامعه­شناسی دانشگاه‌های­آزاد و دولتی شهرتهران پرداخته شده که از طریق نمونه­گیری تصادفی انتخاب شده بودند. روایی ابزار پژوهش به صورت صوری و پایایی آن با محاسبة آلفای کرونباخ به تایید رسید و مقدار مقیاس‌های به کار رفته درآن 698/0 تا899/0 است. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره نشان داد که متغیرهای طبقة اجتماعی، حمایت خانواده، پای­بندی به آداب و رسوم قومی، سن و اعتماد به عملکرد قانون، پنج متغیر عمده­ای هستند که بر احساس امنیت اجتماعی دانشجویان زن مؤثرند. این پنج متغیر 5/89 درصد از تاثیرات متغیر وابسته را تبیین می­کند.  احساس آرامش و امنیت اجتماعی به طور کلی در مجموع بین زنان دانشجو در شهر تهران 87%  است،  یعنی در حد بالایی قرار دارد.

       فرضیه‌های تحقیق به شرح زیر می­باشد:

1. بین مشارکت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی(ابعاد سه‌گانه آن) دانشجویان همبستگی وجود دارد. 
2. بین نظم اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی (ابعاد سه‌گانه آن) دانشجویان همبستگی وجود دارد. 
3. بین روابط اجتماعی واحساس امنیت اجتماعی(ابعاد سه‌گانه آن) دانشجویان همبستگی وجود دارد. 
4. بین هویت اجتماعی واحساس امنیت اجتماعی(ابعاد سه‌گانه آن) دانشجویان همبستگی وجود دارد. 
5. بین­کنترل اجتماعی واحساس امنیت اجتماعی(ابعاد سه‌گانه آن) دانشجویان همبستگی وجود دارد. 

 

ابزار و روش

     جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه دانشجویان مقطع کاردانی وکارشناسی دانشگاه آزاد بوکان تشکیل می‌دهند، که تعداد آن­ها بر اساس آخرین آمار 1500 نفر است. در این تحقیق برای برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد و 242 دانشجو با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای متناسب با حجم نمونه انتخاب گردید.

     پس ازتنظیم پرسشنامه، برای گردآوری داده‌ها به صورت پیمایشی و براساس مصاحبه­ای و با استفاده از ابزار اندازه­گیری پرسشنامه محقق ساخته اقدام شد که از نظر نوع سوالات بصورت بسته پاسخ طراحی گردیده است. برای تهیه سوالات پرسشنامه از تکنیک طیف لیکرت استفاده ‌شد. 

     در این پژوهش برای تأمین اعتبار ابزار پژوهش از اعتبار صوری استفاده شده است. پایایی سؤالات پرسشنامه براساس آزمون آلفای کرونباخ تعیین شد.

 

جدول(2): پایایی متغیرهای تحقیق

متغیرها	ضریب پایایی
احساس امنیت اجتماعی	85/0
امنیت جانی	81/0
امنیت مالی	79/0
امنیت اخلاقی	82/0
مشارکت اجتماعی	86/0
نظم اجتماعی	87/0
روابط اجتماعی	77/0
کنترل اجتماعی	74/0
هویت اجتماعی	76/0

    

برای تجزیه و تحلیل­ داده­ها دراین تحقیق ازنرم ­افزار آماری SPSS استفاده شده است. دراین پژوهش اطلاعات گردآوری شده در سه سطح توصیفی، تبیینی و تحلیل چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیرند. در توصیف داده­ها از جداول یک بعدی و شاخص­های پراکندگی و مرکزی به تناسب مقیاس متغیرها استفاده شده است. درسطح دوم نیز براساس فرضیه‌ها و متغیرهای تشکیل دهنده آن­ها با استفاده از آمار استنباطی به ویژه جداول همبستگی و آزمون­های آماری اطلاعات تبیین می‌شود. در تحلیل چند متغیری نیز برای تبیین میزان احساس امنیت اجتماعی دانشجویان از روی متغیرهای تحقیق از تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده گردید.

