بررسی رابطه استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی (مطالعه موردی:دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 6، دوره 4، شماره 11، مرداد 1390، صفحه 79-92   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

علی‌نقی اقدسی¹؛ ایرج محمودی²

¹دانشگاه آزاداسلامی واحدتبریز، گروه علوم تربیتی؛ تبریز– ایران.

².دانشگاه آزاداسلامی واحدمیاندوآب، گروه علوم تربیتی؛ میاندوآب–ایران.

چکیده

مقاله حاضر با هدف بررسی رابطه بین استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی دانشجویان و با روش همبستگی انجام گرفته است وجامعه آماری آن شامل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بودکه حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 378 نفر با روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای نسبتی انتخاب و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به بررسی موضوع مورد تحقیق پرداخته شده و میزان پایایی آن با استفاده ازضریب آلفای­کرونباخ محاسبه شد. نتایج تحقیق نشان دادکه رابطه بین میزاناستفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی معنادار، مثبت ومستقیم بوده وهم­چنین میزان استفاده ازاینترنت وعضویتدرشبکه‌های اجتماعی نیز باابعاد انزوای اجتماعی (احساس یاس،عجز  و احساس تنهایی) رابطه مثبت و مستقیم دارد.

کلیدواژه‌ها

اینترنت؛ انزوای اجتماعی واحساس تنهایی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال سوم، شماره یازدهم، تابستان 1390

ص ص92-79

 

 

 

 

 

       بررسی رابطه استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی

(مطالعه موردی:دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)

علی­نقی اقدسی^[1]

ایرج محمودی^[2]

تاریخ دریافت مقاله:7/5/1392

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:1/12/1392

چکیده

مقاله حاضر با هدف بررسی رابطه بین استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی دانشجویان و با روش همبستگی انجام گرفته است وجامعه آماری آن شامل دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز بودکه حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 378 نفر با روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای نسبتی انتخاب و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته به بررسی موضوع مورد تحقیق پرداخته شده و میزان پایایی آن با استفاده ازضریب آلفای­کرونباخ محاسبه شد. نتایج تحقیق نشان دادکه رابطه بین میزاناستفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی معنادار، مثبت ومستقیم بوده وهم­چنین میزان استفاده ازاینترنت وعضویتدرشبکه‌های اجتماعی نیز باابعاد انزوای اجتماعی (احساس یاس،عجز  و احساس تنهایی) رابطه مثبت و مستقیم دارد.

واژگان کلیدی:اینترنت، انزوای اجتماعی واحساس تنهایی.

 

مقدمه

بواسطه رشدروزافزون فناوری­ها وآثارحاصل ازآن، تغییروتحول دائمی به واقعیت انکارناپذیر حیات اجتماعی­تبدیل شده است ازجمله مصادیق این نوآوری­ها می­توان به ظهورواشاعه تکنولوژی­های ارتباطی واطلاعاتی اشاره نمود.ظهورپدیده­ای به نام اینترنت گردش اطلاعات رادرسطح جهان شدت بخشیده است.تا اواسط دهه 90 اکثرشبکه­های اجتماعی به اینترنت منتقل شد وکامپیوترها ازحالت شخصی خارج شدند. پیدایی صورنوین ارتباط درشبکه­های بزرگ کامپیوتری ماننداینترنت، زمینه­ساز فضاهای اجتماعی جدیدگشته است. فضاهای بدون مرزروابط اجتماعی راتحت تاثیرقرارمی­دهند. بدین­سان تکنولوژی­های نوین اطلاعات، اقصی نقاط عالم رادرشبکه­های جهانی به یکدیگرپیوند داده وارتباطات کامپیوتری، مجموعه گسترده­ای ازاجتماعات مجازی رابه وجود آورده است(دوران، 1381).

استفاده ازشبکه اینترنت از دهه هشتاد سرعت بالایی به خودگرفت، بطوری که طبق مطالعات انجام شده، تعدادکاربران این شبکه هرماهه به طورمتوسط حدود 10درصدافزایش یافته است(نجفی،1383).به نظرکاستلز(2001) درآغازهزاره سوم میلادی و با بروز پارادایم جدید مبتنی برفناوری­های اطلاعاتی وارتباطی،همه کشورهای جهان به طورمستقیم وغیرمستقیم درمعرض تغییرات ساختاری قرارخواهندگرفت. این نوع فناوری به خودی خود، نسبت به نهادها و فرایندهای اجتماعی عامل تعیین­کننده محسوب نمی­شود، بلکه درماتریس پیچیده کنش متقابل بین ساختارهای اجتماعی وکنشگران، نقش یک عامل واسطه­ای را ایفامی­کند وبه همین خاطردرمرکزکنش انسانی قرارمی­گیرد(به نقل ازحسنی، 1382).

آثاروپیامدهای کاربرد تکنولوژی­های ارتباطی– اطلاعاتی ازجمله اینترنت، درعرصه­های مختلف حایزاهمیت است. اهل علم بطورکلی ودانشجویان بطورخاص، ازمصرف­کنندگان اصلی این تکنولوژی­ها هستند. اینترنت بخش مهمی ازفعالیت­های آموزشی، شغلی وفراغتی دانشجویان رابه خوداختصاصمی­دهند. به این جهت این احتمال وجود داردکه بهره­مندی ازاین پدیده برنوع کنش­ها، الویت­هاوجهت­یابی آن­ها تاثیرداشته باشد.اما سوال ایناست­که آیا بین استفاده ازاینترنت وانزوای اجتماعی دانشجویان رابطه­ای وجوددارد؟

ولمن در مقاله «سوالاجتماعی» برای نظم بخشیدن به اختلاف نظرهای فوق گونه­شناسی جدیدی ارائه می­کند. به عقیده وی، دیدگاه­های گوناگون را درسه مقوله«اجتماع از دست رفته»، «اجتماع حفظ شده» و «اجتماع آزاد شده» می­توان گنجاند.

