بررسی رابطه بین میزان بهره‌مندی از رسانه‌های نوین (اینترنت) و میزان پای‌بندی نسل جوان به ارزش‌های اجتماعی (با تاکید بر مطالعه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تبریز و علوم و تحقیقات آذربایجان‌شرقی)

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 2، دوره 6، شماره 18، اردیبهشت 1392، صفحه 27-46   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سونیا وطنی¹؛ منصور ساعی²

¹دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی با گرایش ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز- ایران.

²استادیار پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی (نویسنده مسئول).

چکیده

مقاله حاضر "رابطه بین میزان بهره­مندی­ از رسانه­های نوین (اینترنت) و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش­های اجتماعی" را مورد مطالعه قرار می­دهد. برای نیل به این هدف ابتدا تعاریفی از ارزش و ارزش­های اجتماعی، اینترنت و پای­بندی به ارزش­ها، ارائه شد و نظریه­های مربوط به ارزش­های اجتماعی و رسانه­های جمعی مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس نظریه­ها و دیدگاه­های تبیین­کننده رسانه­ها و ارزش­های اجتماعی و هم­چنین دیدگاه­های داخلی و خارجی مورد بحث و بررسی قرارگرفت. جامعه آماری این پژوهش از بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و واحد علوم و تحقیقات آذربایجان­شرقی که بین 22 تا 40 سال سن دارند و در نیمسال دوم  سال تحصیلی (93-1392) در این واحدهای دانشگاهی در حال تحصیل بودند انتخاب شدند. در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده و با بهره­گیری از پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز تحقیق گرد­آوری شده است. نتایج نشان داد رابطه بین میزان بهره­مندی از اینترنت و معیار ظاهری، قرابت و خویشاوندی، طبقه اجتماعی، معیارهای مدرن و سنتی در پوشش، دین­گرایی و خاص­گرایی معنادار و معکوس است و رابطه بین میزان بهره­مندی از اینترنت و رابطه اجتماعی بین دختر و پسر، قانون­گرایی، ثروت­گرایی و مسئولیت­پذیری معنادار و مستقیم است. این نتایج نشان می­دهد اینترنت به عنوان یکی از رسانه­های دارای مخاطب­خاص به نسبت کارکرد و بهره­مندی جوانان دانشجو بر ارزش­های اجتماعی آن­ها تاثیرگذار بوده است. 

کلیدواژه‌ها

اینترنت؛ بهره‌مندی؛ پای‌بندی؛ ارزش‌های اجتماعی

اصل مقاله

«مطالعات جامعه‌شناسی»

سال پنجم، شماره هیجدهم، بهار 1392

ص ص 46-27

 

 

 

 

 

بررسی رابطه بین میزان بهره­مندی از رسانه­های نوین (اینترنت) و میزان پای­بندی نسل جوان به ارزش­های اجتماعی (با تاکید بر مطالعه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تبریز و علوم و تحقیقات آذربایجان­شرقی)

سونیا وطنی^[1]

دکتر منصور ساعی^[2]