 

یافته­ها

 

جدول(3): توزیع پراکندگی میزان احساس امنیت اجتماعی و ابعاد سه گانه آن در دانشجویان

	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	ضریب کجی	حداقل	حداکثر
احساس امنیت اجتماعی	242	38/54	80/12	115/1	44/29	95
امنیت جانی	242	98/57	98/14	328/0	20	95
مالی امنیت	242	57/54	002/17	284/0	50/12	100
امنیت اخلاقی	242	19/50	57/17	624/0	5	100

 

جدول(4): توزیع پراکندگی میزان متغیرهای مستقل تحقیق

	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد	ضریب کجی	حداقل	حداکثر
مشارکت اجتماعی	242	64/53	40/13	117/0-	91/10	93
نظم اجتماعی	242	65/60	48/18	031/0-	14/7	100
روابط اجتماعی	242	27/43	98/13	902/0	57/3	92
هویت اجتماعی	242	02/70	42/17	447/0-	0	100
کنترل اجتماعی	242	99/44	32/15	453/0	0	92

 

    با توجه به این که مشارکت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی (ابعاد سه گانه آن) در مقیاس فاصله‌ای هستند، برای سنجش رابطه بین آن­ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج بدست آمده از آزمون بین دو متغیر فوق نشان می‌دهد که مقدار ضریب همبستگی 403/0=r با سطح معنی‌داری 000/0=p بدست آمده است و بین دو متغیر همبستگی مستقیم وجود دارد. هم­چنین مشارکت اجتماعی با هر یک از ابعاد احساس امنیت اجتماعی دارای همبستگی مستقیم معنی‌دار است.

 

جدول (5): همبستگی بین مشارکت اجتماعی و احساس امنیت
اجتماعی (ابعاد سه‌گانه آن) در بین دانشجویان مورد مطالعه

متغیرها	مشارکت اجتماعی
احساس امنیت اجتماعی	403/0 =r 000/0=P 201 =n
احساس امنیت جانی	307/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت مالی	273/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت اخلاقی	366/0 =r 000/0=P 242     =n

 

   باتوجه به این­که نظم اجتماعی و احساس امنیت­اجتماعی (ابعاد سه­گانه آن) درمقیاس فاصله‌ای هستند، برای سنجش رابطه بین آن­ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج بدست آمده از آزمون بین دو متغیر فوق نشان می‌دهد که مقدار 284/0=r با سطح معنی‌داری 000/0=p بدست آمده است و بین دو متغیر همبستگی مستقیم و متوسط وجود دارد، یعنی با بالا رفتن میزان نظم اجتماعی بر میزان احساس امنیت اجتماعی دانشجویان افزوده می­شود. هم­چنین نظم اجتماعی با هر یک از ابعاد احساس امنیت اجتماعی دارای همبستگی مستقیم معنی‌دار است.

 

جدول (6): همبستگی نظم اجتماعی و احساس امنیت
 اجتماعی (ابعاد سه­گانه آن) در بین دانشجویان مورد مطالعه

متغیرها	نظم اجتماعی
احساس امنیت اجتماعی	284/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت جانی	227/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت مالی	155/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت اخلاقی	287/0 =r 000/0=P 242     =n

 

   با توجه به این­ که روابط اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی (ابعاد سه­گانه آن) در مقیاس فاصله‌ای هستند، برای سنجش رابطه بین آن­ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. مقدار 321/0=r با سطح معنی‌داری 000/0=p بدست آمده است و بین دو متغیر همبستگی مستقیم و متوسط وجود دارد، یعنی با بالا رفتن میزان نظم اجتماعی بر میزان احساس امنیت اجتماعی دانشجویان افزوده می­شود. هم­چنین روابط اجتماعی با هر یک از ابعاد احساس امنیت اجتماعی دارای همبستگی مستقیم معنی‌دار است.