الف) اجتماع از دست رفته:ظهور پدیده­های مدرن مثل شهرنشینی،صنعتی شدن این پیوندها را درمعرض آسیب جدی قرار داد و پیوندهای قوی را تضیعف کرد. تحولات مذکور روابط اولیه در شهر را به روابطی غیرشخصی و گذرا تبدیل کرد. درشهر افراد بجای این­که اجتماعات همبسته باشند، در چند شبکه اجتماعی عضویت دارند. شبکه­های اجتماعی­ به گونه­ایست که به همدیگر متصل شده­اند و این پیوندهای سست وضعیف معمولاً حمایت­های اجتماعی مورد نیاز آن­ها را فراهم نمی­آورد(ولمن،1979). این دیدگاه توانسته است رابطه بالقوه میان تقسیم کار اداری وضیعتی را با ساختار پیوندهای اولیه نشان دهد، اما از جهت دیگر پیش­فرض دیدگاه مبنی براین که پیوندهای قوی بطور طبیعی درهمبستگی­های گروهی اولیه رخ می­دهد مانع از بررسی این موضوع شده­اندکه آیا پیوندهای اولیه بطور ساختاری در نظام اداری جدید تحول یافته­اند یاخیر(ولمن ، 1979).

ب) اجتماع حفظ شده:در مقابل دیدگاه فوق، دسته دیگری از پژوهشگران کوشیده­اند نشان دهند که پیوندهای اولیه هم­چنان در عصر صنعتی شدن و شهرنشینی حضور دارند(ولمن، 2002)، اجتماع هم­چنان زنده است و پیوندهای متعددی میان افراد قابل مشاهده است. این گروه دیدگاه گروه اول را واجد دیدگاه بدبینانه می­داند که نظرات­شان مبنای تجربی محکمی ندارد.

ج) اجتماع آزاد شده:در مقابل دیدگاه‌های فوق، دیدگاه دیگری وجود دارد که دیدگاه اول را نقطه عزیمت خوبی نمی­داند که دیدگاه دوم از آن غافل شده است و آن همانا تاثیرات جدی فرایندهای صنعتی شدن وشهرنشینی است. به ندرت می­توان ازتاثیرات این فرایندهای گسترده برروابط و پیوندهای اجتماعی صرف نظر کرد، ازسوی دیگر نابود شدن اجتماع درجوامع جدید ادعایی است­که شواهد تجربی آن را تایید نمی­کنند. در واقع، بوجود آمدن و سایل حمل و نقل سریع و وسایل ارتباطی، مثل تلفن، تعلق و وابستگی فرد را به جغرافیا و محل کمتر ساخته است. به تعبیر دیگر نقش زمان و مکان در ارتباطات انسانی کمتر شده است اما این بدین معنانیست که اجتماع نابود شده است، بلکه اجتماع در شکل جدید آن خود را، از طریق شبکه­های اجتماعی، باز تولید کرده است.آثاروپیامدهای استفاده ازاینترنت ازدیدگاه گروهی ازعالمان به صورت زیرموردتوجه اساسی می‌باشد:

گروه اول: این گروه که دیدگاه­شان در حال تبدیل شدن به یک ایدئولوژی برتر است،"از یک دنیای تازه"، سخن می گویندکه در تعارض با"دنیای قدیمی" است. ازنظر آن­ها دنیای مجازی یا دنیای شبکه­ها که فضای سایبری نیز نامیده می­شود، بتدریج جایگزین دنیای واقعی  قدیمی خواهد شد(برتون، 1382: 21). آن­ها معتقدند اینترنت به تدریج به تغییرات مثبت کمک می­کند. اینترنت با فراهم آوردن فضای ملاقات برای افراد دارای علایق مشترک و غلبه بر محدودیت­های مکان و زمان، موجب تجدید حیات اجتماعی می­شود، گفتگوی آزاد و دموکراتیک را رواج می­دهد، چشم­اندازهای چند جانبه را ارائه می دهد و اقدام جمعی را امکان­پذیرمی­سازد. دراین دیدگاه اینترنت نه تنها فرصت­های تماس با دوستان و خویشان را با هزینه پایین فراهم می­کند، بلکه درنتیجه آگاهی اعضای شبکه از نیازهای یکدیگر، بر تعداد ارتباطات رودررو و تلفنی به آن­ها می­افزاید(ولمن، هاس و دیگران،2001 :4-3). در راس این گروه روشنفکرانی ازتبارمک­لوهانی هستندکه به هواداران جامعه اطلاعاتی وسپس اینترنت مبدل شده‌اند. موضوع آنان اغلب آغشته به نوعی مذهب­گرایی است. بنیادگرایان اینترنت در این دسته می­گنجند از جمله صاحب­نظران این گروه می­توان به «دانیل­بل» اشاره نمود. اساس نظریه وی این بودکه تغییریازتولید کالا به ارائه خدمات به وقوع پیوسته و اساس این تغییر تولید است( دارنلی و دیگری،1384:25-24).

گروه دوم:این گروه اعتقاد دارند استفاده از اینترنت موجب انزوای اجتماعی است. از نظر آنان استفاده از اینترنت مانع توجه افراد به اجتماع واقعی می­شود، زیرا تعاملات شبکه­ای آن­ها، از نظر میزان ارتباطات مستقیم­شان پیشی­می­گیرد. پیوندهای اینترنتی به تدریج به دوستی عمیق ارائه منابع غیرملموس(مانند حمایت عاطفی)و ارائه کمک مادی واقعی متنهی می­شود. از جمله صاحب­نظران این گروه می­توان به هابرماس اشاره کرد(همان:29).

گروه سوم: این گروه بر این باورندکه اینترنت دارای نقش تکمیلی دارد، معتقدند قضاوت در مورد این که اینترنت موجب­کاهش یاافزایش انزوای اجتماعی می­شود درچارچوب زندگی شخصی، معنا پیدا می‌کند اینترنت در حرفه زندگی روزمره ادغام می­شود و به تدریج زندگی در شبکه، همانند فعالیت­های خارجی از شبکه تلقی می­شود. این فناوری به شیوه­ای تدریجی موجب تداوم و گسترش انتقال روابط میان فردی از شبکه­های در به در به شبکه­های مکان به مکان وشخص به شخص می شود. ازصاحب­نظران این دیدگاه لین و کاستلز رامی توان نام برد.