تاریخ دریافت مقاله:7/6/1393       

تاریخ پذیرش نهایی مقاله:7/12/1393

چکیده

مقاله حاضر "رابطه بین میزان بهره­مندی­ از رسانه­های نوین (اینترنت) و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش­های اجتماعی" را مورد مطالعه قرار می­دهد. برای نیل به این هدف ابتدا تعاریفی از ارزش و ارزش­های اجتماعی، اینترنت و پای­بندی به ارزش­ها، ارائه شد و نظریه­های مربوط به ارزش­های اجتماعی و رسانه­های جمعی مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس نظریه­ها و دیدگاه­های تبیین­کننده رسانه­ها و ارزش­های اجتماعی و هم­چنین دیدگاه­های داخلی و خارجی مورد بحث و بررسی قرارگرفت. جامعه آماری این پژوهش از بین دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و واحد علوم و تحقیقات آذربایجان­شرقی که بین 22 تا 40 سال سن دارند و در نیمسال دوم  سال تحصیلی (93-1392) در این واحدهای دانشگاهی در حال تحصیل بودند انتخاب شدند. در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده و با بهره­گیری از پرسشنامه اطلاعات مورد نیاز تحقیق گرد­آوری شده است. نتایج نشان داد رابطه بین میزان بهره­مندی از اینترنت و معیار ظاهری، قرابت و خویشاوندی، طبقه اجتماعی، معیارهای مدرن و سنتی در پوشش، دین­گرایی و خاص­گرایی معنادار و معکوس است و رابطه بین میزان بهره­مندی از اینترنت و رابطه اجتماعی بین دختر و پسر، قانون­گرایی، ثروت­گرایی و مسئولیت­پذیری معنادار و مستقیم است. این نتایج نشان می­دهد اینترنت به عنوان یکی از رسانه­های دارای مخاطب­خاص به نسبت کارکرد و بهره­مندی جوانان دانشجو بر ارزش­های اجتماعی آن­ها تاثیرگذار بوده است. 

واژگان کلیدی: اینترنت، بهره­مندی، پای­بندی، ارزش­های اجتماعی.

 

مقدمه

ارزش­ها[3] به منزله درون­مایه اصلی فرهنگ، ادراک فرد را تحت تاثیر قرارداده و خود را درخلال فرایند فرهنگ­آموزی از نسلی به نسل دیگر منتقل می­کند. از دیدگاه روکیج² ارزش­ باور پایداری است­که فرد با تکیه بر آن یک شیوه خاص رفتار یا حالت غایی را که شخصی یا اجتماعی است به یک شیوه رفتاری یا یک حالت غایی که در نقطه مقابل حالت برگزیده فرد قرار دارد، ترجیح می­دهد(توکلی، 1378: 153). ارزش­ها از یک سو راهنما و تعیین­کننده گرایش­های اجتماعی و ایدئولوژی­ها و از سوی دیگر تعیین­کننده رفتار و کنش اجتماعی هستند که در آداب و رسوم، قوانین، اعتقادات و اصول مقدس و شیوه­های زندگی روزمره تجلی­می­یابند. اولویت­هایی­که افراد برای ارزش­ها قائل­هستند یکسان نیست، این اولویت­ها معمولاً منعکس کننده خلق و خو، شخصیت، تجربه­های جامعه­پذیری، تجارب منحصر به فرد زندگی و فرهنگ پیرامون آن است(داریا­پور، 1386: 7).

 ارزش­ها را به ارزش­های فردی³ و ارزش­های اجتماعی⁴ تقسیم می­کنند. ارزش اجتماعی یکی‏ از مفاهیم اساسی درجامعه‏شناسی محسوب‏ می­شود وجامعه‏شناسان درباره آن نظرات‏ گوناگونی ابراز کرده‏اند. در اصطلاح جامعه‏شناسی ارزش‏ اجتماعی ‏عبارت از چیزی است که مورد پذیرش همگان است. هر چیزی که جامعه به آن ارزش نهد، ارزش اجتماعی است و از این رو درمقابل ارزش فردی قرار می­گیرد(محسنی، 1374). دایره­المعارف تطبیقی علوم اجتماعی نیز ارزش­های اجتماعی را این­گونه تعریف­کرده است. ارزش­های اجتماعی اهداف و مقاصد مطلوب و مورد نظر جامعه است؛ به دیگر سخن، آن­چه که مورد نظر و مطلوب هرجامعه است و افراد برای دست­یابی به آن­می­کوشند ارزش­اجتماعی است(شایان توسلی، 1368: 133).