جدول (7): همبستگی روابط اجتماعی و احساس امنیت
 اجتماعی (ابعاد سه­گانه آن) در بین دانشجویان مورد مطالعه

متغیرها	روابط اجتماعی
احساس امنیت اجتماعی	321/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت جانی	218/0 =r 001/0=P 242 =n
احساس امنیت مالی	239/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت اخلاقی	267/0 =r 000/0=P 242     =n

 

     با توجه به این که هویت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی (ابعاد سه‌گانه آن) هر دو در مقیاس فاصله‌ای هستند، برای سنجش رابطه بین آن­ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. مقدار 287/0=r با سطح معنی‌داری 000/0=p بدست آمده است و بین دو متغیر همبستگی مستقیم و متوسط وجود دارد، یعنی با بالا رفتن میزان هویت اجتماعی بر میزان احساس امنیت اجتماعی دانشجویان افزوده می‌شود. هم­چنین هویت اجتماعی با هر یک از ابعاد احساس امنیت اجتماعی دارای همبستگی مستقیم معنی‌دار است.

 

جدول (8): همبستگی بین هویت اجتماعی و احساس
 امنیت اجتماعی در بین دانشجویان مورد مطالعه

متغیرها	هویت اجتماعی
احساس امنیت اجتماعی	287/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت جانی	293/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت مالی	206/0 =r 001/0=P 242 =n
احساس امنیت اخلاقی	210/0 =r 001/0=P 242     =n

 

      کنترل اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی (ابعاد سه­گانه آن) در مقیاس فاصله‌ای سنجیده شده­اند، برای سنجش رابطه بین آن­ها از آزمون ضریب همبستگی­پیرسون استفاده شد. نتایج بدست آمده از آزمون بین دو متغیر فوق نشان می‌دهد که مقدار 326/0=r با سطح معنی‌داری 000/0=p بدست آمده و بین دو متغیر همبستگی مستقیم و متوسط وجود دارد، یعنی با بالا رفتن میزان کنترل اجتماعی بر میزان احساس امنیت اجتماعی دانشجویان افزوده می‌شود. هم­چنین کنترل اجتماعی با هر یک از ابعاد احساس امنیت اجتماعی دارای همبستگی مستقیم معنی‌دار است.

 

جدول (9): همبستگی کنترل اجتماعی و احساس
امنیت اجتماعی (ابعاد سه­گانه آن) در بین دانشجویان

متغیرها	کنترل اجتماعی
احساس امنیت اجتماعی	326/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت جانی	325/0 =r 000/0=P 242 =n
احساس امنیت مالی	202/0 =r 002/0=P 242 =n
احساس امنیت اخلاقی	238/0 =r 000/0=P 242     =n

 

   در این بخش از یافته‌های تحقیق، به تحلیل رگرسیونی چندگانه از داده‌ها و روابط بین متغیرها پرداخته شده است. هدف ازاین تحلیل مشخص­کردن سهم  و تأثیرمتغیرهای تحقیق درتبیین و پیش‌بینی تغییرات متغیر ملاک می‌باشد. یعنی «رگرسیون چند متغیری» برای پیش‌بینی تغییرات متغیر ملاک بر اساس چند متغیر به ما کمک می‌کند و از این رو ما می‌توانیم رگرسیون چند متغیره را برای بدست آوردن میزان­های درجه روابط میان یک متغیرY  با هرتعداد از متغیرهای پیش بین بکار ببریم. از این رو اگر کار اصلی علم را «تبیین» پدیده‌های طبیعی ازطریق کشف ومطالعه روابط میان متغیرها بدانیم، در این صورت رگرسیون چند متغیری روش عمومی و اثربخش خواهد بود که ما را در رسیدن به این مقصود یاری می‌کند(کرلینجر و پدهاوزر، 1366). در پژوهش حاضر محقق با استفاده از رگرسیون چند متغیره، به تبیین واریانس متغیر ملاک از طریق برآورد سهم هر متغیر به منظور تبیین میزان احساس امنیت اجتماعی بر اساس متغیرهای پیش بین از رگرسیون چندگانه به روش گام ‌به‌ گام استفاده کرده است. نتایج تحلیل رگرسیونی عوامل تبیین کننده احساس امنیت اجتماعی در بین دانشجویان، نشان می‌دهدکه از میان متغیرهای وارد شده در معادله، مجموعاً سه متغیر (مشارکت اجتماعی، کنترل اجتماعی و روابط اجتماعی) در مدل نهایی مانده‌اند که این دومتغیر 21 درصد از واریانس متغیرملاک را تبیین می‌کنند. نتایج تحلیل­واریانس نیزنشان می‌دهد که رابطه بین متغیرهای پیش بین و ملاک ضمن این ­که معنی‌دار بوده، خطی نیز بوده است.