 

مدل تحقیق

 

استفاده از اینترنت

احساس تنهایی

احساس عجز

ز

یأس اجتماعی

 

انزوای اجتماعی

 

 

 

 

 

 

 

شکل شماره (1): نمودار نظری تحقیق (نگارندگان مقاله)

 

نظریه استفاده وبهره­مندی

یکی از پیامدهای ظهور تکنولوژی­های نوین ارتباطی، این است که احتمالاً باید نظریه­هایی داشته باشیم که تاکید کمتری براثرهای ارتباط جمعی و تاکید بیشتری بر شیوه­های استفاده افراد مخاطب از ارتباطات جمعی داشته باشند. این تغییر ممکن است اهمیت بیشتری به رویکرد استفاده و بهره­مندی در مطالعه ارتباط جمعی بدهد(سورین و دیگری،1384:32). فرض اصلی استفاده و بهره­مندی این است که افراد مخاطب، کم و بیش به صورت فعال به دنبال محتوایی هستند که بیشترین خشنودی را فراهم کند. درجه این بهره­مندی (خشنودی) بستگی به نیازها وعلایق افراد دارد. افراد هرچه قدر بیشتر احساس کنندکه محتوای رسانه­ها، نیاز آنان را برآورده می­کند، احتمال این که آن محتوا را انتخاب کنند بیشتر است (ویندال و دیگران، 1376: 27).

 

نظریه مارپیچ سکوت

یکی ازنظریه­هایی که بیش ازنظریه­های دیگربه رسانه­های جمعی قدرت می­دهد، نظریه "مارپیچ سکوت" است که الیزابت نوئل نئومان (1980-1973)آن رامدون کرده است.مارپیچ سکوتدرخصوص یک موضوع مناقشه انگیز افراد درباره توزیع افکارعمومی حدس­هایی می­زنند.آن­هاسعی می­کنندتعیین نمایندآیا دراکثریت قراردارند یا خیر، وسپس می­کوشند تعیین کنند آیا تغییرافکارعمومی درجهت موافقت با آن­هاست یاخیر. اگراحساس کنند دراقلیت قراردارندگرایش پیدا می‌کنند که درباره موضوع سکوت کنند. اگر فکرکنند تغییر افکار عمومی درجهت فاصله گرفتن از آن­هاست، گرایش پیدامی­کنند درخصوص موضوع ساکت بمانند. هرچه بیشترساکت بمانند افراد دیگر بیشتر احساس می­کنند که دیدگاه خاص عرضه نشده است وبیشترساکت می­مانند(تانکاردو دیگری،1384: 396).

 

پیشینه تحقیق

مه سیماپور شهریار درسال 1386 به مقایسه افسردگی، انزوای اجتماعی وارتباطات خانوادگی نوجوانان دختر کاربر اینترنتی در دبیرستان­های شهر تهران پرداخته است. از پرسشنامه ارتباطات خانوادگی،آزمون افسردگی CDI و مقیاس انزوای اجتماعی UCLA جهت جمع­آوری اطلاعات استفاده کرده است. تحقیق در دو مرحله صورت گرفته و در مرحله اول داده­ها، مطالعه در پی نمونه­گیری خوشه­ای تصادفی مرکب از 227 دانش­آموزان دختر دبیرستانی (115 کاربر و 112 کاربر اینترنتی) بدست آمده نشان داده که بین گروه کاربران و غیرکاربران درسه متغیر افسردگی، انزوای اجتماعی و ارتباطات خانوادگی تفاوت معنی­داری وجود ندارد. در مرحله دوم با توجه به نتایج موجود ازمیان کاربران اینترنتی (میانگین 10 ساعت یا بیشتر) 25 دانش­آموز به روش تصادفی انتخاب شده و با 25 دانش­آموزغیرکاربر در سه متغیر ذکر شده مورد مقایسه قرار گرفته­اند. نتایج tنشانگر تفاوت معنی­دار دو گروه در هر سه متغیر بود.

محمدعلی نادی و ایلناز سجادیان در سال (1385) با موضوع ارتباط بین افسردگی و انزوای اجتماعی کاربران نوجوان و جوان با مدت زمان روزانه معمول کاربری اینترنت به منظور تعیین ارتباط اجتماعی میان افسردگی و انزوای اجتماعی کاربران اینترنتی با میزان ساعات کار آن­ها طراحی کرده­اند. این مطالعه با روش و مطالعه از نوع توصیفی همبستگی بوده و در آن از 118 نفر از مشتریان کافی نت­های مجاز شهر اصفهان پرداخته است و در آن از تست افسردگی یک و تست محقق ساخته انزوای اجتماعی برای ارزیابی افسردگی و انزوای اجتماعی استفاده شده است ویافته­ها حاکی از وجود رابطه مثبت بین افسردگی و انزوای اجتماعی با مدت زمان معمول استفاده از اینترنت در کاربران نوجوان و جوان است. ونتیجه گرفته است که استفاده بیش از حد اینترنت می­تواند برای سلامت، رشد روانی ورشد اجتماعی نوجوان و جوان خطر آفرین باشد.

کراوت وهمکارانش (1998) دریافتنداستفاده ازاینترنت با احساس تنهایی ارتباط مستقیم دارد. پیتردل (2001) معتقد است که مانند دیگر تکنولوژی­ها که سبب تنبلی وکم تحرکی جسمی می­شوند، اینترنت نیزکم تحرکی اجتماعی را تقویت کرده و تلاش برای برقراری روابط با دیگران در دنیای واقعی را کاهش می­دهد که نهایتاً منجربه انزوای اجتماعی می­شود.

اندرسون (1997) بیان می­کند که فرد، ارتباط با اینترنت را برای فرار از مشکلات واقعی و یا خلاص شدن ازاحساسات کسالت وملالت خود، رهایی ازاحساسات درماندگی، گناه، تنهایی،اضطراب یا افسردگی، استفاده می­کند.