ارزش­های اجتماعی هر جامعه­ای تحت تاثیر عوامل متعددی دستخوش تغییر و دگرگونی است. برخی ازاین عوامل با نفوذ درمیان فرهنگ­های جوامع، ارزش­های آن جامعه را تغییر و با ارزش­ها و فرهنگ­های جهانی همسو می­کند. در این بین نقش رسانه­های نوین ارتباط جمعی بر کسی پوشیده نیست. پیدایش فناوری­های نوین ارتباطی­­- اطلاعاتی هم­چون اینترنت، تلفن­همراه، تلویزیون­های ماهواره­ای و .... در دهه­های اخیر­ انقلاب عظیمی را در عرصه ارتباطات به وجود آورده است. در بین این فناوری­ها، ماهواره و اینترنت شاخص­ترین رسانه­های نوینی هستند­ که زندگی انسان را دستخوش تغییر کرده­اند. به طوری که در سایه بهره­مندی از این رسانه­ها تاثیرات شگرفی را در حیات اجتماعی­، فرهنگی شاهد هستیم.

محتوای رسانه­های نوین حامل ایده­ها و نگرش­ها و نو­آوری­های گوناگونی هستندکه در حال انتشار و توزیع آن در جوامع در حال توسعه­اند. این رسانه­ها به دلیل خاصیت فراملی و تعاملی خود از مرزهای جغرافیایی ملی عبورکرده و مخاطبان جهانی را هدف قرار می­دهد. عده­ای براین باورندکه امکانات رسانه­های ­کنونی می­توانند به ظرفیت و امکانی برای معرفی فرهنگ­های ملی تبدیل شده و زمینه جهانی­­سازی فرهنگ­ها و ارزش­های محلی و ملی را فراهم کنند. جامعه ایرانی نیز به عنوان یک جامعه در حال توسعه­ و گذار در مواجهه با رسانه­ها و فناوری­های نوین ارتباطی ­قرار گرفته است­ که چنین مواجهه­ای ضرورت پرداختن به اثرات آن بر ارزش­های جامعه ایرانی را دو چندان می کند. ورود تکنولوژی­های نوین ارتباطی از جمله اینترنت تغییراتی را در رفتار و گفتمان نسل جوان به وجود آورده است. این وسیله ارتباطی مدرن با بهره­گیری از وسایل نوین ارتباطی و به شکل­های مختلفی به سهولت در دسترس مخاطب قرار می­گیرد. اینترنت به عنوان یکی از وسایل ارتباط جمعی، فواصل را ناپدید می­سازد و جدار بین انسان­ها را تا حد زیادی شفاف­تر می­کند(اسلوین، 1380: 83).

اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای ارتباطی­مدرن جایگاهی خاص و ویژه درمیان دیگر وسایل ارتباطی دارد. و به عنوان جز لاینفک  و به مثابه رسانه­ای مدرن دارای خصوصیات ویژه­ای است­که  آن را از سایر رسانه­ها و فضای ارتباطی­-­­ اطلاعاتی عصر مدرن متمایز می­کند. چند رسانه­ای بودن، هایپرلینک بودن، تعاملی بودن، سوئیچینگ و همزمانی از جمله ویژگی­های مهم و بی­نظیر اینترنت است. اینترنت به عنوان ستون­فقرات جامعه اطلاعاتی و شبکه­ای کنونی مطرح است(جکسون­هاریس، 1390: 53). ویژگی­های منحصر به فرد اینترنت موجب می­شود تا مخاطبان خاصی را به خود جلب کند­که نسل­جوان امروزی از جمله مخاطبان­ این رسانه نوین ارتباطی است ­که با حضور در فضای مجازی اینترنت تجربیات جدیدی را از دنیای مدرن امروزی ­­کسب می­کند و رفته­ رفته این ­تجربیات پیکره ارزش­های وی را دستخوش تغییر و دگرگونی می کند.