جدول (10): ضریب همبستگی چندگانه برای تبیین میزان احساس امنیت اجتماعی

شکل	ضریب همبستگی چندگانه	ضریب تبیین	ضریب تبیین خالص	مقدار F	سطح معنی‌داری
1	468/0	219/0	210/0	305/22	000/0

           

جدول (11): ضرایب متغیرهای مستقل باقی­مانده در شکل رگرسیونی به روش گام به گام

Sig	t	ضرایب استاندارد شده	ضرایب خام		ترتیب ورود متغیرهای پیش بین در شکل
		Beta	Std.Error	B
000/0	055/8		393/3	33/27	عدد ثابت
000/0	313/4	279/0	062/0	266/0	مشارکت اجتماعی
009/0	629/2	167/0	053/0	139/0	کنترل اجتماعی
010/0	597/2	164/0	058/0	150/0	روابط اجتماعی

 

    درمجموع طبق اطلاعات جدول (11) و با توجه به ضرایب بتاهای استاندارد نشده ملاحظه می‌شود که با عدد ثابت (α) برابر 33/27، مشارکت اجتماعی با بتای 266/0=β، کنترل اجتماعی با بتای 139/0=β و میزان روابط اجتماعی با بتای 150/0= β در تبیین میزان احساس امنیت اجتماعی سهم معنی‌داری دارند. در نهایت با حذف مقدار ثابت از طریق استاندارد کردن مقادیر متغیرهای پیش بین ملاحظه می‌شود که به ترتیب میزان مشارکت اجتماعی با بتای 279/0=β، کنترل اجتماعی با بتای 167/0=β و میزان روابط اجتماعی با بتای 164/0=β بیشترین تأثیرمثبت را درپیش‌‌بینی احساس امنیت اجتماعی دانشجویان مورد مطالعه دارند.

 

بحث و نتیجه­گیری

    از آن­جا که هدف تحقیق، تببین احساس امنیت اجتماعی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن مد نظر بوده است لذا در بخش نظری با استفاده از یک چارچوب نظری ترکیبی به بررسی ابعاد و عوامل مرتبط با  امنیت اجتماعی دانشجویان پرداخته شد. درتحقیق حاضر، احساس امنیت به معنای فقدان هراس از این­که ارزش­های انسانی مورد حمله قرار گیرند و به نبود هراس و بیم نسبت به حقوق و آزادی‌های مشروع  تعریف گردید.

     با توجه به این­که در رابطه با احساس امنیت اجتماعی، یکی از متغیرهای تاثیرگذار، کنترل اجتماعی می‌باشد. از آن­جا که در بررسی بین کنترل اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی دانشجویان رابطه معنی‌دار مشاهده شد، بنابراین تحقیق حاضر، پشتوانه و تایید کننده تجربی نظریات باری بوزان و توماس‌هابز می‌باشدکه معتقدند افراد در اثر آگاهی و پی بردن به تهدیدات و منابع ناامنی خویش حاضر شدند بخشی از آزادی خودرا برای دست­یابی به سطوح بهتری از امنیت فدا کنند ازاین رو مردم، دولت­ها را ایجادکردند تا از آن­ها در مقابل تهاجم خارجیان و نیز صدمه به یکدیگر دفاع کنند و در نتیجه چنان امنیتی به وجود بیاورندکه بتوانند رضایت­مندانه زندگی کنند. هم­چنین براساس دیدگاه نظریه­ کنترل اجتماعی ترس ازجرم و احساس ناامنی پیامد ازبین رفتن کنترل اجتماعی است­که ساکنان یک شهر آن را ادراک می‌کنند. بر اساس این رویکرد نظری، احساس ناامنی زمانی کاهش می­یابد که ساکنان احساس کنند همسایگان­شان قابل اعتماد بوده، در ارزش‌های مشترکی سهیم­اند، جرایم را گزارش می‌دهند و پلیس محل و  مسئولان شهر پاسخگوی مطالبات ساکنان می‌باشند. نتایج تحقیق همسو با نظریات فوق می‌باشد.