درتحقیقی توسط پرفسور نورمن نای (2000) استاد دانشگاه استنفورد این نتیجه حاصل شد که هرچه قدر میزان استفاده از اینترنت افزایش یابد، افراد زمان کمتری را با دوستان و فامیل می گذرانند، کمتر به خرید رفته و یاکمتر به تلویزیون نگاه می­کند. نتیجه تحقیق که بر روی 4113 بزرگسال در امریکا صورت گرفت این بود که اگر چه اکثر کاربران اینترنتی می­توانند با استفاده از پست الکترونیکی با خانواده و یا دوستان خود ارتباط برقرارکنند. اما از این طریق هرگز نمی­توانند باآ­ن­ها قهوه بنوشند و یا آن­ها را در آغوش بگیرند. این تکنولوژی وسیله­ای شده است تا همانند تلویزیون در دهه­های پیش اکثر ارتباطات سازنده را به حداقل برساند.

تحقیق لنهارت، رائین والیور (2001) مسایل جوانان را دراستفاده ازاینترنت وکامیپوتر شامل اختصاص زمان کمتر به مطالعه کاهش ارتباطات اجتماعی و تاثیر در کمیت و کیفیت چگونگی ارتباط با والدین ودوستان می­دانند. بسیاری از پاسخ دهندگان از انزوای این وسیله و عدم وجود ارتباطات رودر رو به عنوان یک عامل اساسی در احساس تنهایی و انزوا صحبت می­کنند. اکثریت استفاده کنندگان از اینترنت اعتراف می­کنندکه زمان­شان هنگام استفاده از اینترنت سریع­تر گذشته و با صحبت زود هنگام و احساس بی­قیدی در روابط اینترنتی مواجه شده­اند و افرادی­که دچار اعتیاد به صحبت اینترنتی می‌شوند، معمولاً بیش ازحد درگیرشده و احتمال این که به مسایل غیر اخلاقی نیز آلوده شوند، زیاد است.

فلاحیدرسال(2011) درتحقیقی­ به بررسی ­تاثیر فناوری ­اطلاعات­ و اطلاعات (ICT) بر رابطه میان کاربران اینترنت وانزوای اجتماعی دانشجویان پرداخته است. طبق این بررسی افرادی­که­از اینترنت بیشتراستفاده می­کنند، دردنیای­دیگری به­اینترنت معتاد هستند وبا انزوای اجتماعی روبرو هستند. برای بررسیICT و رفتاراجتماعی یک نمونه تصادفی به تعداد500 نفر ازگروه دانشجویان دانشگاه شیراز انتخاب کرده و از مقیاس UCLA و مقیاس یانگ(1998) جهت جمع­آوری اطلاعات استفاده کرده است. ونتایج آن نشان دادکه دانشجویان به اینترنت معتاد بوده وگروه­های معتاد درمقایسه باگروه­های دیگرخیلی احساس دلتنگی می­کنند.

تحقیق القاز و همکاران(2013) به بررسی کاربرد اینترنت واحساس تنهایی و اثربخشی اجتماعی دانشجویان دانشگاه­های ترکیه پرداخته است، نتایج تحقیق نشان داد که رابطه معنی­داری بین کاربرد اینترنت و نمرات تنهایی وجود دارد، درحالی که هیچ نوع رابطه­ای بانمرات اثربخشی مشاهده نشده است.

 

 

 

تعاریف نظری وعملی متغیرهای تحقیق

متغیر انزوای­اجتماعی­: انزوای ­اجتماعی وضعیتی است که در آن شخص فاقد پیوندهای کافی جهت جذب حمایت و منابع اجتماعی است(ساروخانی، 1382­).

­تعریف عملیاتی: احساس انزوای­اجتماعی با استفاده ازنظریه سیمنباشاخص­هایی چون: عدم همکاری با دیگران درانجام امور، عدم احساس نشاط درزندگی، تنهایی راترجیح دادن، دوری ازدوستان، عدم احساس اهمیت ازنظر دیگران وعدم مشارکت درفعالیت­های جامعه اندازه­گیری شد.

میزان استفاده از اینترنت در طول شبانه روز­:  این متغیر میزان استفاده دانشجویان از اینترنت در طول شبانه روز را می­سنجد.

احساس تنهایی: کلرمن معتقداست احساس­تنهایی ازنقص درروابط نزدیک واختلال ­یا انسجام ‌اجتماعی ناشی می­شود(کلرمن، 1986).

تعریف عملیاتی: تجربه­ای ذهنی ونامطلوب است­که به دنبال نقص(چه به لحاظ کمی وچه به لحاظ کیفی­) درشبکه روابط ­اجتماعی ایجاد می­گردد. احساس تنهایی درتفاوت میان سطح تماس­های اجتماعی که فرد انتظار دارد یاخواستار آن است ومیزانی­که او بطورواقعی ازآن برخورداراست، ریشه دارد. فردی که دچاراحساس­تنهایی است­، احساس می­کند که قادربه درک درست نیست­، ازجانب دیگران طرد شده است، فاقدالگوهای­اجتماعی مناسب برای فعالیت­های مطلوب می­باشد، فعالیت­های خاصی­ که حس انسجام و فرصت­هایی برای نزدیکی احساسی فراهم می­کند.

یاس­اجتماعی واحساس عجز: این احساس ناامید کننده­ای را ترسیم می­کند واحساس منفی افراد را نسبت به آینده نشان می­دهد و هر قدر درسطوح مختلف شبکه­ روابط اجتماعی جامعه روابط امدادرسانی در ابعاد مختلف معرفتی (راهنمایی، مشاوره وآموزش)، مادی(کمک اقتصادی)، عاطفی(همدردی) ومنزلتی (اعاده کرامت انسانی)بیشتر باشد، به همان نسبت میزان یاس اجتماعی واحساس عجزکاهش می­پذیرد­(چلپی­،1375­).

تعریف عملیاتی: به عنوان انتظارات منفی نسبت به آینده یا فقدان احساسات مثبت به آن تعریف می­شود. درفضای مفهومی ناامیدی­، عدم پیش­بینی آینده، فقدان انگیزه ونوعی دلسردی کاملاً آشکاراست.

 

فرضیه­های تحقیق

1. بین میزان استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی رابطه وجود دارد.

2. بین احساس­عجز، یاس ومیزان استفاده ­از اینترنت­رابطه وجود دارد.

3. بین احساس­تنهایی­و میزان استفاده ­از اینترنت ­رابطه وجود دارد.

4. بین میزان انزوای ­اجتماعی ­و احساس تنهایی رابطه وجود دارد.

5. بین میزان انزوای اجتماعی ­و احساس عجزویاس رابطه وجود دارد.

 

روش­شناسی تحقیق

جامعه آماری این تحقیق کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریزکه 24829 نفر می­باشد و طبق جدول کوکران378 نفرانتخاب شد. روش نمونه­گیری از دانشجویان، روش تصادفی طبقه­ای نسبتی  بود و نمونه­ها براساس سهم هر دانشکده در جامعه آماری بصورت نسبی انتخاب شد و روش نمونه­گیری درهر دانشکده، روش تصادفی بود.کلیه فرضیه­ها با تحلیل همبستگی انجام شد. و تجزیه و تحلیل داده­ها با استفاده ازنرم­افزار SPSS درسطوح توصیفی، تبیینی وتحلیلی انجام گرفت. برای گردآوری داده­ها از ابزارمحقق ساخته استفاده شده است که در10 بعد: احساس تنهایی،احساس عجز، یاس اجتماعی، اندازه شبکه، تنوع نهفته درشبکه، حمایت عاطفی، تبادل اطلاعات ومشورت دادن، کمک مالی و همراهی ومعاشرت واستفاده ازاینترنت درمقیاس طیف لیکرت سنجیده شده است. وپایایی هریک ازگویه­هابه شرح جدول زیر، بااستفاده ازآلفای کرونباخ محاسبه گردیده است.

 

جدول شماره (1): نتایج آزمون آلفای کرونباخ

متغیر	مقدارپایایی محاسبه شده
احساس تنهایی	872./
احساس عجز	731./
یاس اجتماعی	751./
استفاده ازاینترنت	745./
اندازه شبکه	811./
تنوع نهفته درشبکه	712./
حمایت عاطفی	781./
تبادل اطلاعات و مشورت دادن	812./
کمک مالی	878./
همراهی ومعاشرت	768./

 

 

 

 

یافته­های تحقیق

 

جدول شماره(2):توزیع پاسخگویان برحسب جنسیت

درصد	تعداد	جنسیت
51.6%	195	زن
48.4%	183	مرد
100%	378	جمع کل

 

 

 

 

 

جدول شماره (2) توزیع فراوانی پاسخگویان را برحسب جنسیت نشان می­دهد، باتوجه به نتایج جدول از میان پاسخگویان تحقیق 51.6 درصد را زنان، و 48.4 درصد را مردان تشکیل می­دهد.

 

جدول شماره(3): توزیع پاسخگویان بر حسب رشته تحصیلی

درصد تجمعی	درصد	تعداد	رشته تحصیلی
43.1	43.1	163	علوم انسانیو اجتماعی
39.9	39.9	151	فنی و مهندسی
9.3	9.3	35	پزشکی و دامپزشکی
4.5	4.5	17	زبان­های خارجه
3.2	3.2	12	علوم پایه
100%	100%	378	جمع کل

 

جدول شماره (3) توزیع فراوانی پاسخگویان را برحسب مدرک تحصیلی نشان می­دهد باتوجه به نتایج جدول از میان پاسخگویان تحقیق 43.1درصد را داری رشته علوم انسانی و اجتماعی، و 39.9درصد را دارای رشته فنی مهندسی، 9.3 درصد را دارای پزشکی و دامپزشکی، 4.5درصد را دارای زبان­های خارجه و 3.2دارای رشته علوم پایه تشکیل می­دهد.

 

جدول شماره(4):آماره‌ توصیفی میزان استفاده از اینترنت

کشیدگی	چولگی	دامنه	حداکثر	حداقل	انحرافمعیار	واریانس	میانه	میانگین	متغیر
0.558-	0.014-	3.11	4.33	1.22	0.634	0.403	2.88	2.92	اینترنت

 

جدول فوق آماره­های توصیفی مربوط به میزان استفاده از اینترنت را نشان می­دهدکه میانگین نمره این متغیر2.92 و میانه  آن 2.88 می­باشد.

 

 

 

جدول شماره(5): آماره توصیفی میزان انزوای اجتماعی

کشیدگی	چولگی	دامنه	حداکثر	حداقل	انحراف معیار	واریانس	میانه	میانگین	متغیر
0.032	0.402-	2.82	4.76	1.94	0.459	0.211	3.47	3.44	انزوای اجتماعی

 

جدول فوق آماره­های توصیفی میزان مربوط به میزان انزوای اجتماعی را نشان می­دهد که میانگین نمره این متغیر3.44و میانه  آن 3.47 می­باشد.

                                                                              

جدول شماره (6): نتایج  همبستگی پیرسون بین استفاده ازاینترنت وانزوای اجتماعی

نتیجه آزمون	سطح معنی­داری	ضریب همبستگی	فرضیه یکم
رد فرضیه صفر	029/0	112/0	استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی

 

باتوجه به جدول فوق، ضریب همبستگی محاسبه شده برابربا112/. می­باشد و مقدارعدد معنی­داریمشاهده شده برابر با 29./. بوده است که ازسطح معنی­داری استاندارد(5./.)کمتر است. لذافرضیه صفرمبنی برعدم وجود رابطه میان استفاده ازاینترنت وانزوای اجتماعی درسطح اطمینان95%تایید نمی­شود. بنابراین می­توان نتیجه گرفت­که استفاده از اینترنت با انزوای اجتماعی دانشجویان رابطه معنی­داری دارد واین رابطه مستقیم ومثبت است.