   ساروخانی و هاشم‌نژاد دربررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی (مولفه‌های آن) و احساس امنیت اجتماعی در بین جوانان شهر ساری به این نتیجه رسیده است که بین مشارکت اجتماعی، روابط اجتماعی، انسجام اجتماعی با احساس امنیت اجتماعی رابطه معنی‌داری وجود دارد، که نتایج تحقیق حاضر نیز همسو با آن می‌باشد.

    فولادی­سپهر و نورورزی در بررسی احساس امنیت اجتماعی زنان 29-15 ساله شهر تهران و عوامل اجتماعی موثر بر آن به ‌این نتیجه رسیده است که بین نظم اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی رابطه معنی‌دار وجود دارد، که با نتایج تحقیق حاضر همسو می‌باشد. 

    از آن­جا که افزایش مشارکت اجتماعی دربین دانشجویان باعث افزایش احساس امنیت می­شود، از این رو برای ارتقای مشارکت اجتماعی و به تبع آن افزایش احساس امنیت اجتماعی، مهندسین فرهنگی و برنامه­ریزان اجتماعی با زمینه­سازی برای افزایش مشارکت در بین جوانان در مناسبت­های مذهبی، ملی و به صحنه کشیدن آنان برای کارهای جمعی و عمومی می­توانند گام موثری در این زمینه بردارند.

    طبق نتایج تحقیق، افزایش روابط اجتماعی در بین جوانان باعث افزایش احساس امنیت می‌شود و از این­رو نهادهای آموزشی به ویژه دانشگاه­ها با آموزش روابط سهل و آسان و رسانه­های جمعی به خصوص صدا و سیما در مقام فرهنگ­سازان جامعه با تولید و پخش برنامه­های متنوع و برجسته ساختن مزایای این نوع روابط می­توانند در جهت بسترسازی برای تقویت روابط اجتماعی در بین مردم گام موثری بردارند.

1. تقویت زیرساخت­های انسجام ونظم اجتماعی برای پیشگیری و مقابله با عوامل بروز گسست­های هویتی، اجتماعی، فرهنگی و اعتقادی.
2. تقویت هویت اجتماعی و مقدم داشتن مصالح جمعی برمنافع فردی و احترام گذاشتن به شخصیت انسانی در متولیان توسعه امنیت اجتماعی مبتنی بر حفظ روح دیانت و عزت­مندی و اقتدار در تعامل با مردم.
3. انجام مطالعات تطبیقی و مقایسه میزان احساس امنیت اجتماعی جوانان در مقایسه شهر و روستا.
4. موضوعات مشابه با تحقیق حاضر به صورت کیفی و با شیوه‌هایی غیر از پیمایش مورد بررسی قرار گیرد.

  منابع

آرون، ر. (1382). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه­شناسی. ترجمه: ب، پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ ششم.

ابراهیمى، ن. (1386). تأملى بر مبانى و فرهنگ مکتب کپنهاگ. فصلنامهسیاستخارجى. سال 21، شماره 2.

بیرو، آ. (1370). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه: ب، ساروخانی. چاپ دوم، چاپ مؤسسه کیهان.

بودون، ر؛ و دیگری. (1385). فرهنگ انتقادیجامعه­شناسی. ترجمه: ع، نیک‌گوهر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر. چاپ اول.

بوزان، ب . (1389). مردم، دولت­ها، هراس. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

ربانی، ج. (1381). هویت ملی. تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.

رجبی­پور، م. (1384). درآمدی بر عوامل مؤثر براحساس امنیت، کنکاشی بر جنبه‌های مختلف امنیت عمومی و پلیس. مجموعه مقالات معاونت پژوهشی دانشگاه علوم انتظامی.

ریتزر، ج. (1383). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ هشتم.

ساروخانی، ب؛ و دیگری. (1385). امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت. تهران: فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. سال ششم، شماره 22.

سرلک‌زایی، ش. (1385 ). مناسبات آزادی و امنیت از دیدگاه امام خمینی. مجله علوم سیاسی. سال نهم، شماره 34، صص 129-142. 

سروستانی، ص. (1382). بهنجار نظم و نابهنجار رفتار. فصلنامه دانش انتظامی. شماره 1.

شایان­مهر، ع. (1377). دایره­المعارف تطبیقی علوم اجتماعی (کتاب اول). تهران: نشرکیهان.

شعبانی، ر. (1385). ایرانیان و هویت ملی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

کلاهچیان، م. (1384). راهکارهای تحقق امنیت اجتماعی. مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی. تهران: معاونت اجتماعی نیروی انتظامی.

کرامتی، م. (1385). بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان مراکز استان­های کشور. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی. معاونت اجتماعی و ارشاد ناجا، شماره ششم و هفتم.

کوزر، ل. (1383). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه­شناسی. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ یازدهم.

گیدنز، آ. (1377). پیامدهای مدرنیته. ترجمه: م، ثلاثی. تهران:  نشر مرکز.

ماندل، ر. (1379). چهره متغیر امنیت ملی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

محسنی­تبریزی، ع. (1383). وندالیسم. تهران: انتشارات آن.

ناجا. (1383). بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی در بین حاشیه­نشینان تهران بزرگ به تفکیک مناطق. تهران: معاونت اجتماعی ارشاد.

نبوی، ع؛  و دیگران. (1388). بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی. جامعه­شناسی کاربردی. سال بیست ویکم، شماره پیاپی 40، شماره چهارم، صص 96ـ73.

نصری، ق. (1378). معنا و ارکان جامعه­شناسی امنیت. تهران: موسسه مطالعات راهبردی.

نوروزی، ف؛ و دیگری. (1388). بررسی احساس امنیت اجتماعی زنان 29ـ15 ساله شهرستان تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن. فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، شماره53، صص 159ـ129.

نویدنیا، م. (1382). درآمدی بر امنیت اجتماعی. فصلنامه مطالعات راهبردی. سال ششم، شماره 19، صص 70-53 .

 

نویدنیا، م. (1382). گزارش پژوهش امنیت اجتماعی. پژوهشکده مطالعات راهبردی.

نویدنیا، م. (1388). امنیت اجتماعی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

Buzan, B. (2000). Security studies: Beyond strategy.

Field. (2003) Social capital poutledge.

Mitar, Miran. (1996). Assessment of societal security in recent past and today.  college of police and security studies Slovenia. PP: 51-63.

Watson, Scott. (2005). A gents in search of a Actor: societal security for the Palestinians and Turkish kurd. New York: Columbia university  press.

 

---

1. عضو هیات علمی دانشگاه تبریز، استاد گروه علوم اجتماعی؛ تبریز- ایران.                 

 2. کارشناسی ارشد جامعه­شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

[3]^. Moller

[4]. Buzan

[5]. Ole Waever

[6]. Mitar

[7]. Bailey

[8]. Deviance

مراجع

آرون، ر. (1382). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه­شناسی. ترجمه: ب، پرهام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. چاپ ششم.

ابراهیمى، ن. (1386). تأملى بر مبانى و فرهنگ مکتب کپنهاگ. فصلنامهسیاستخارجى. سال 21، شماره 2.