 

جدول شماره (7): نتایج همبستگی پیرسون بین احساس تنهایی وانزوای اجتماعی

نتیجه آزمون	سطح معنی­داری	ضریب همبستگی	فرضیه دوم
رد فرضیه صفر	000/0	725/0	احساس تنهاییو انزوای اجتماعی

 

با توجه به جدول فوق، ضریب همبستگی محاسبه شده 725/.می­باشد و مقدار معنی­داری مشاهده شده برابر با000/0بوده است. لذا فرضیه صفرمبنی برعدم ارتباط میان احساس­تنهایی وانزوای اجتماعی درسطح اطمینان 95%تاییدنمی­شود. بنابراین می­توان نتیجه گرفت­که احساس تنهایی باانزوای اجتماعی رابطه معنی­داری دارد. و از آن­جاکه ضریب همبستگی محاسبه شده مثبت می­باشد، نشانگر مثبت ومستقیم بودن این رابطه است.

 

جدول شماره (8): نتایج همبستگی پیرسون بین احساس عجز، یاس وانزوای اجتماعی

نتیجه آزمون	سطح معنی­داری	ضریب همبستگی	فرضیه سوم
رد فرضیه صفر	000/0	825/0	احساس عجز و یاس و انزوای اجتماعی

با توجه به­جدول فوق، ضریب همبستگی محاسبه شده برابربا825/. می­باشد و مقدارمعنی­داریمشاهده شده برابر با  000/0 بوده است. لذا فرضیه صفرمبنی برعدم ارتباط میان احساس عجز و یاس وانزوای اجتماعی درسطح اطمینان 95% تایید نمی­شود. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که احساس عجزویاس با انزوای اجتماعی رابطه معنی­داری دارد.

 

جدول شماره (9): نتایج همبستگی پیرسون بین احساس، یاس واستفاده ازاینترنت

نتیجه آزمون	سطح معنی­داری	ضریب همبستگی	فرضیه چهارم
عدم رد فرضیه صفر	784/0	014/0	احساس عجز و یاس و استفاده از اینترنت

 

باتوجه­ به­جدول­فوق،ضریب­همبستگی­محاسبه شده­ برابر با14 ./.می­باشد و مقدارمعنی­داری مشاهده شده برابر784/.بوده است وبین دومتغیر احساس عجز و یاس رابطه معنی­داری وجود ندارد.

 

جدول شماره (10): نتایج همبستگی پیرسون بین احساس تنهایی واستفاده ازاینترنت

نتیجه آزمون	سطح معنی­داری	ضریب همبستگی	فرضیه پنجم
رد فرضیه صفر	005/0	0146/0	احساس تنهایی و استفاده از اینترنت

 

باتوجه ­به ­جدول ­فوق، ضریب همبستگی محاسبه شده­برابر146/. می­باشد و مقدار معنی­داری مشاهده شده برابر 0005/0 بوده است. لذا فرضیه صفر مبنی برعدم رابطه میان احساس تنهایی واستفاده ازاینترنت درسطح اطمینان 95%تایید نمی­شود. و بین دومتغیراحساس تنهایی واستفاده ازاینترنت رابطه مستقیم ومثبت وجود دارد. درواقع هرچه قدرمیزان استفاده ازاینترنت دربین دانشجویان بیشتر شود، احساس تنهایی آنان بیشتراحساس می­شود.

 

بحث و نتیجه­گیری

اینترنت و عضویت در شبکه­های اجتماعی امروزه جایگاه ویژه­ای در جوامع پیدا کرده که می­تواند جریان­ها و روندهای اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار داده و مورد دگرگونی اساسی آنان شود. استفاده از اینترنت در بین دانشجویان مورد مطالعه نشان داد که برمیزان تعاملات و ارتباطات آن­ها موثراست. براین اساس می­توان گفت که هر چه قدر استفاده از اینترنت دربین دانشجویان بیشتر می­شود میزان انزوای اجتماعی آنان نیز افزایش می­یابد.

هم­چنین اینترنت می­تواند نقش مکمل را در ارتباطات اجتماعی ایفا نماید. ارتباطات اجتماعی چهره به چهره و یاتلفنی در زمان خاصی رخ می­دهند واگر ازحدی تجاوز نماید نوعی تعدی به زندگی خصوصی افراد تلقی می­شوند. اما ارتباط از طریق اینترنت می­تواند بدون ایجاد مزاحمتی فواصل خاص زمانی را پرکند. از همین حیث استفاده اجتماعی از اینترنت موجب کاهش انزوای اجتماعی یا به تعبیر دیگر افزایش ارتباطات اجتماعی می­گردد.باتوجه به نتایج بدست آمده می­توان گفتاینترنت بر انزوای اجتماعی دانشجویان تاثیر دارد و به عبارتی رابطه معناداری بین استفاده از اینترنت و انزوای اجتماعی وجود دارد.واین رابطه مثبت و مستقیم بوده و هم­چنین میزان استفاده از اینترنت و عضویت در شبکه­های اجتماعی نیز با ابعاد انزوای اجتماعی یعنی احساس عجزو یاس و احساس تنهایی رابطه وجود دارد. بدین معنا که استفاده از اینترنت به طور کلی موجب افزایش انزوای اجتماعی می­گردد.

 در بررسی نتایج حاصل از تحقیقات انجام شده نیز می­توان در مقایسه با تحقیق حاضر نتیجه­گیری کرد که میزان استفاده از اینترنت با میزان انزوای افراد رابطه دارد. درواقع هر چه قدر استفاده از اینترنت بیشتر شود انزوای اجتماعی و احساس یاس و عجز و احساس تنهایی افزایش می­یابد که این بر تعاملاتومراودات آن­ها تاثیر فراوانی دارد.

براساس نتایج تحقیق حاضرمی­توان پیشنهادهای زیررا ارائه نمود:

1. به نظرمی­رسدکه اثراینترنت برانزوای اجتماعی چه درزمینه افزایش وچه­کاهش آن بستگی شدید به نوع استفاده و زمان اختصاص داده شده می­باشد. اگر دانشجویان به منظور ارتباط بادیگران واستحکام روابط اجتماعی از اینترنت استفاده کنند منجر به کاهش افسردگی، احساس تنهایی ودرصورت بکارگیری به منظور فرار ازحقایق موجب کاهش درروابط خانوادگی وافزایش انزوای اجتماعی خواهدشد.

2. به­نظر می­رسد استادان دانشگاه ­با ایجادفرصت­هایی­جهت ­امکان ­ارائه ­نظردانشجو درکلاس درس و ارائه کنفرانس توسط دانشجو، مشارکت دادن دانشجویان درامور دانشگاه توسط مسئولان دانشگاه و هم­چنین افزایش مشارکت آن­ها در امورجامعه باعث کاهش میزان انزوای اجتماعی دانشجویان می­گردد.

3.به نظرمی­رسداستفاده ازاینترنت پدیده­ای روبه گسترش به ویژه درمیان دانشجویان می­باشد.لذادرسطح کلان وبرنامه­های کمی،توجه به حل مسایل و مشکلات دانشجویان، ایجادبرنامه­های مفرح وجذاب می­تواند راهکار مهمی برای کاهش وکنترل انزوای اجتماعی می­گردد. و هم­چنین بسیاری از دانشجویان برای رهایی ازمشکلات خانوادگی، بیکاری، بالارفتن سن ازدواج، مشکلات اقتصادی وبالابودن هزینه­های تحصیلی، کمبود فضا برای گذران اوقات فراغت، تنهایی، قواعد و هنجارهای دست و پاگیر دنیای واقعی وبسته بودن فضای جامعه به دنیای مجازی رو می­آورند. پس با ایجاد محیط­های ارتباطی سالم ومنطقی برای ارتباطات میان فردی به ویژه روابط دختران وپسران بایکدیگربرای کاهش چت روم ضروری می­باشد. و هم­چنین تلاش برای بهبود و استحکام پیوندهای خانوادگی واجتماعی وتغییردرساختارهای اجتماعی وفراغتی درکاهش به اینترنت موثر خواهد بود. درسطح فردی نیزبه نظرمی­رسد ایجادیک جدول زمان­بندی مناسب برای ورود و خروج به اینترنت کارساز باشد. وهم­چنین پیداکردن حامیان وافرادی­که بتوانند دردنیای واقعی با آن­ها درارتباط باشند.حفظ حلقه­های روابط خانوادگی، گروه دوستان وفعالیت­های اجتماعی وسرگروه­هابرای سپری کردن ولذت بردن از زندگی، راه­هایی برای کاهش زمان استفاده از اینترنت می­باشد.ذکرمسایل ومشکلات ناشی ازاینترنت گویای این مسئله است که باید در این زمینه فرهنگ­سازی مناسب وآموزش صحیح درسطح جامعه وخانواده برای آموزش مناسب وموثرازاینترنت اتخاذمی­شود.

 

منابع

برتون،ق.(1382).آیین اینترنت تهدیدی برای پیوند اجتماعی. ترجمه: علی‌اصغر، سرحدی و دیگری. تهران: انتشارات امیرکبیر.

پورشهریاری،م، ‌س.(1386).مقایسه‌افسردگی،‌ انزوای اجتماعی وارتباطات خانوادگی دانش­آموزاندخترکاربروغیرکاربراینترنتی دبیرستان­های تهران. مطالعات روان­شناختی. شماره 2، 49-69.

دارنلی،ج؛ و دیگری.(1384 ).جهان شبکه‌ای،درآمدی بر نظریه و عمل درباب جامعه اطلاعاتی. ترجمه: شرین امین دهقان و دیگری. تهران: انتشارات چاپار.

دوران، ع.(1381). تاثیرفضای سایبرنتیک برهویت. رساله دکتری،دانشگاه تربیت مدرس.

سورین (و)، تانکار،ج.(1381). نظریه­های ارتباطات. ترجمه:علیرضا، دهقان. تهران:انتشارات دانشگاه تهران.

حسنی، م، ح.(1382)اینترنت وارزش­ها: بررسی رابطه بین استفاده ازاینترنت وگرایش دانشجویان به ارزش­های سیاسی باتاکیدبرآزادی بیان ومشارکت درحکومت.پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

ساروخانی، ب. (1382).روش­های تحقیق درعلوم اجتماعی.پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.تهران:انتشارات دانشگاه تهران.

چلبی،م.(1375).تحلیل شبکه در جامعه‏شناسی.فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 3.

ویندال، س؛ ودیگری.(1376).کاربرد نظریه‌های ارتباطات. ترجمه: علیرضا، دهقان. تهران: مرکزمطالعات وتحقیقات رسانه­ها.

نادی، م، ع؛ و دیگری.(1385).ارتباط بین افسردگی وانزوای اجتماعی کاربران اینترنت نوجوانوجوان بامدت روزانهمعمول کاربراینترنت. تحقیقات علوم رفتاری.شماره 1-2، 33-38.

نجفی،ن. (1383).‌ تخمین تابع تقاضای اینترنت خانوارها درشهرتهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشدرشته علوم اقتصادی. دانشگاه تربیت مدرس.

Anderson. Keith.(1997).Internet use among callege students:An exploratory study. Aralableco,Andrk 4 @ rpi.Edu.

Binnaz Kiram,E.Aktas, I.Tuncer.(2013).An analysis of university studens, internet use in relation to loneliness and social self efficary.Social and Behavoral Sciences.(84).p1504- 1508.

Castells,M.(2001).The Internet Galaaxy:Refections on the Internet, Business and Socity.New York.oxford university press.

Dell,Peter.(2001).Australian Identity and the effect of the internet.Curtin University ofTechnology.

Kraut, R., Lunndmark, V.,Patterson, M.,Kiesler ,S. and Mukapadhyay, T.(1998).Internet Paradox:A Social Tecnology that reduces Social Invovement and Psychlogical Well- being? Amrican Psychologist,53:1017-1031.

Klerman, Geraldi.(1986).Suicide and depression among adolscents and yong adult.Amrican psy chiatric press,Inc.

Lenhurt, A.Raine,t & o liverl. (2001).Teenaye life on line: the raise  of instant massaygereration and the internet impct on friend ship and family relationship.Avilable at http://www.pew internet.org.

Nie, Norman & lutzEbring.(2000(.Internet and society:apreliminary.report. SIQSS, Inter surrey Inx.And kcinsey&co.Nielson,Jacob.(1993).Hypertexf&Hyper media,Academic press inc.Paxton,

Vida, Fallahi.(2011).A study about the relationship between internet usage and social isolation among Iranian students.Social and Behavoral Scinces.(15)p394-398.