بیرو، آ. (1370). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه: ب، ساروخانی. چاپ دوم، چاپ مؤسسه کیهان.

بودون، ر؛ و دیگری. (1385). فرهنگ انتقادیجامعه­شناسی. ترجمه: ع، نیک‌گوهر. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر. چاپ اول.

بوزان، ب . (1389). مردم، دولت­ها، هراس. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

ربانی، ج. (1381). هویت ملی. تهران: انتشارات انجمن اولیاء و مربیان.

رجبی­پور، م. (1384). درآمدی بر عوامل مؤثر براحساس امنیت، کنکاشی بر جنبه‌های مختلف امنیت عمومی و پلیس. مجموعه مقالات معاونت پژوهشی دانشگاه علوم انتظامی.

ریتزر، ج. (1383). نظریه­های جامعه­شناسی در دوران معاصر. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ هشتم.

ساروخانی، ب؛ و دیگری. (1385). امنیت اجتماعی خانواده و محل سکونت. تهران: فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. سال ششم، شماره 22.

سرلک‌زایی، ش. (1385 ). مناسبات آزادی و امنیت از دیدگاه امام خمینی. مجله علوم سیاسی. سال نهم، شماره 34، صص 129-142. 

سروستانی، ص. (1382). بهنجار نظم و نابهنجار رفتار. فصلنامه دانش انتظامی. شماره 1.

شایان­مهر، ع. (1377). دایره­المعارف تطبیقی علوم اجتماعی (کتاب اول). تهران: نشرکیهان.

شعبانی، ر. (1385). ایرانیان و هویت ملی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

کلاهچیان، م. (1384). راهکارهای تحقق امنیت اجتماعی. مجموعه مقالات همایش امنیت اجتماعی. تهران: معاونت اجتماعی نیروی انتظامی.

کرامتی، م. (1385). بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان مراکز استان­های کشور. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی. معاونت اجتماعی و ارشاد ناجا، شماره ششم و هفتم.

کوزر، ل. (1383). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه­شناسی. ترجمه: م، ثلاثی. تهران: انتشارات علمی. چاپ یازدهم.

گیدنز، آ. (1377). پیامدهای مدرنیته. ترجمه: م، ثلاثی. تهران:  نشر مرکز.

ماندل، ر. (1379). چهره متغیر امنیت ملی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

محسنی­تبریزی، ع. (1383). وندالیسم. تهران: انتشارات آن.

ناجا. (1383). بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی در بین حاشیه­نشینان تهران بزرگ به تفکیک مناطق. تهران: معاونت اجتماعی ارشاد.

نبوی، ع؛  و دیگران. (1388). بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی. جامعه­شناسی کاربردی. سال بیست ویکم، شماره پیاپی 40، شماره چهارم، صص 96ـ73.

نصری، ق. (1378). معنا و ارکان جامعه­شناسی امنیت. تهران: موسسه مطالعات راهبردی.

نوروزی، ف؛ و دیگری. (1388). بررسی احساس امنیت اجتماعی زنان 29ـ15 ساله شهرستان تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن. فصلنامه راهبرد، سال هجدهم، شماره53، صص 159ـ129.

نویدنیا، م. (1382). درآمدی بر امنیت اجتماعی. فصلنامه مطالعات راهبردی. سال ششم، شماره 19، صص 70-53 .

 

نویدنیا، م. (1382). گزارش پژوهش امنیت اجتماعی. پژوهشکده مطالعات راهبردی.

نویدنیا، م. (1388). امنیت اجتماعی. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

Buzan, B. (2000). Security studies: Beyond strategy.

Field. (2003) Social capital poutledge.

Mitar, Miran. (1996). Assessment of societal security in recent past and today.  college of police and security studies Slovenia. PP: 51-63.

Watson, Scott. (2005). A gents in search of a Actor: societal security for the Palestinians and Turkish kurd. New York: Columbia university  press.