Welman,B.(1979).The Community Question: the Intimate Networks of EastYork.Amrican Journal of Socilogy.84:1201-1231

 Welman,B.(1979b).The Community Question: the Intimate Networks of EastYork.Amrican Journal of Socilogy.84:1201-1231,B.(1979a)”Networks, Neishborhoods,and communities”.urban Affairs Quarterly 14 (3):363-390 Wellman.

Well man Bary&Quan Hass &witle,Iames&Hampton,keith. (2001).Doesthe Internet Increase, Decrease, or supplemenl Social Capital? Social Network,parli caption and communicaty commit mert, Asummary of orticle published in American Be navionsc I en tist, Vol .45(3):436-455.

Wellman, B. (2002).Little boxes, glocalization, and networked individualism.In Makakoto Tonoble. Peter Van Den, Besselaar and Taru Ishida (Eds.) Digital Cities: Computatined and Sociological Approch. Berlin.Springer.

---

1. دانشگاه آزاداسلامی واحدتبریز، گروه علوم تربیتی؛ تبریز– ایران.                      [e-mail]-mail:

2.دانشگاه آزاداسلامی واحدمیاندوآب، گروه علوم تربیتی؛ میاندوآب–ایران.E-mail:[e-mail]

مراجع

برتون،ق.(1382).آیین اینترنت تهدیدی برای پیوند اجتماعی. ترجمه: علی‌اصغر، سرحدی و دیگری. تهران: انتشارات امیرکبیر.

پورشهریاری،م، ‌س.(1386).مقایسه‌افسردگی،‌ انزوای اجتماعی وارتباطات خانوادگی دانش­آموزاندخترکاربروغیرکاربراینترنتی دبیرستان­های تهران. مطالعات روان­شناختی. شماره 2، 49-69.

دارنلی،ج؛ و دیگری.(1384 ).جهان شبکه‌ای،درآمدی بر نظریه و عمل درباب جامعه اطلاعاتی. ترجمه: شرین امین دهقان و دیگری. تهران: انتشارات چاپار.

دوران، ع.(1381). تاثیرفضای سایبرنتیک برهویت. رساله دکتری،دانشگاه تربیت مدرس.

سورین (و)، تانکار،ج.(1381). نظریه­های ارتباطات. ترجمه:علیرضا، دهقان. تهران:انتشارات دانشگاه تهران.

حسنی، م، ح.(1382)اینترنت وارزش­ها: بررسی رابطه بین استفاده ازاینترنت وگرایش دانشجویان به ارزش­های سیاسی باتاکیدبرآزادی بیان ومشارکت درحکومت.پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

ساروخانی، ب. (1382).روش­های تحقیق درعلوم اجتماعی.پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.تهران:انتشارات دانشگاه تهران.

چلبی،م.(1375).تحلیل شبکه در جامعه‏شناسی.فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 3.

ویندال، س؛ ودیگری.(1376).کاربرد نظریه‌های ارتباطات. ترجمه: علیرضا، دهقان. تهران: مرکزمطالعات وتحقیقات رسانه­ها.

نادی، م، ع؛ و دیگری.(1385).ارتباط بین افسردگی وانزوای اجتماعی کاربران اینترنت نوجوانوجوان بامدت روزانهمعمول کاربراینترنت. تحقیقات علوم رفتاری.شماره 1-2، 33-38.

نجفی،ن. (1383).‌ تخمین تابع تقاضای اینترنت خانوارها درشهرتهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشدرشته علوم اقتصادی. دانشگاه تربیت مدرس.

Anderson. Keith.(1997).Internet use among callege students:An exploratory study. Aralableco,Andrk 4 @ rpi.Edu.

Binnaz Kiram,E.Aktas, I.Tuncer.(2013).An analysis of university studens, internet use in relation to loneliness and social self efficary.Social and Behavoral Sciences.(84).p1504- 1508.

Castells,M.(2001).The Internet Galaaxy:Refections on the Internet, Business and Socity.New York.oxford university press.

Dell,Peter.(2001).Australian Identity and the effect of the internet.Curtin University ofTechnology.

Kraut, R., Lunndmark, V.,Patterson, M.,Kiesler ,S. and Mukapadhyay, T.(1998).Internet Paradox:A Social Tecnology that reduces Social Invovement and Psychlogical Well- being? Amrican Psychologist,53:1017-1031.

Klerman, Geraldi.(1986).Suicide and depression among adolscents and yong adult.Amrican psy chiatric press,Inc.

Lenhurt, A.Raine,t & o liverl. (2001).Teenaye life on line: the raise  of instant massaygereration and the internet impct on friend ship and family relationship.Avilable at http://www.pew internet.org.

Nie, Norman & lutzEbring.(2000(.Internet and society:apreliminary.report. SIQSS, Inter surrey Inx.And kcinsey&co.Nielson,Jacob.(1993).Hypertexf&Hyper media,Academic press inc.Paxton,

Vida, Fallahi.(2011).A study about the relationship between internet usage and social isolation among Iranian students.Social and Behavoral Scinces.(15)p394-398.

Welman,B.(1979).The Community Question: the Intimate Networks of EastYork.Amrican Journal of Socilogy.84:1201-1231

 Welman,B.(1979b).The Community Question: the Intimate Networks of EastYork.Amrican Journal of Socilogy.84:1201-1231,B.(1979a)”Networks, Neishborhoods,and communities”.urban Affairs Quarterly 14 (3):363-390 Wellman.

Well man Bary&Quan Hass &witle,Iames&Hampton,keith. (2001).Doesthe Internet Increase, Decrease, or supplemenl Social Capital? Social Network,parli caption and communicaty commit mert, Asummary of orticle published in American Be navionsc I en tist, Vol .45(3):436-455.

Wellman, B. (2002).Little boxes, glocalization, and networked individualism.In Makakoto Tonoble. Peter Van Den, Besselaar and Taru Ishida (Eds.) Digital Cities: Computatined and Sociological Approch. Berlin.Spri