اما آن­چه در این بین مطرح است توجه به گروه خاصی از جامعه است­که به عنوان نسل جوان شناخته شده ومحقق درصد آن است تا رابطه بین بهره­مند از اینترنت را برمیزان پای­بندی این نسل بر ارزش­های اجتماعی را مورد مطالعه قرار دهد. توجه به جوانان به عنوان یک گروه سنی، بیشتر یک واقعیت زیستی- جمعیت­شناختی است. اما در جامعه­شناسی بیشتر با کیفیت زندگی اجتماعی سر و کار دارد، جوانی را به منزله فرآیندی اجتماعی- فرهنگی و تاریخی بررسی می­کنند. برخی از صاحب­نظران جوانی را به منزله یک مهلت جامعه­شناختی- روان­شناختی بررسی کرده­اند. از آن­جایی که جوانی به صورت مقطع یا برهه­ای مشخص از دوران زندگی­ فرد شمرده می­شود و ازاین زاویه جوانی را یک مهلت اجتماعی تعریف می­کنند. علاوه بر این تعاریف نسل جوان به افرادی گفته می­شود که در دوره زمانی معینی به دنیا آمده­اند و به بلوغ رسیده­اند و تجربه­های گروهی و رویدادها و وقایع اجتماعی و تاریخی مشترکی را پشت سر گذاشته­اند. هم­چنین می­توان «نوع مصرف رسانه­ای و صنایع فرهنگی» را به عنوان ملاک نسل­های مختلف از همدیگر تلقی کرد. بدین معنی که نسل های مختلف اجتماع را براساس نوع رسانه­ای که از آن استفاده می­کنند و مخاطب یا کاربر آن هستند نیز می­توان تقسیم­بندی کرد(ساعی، 1391: 45). ملاک انتخاب نسل جوان برای بررسی موضوع مقاله فوق نوع مصرف رسانه­ای و صنایع فرهنگی دانشجویان است . با وجود استفاده زیاد دانشجویان از اینترنت، محقق بر آن است تا با انجام تحقیقی تحت عنوان
"مطالعه رابطه بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان به ارزش­های اجتماعی" را به­عنوان یکی از رسانه­های نوین بر رفتارها و تغییر ارزش­های اجتماعی دانشجویان مورد بررسی قراردهد.

 

بیان مسئله

مطالعات مقدماتی و ادبیات موجود حاکی ازاین واقعیت است که رابطه­ای بین بهره­مندی از رسانه­های نوین و ارزش­های اجتماعی جوانان وجود دارد. در این پژوهش محقق تلاش دارد این موضوع را مورد مطالعه قرار دهد که چه رابطه­ای بین میزان بهره­مندی از اینترنت و پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش­های اجتماعی وجود دارد.

ارزش­های اجتماعی ازدیدگاه صاحب­نظران و نظریه­پردازان دارای شاخص­های زیادی است. برخی آن را به ارزش­های مادی و معنوی، عده­ای آن را به ارزش­های نو و سنتی و یا ارزش­های غایی و ابزاری و  نظایر آن دسته­بندی کرده­اند. دراین پژوهش محقق با بهره­گیری از 11شاخص منصور ساعی­که به منظور بررسی رابطه بهره­مندی از تلویزیون­های ماهواره­ای و میزان همگرایی ارزش­های اجتماعی بین نسلی بین جوانان و میانسالان تهرانی در سال 1391 استخراج کرده بودند، ارزش­ها را مورد توجه و ملاک عمل قرار داده است که این ارزش­ها عبارتند از: 1. ازدواج (همسرگزینی)، 2. نگرش به روابط ­اجتماعی (­ارتباط با جنس مخالف)، 3. پوشش و حجاب، ­4. گرایش به علم (علم­گرایی)، 5. قانون­گرایی، 6. دین­­گرایی،
7. ثروت­گرایی، 8. مسئولیت پذیری، 9. ملی­گرایی، 10. نوعدوستی، 11. خاص­گرایی- عام­گرایی.

محقق در این مقاله با توجه به ضریب نفوذ 57.13 درصدی اینترنت در استان آذربایجان­شرقی با مشخص کردن اهداف اصلی و فرعی در صدد است تا در ابتدا هدف اصلی را که برای دست­یابی به پاسخ آن اقدام به پژوهش کرده است را بسنجد و در نهایت راهکارهایی راهبردی و کاربردی ارایه دهد. اهداف اصلی و فرعی را محقق مدنظر قرار داده است که عبارتند از:

هدف اصلی، بررسی رابطه بین میزان بهره­مندی از رسانه­های نوین (اینترنت) و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش­های اجتماعی است. اهداف فرعی مورد نظر نیز عبارتند از:

 - بررسی رابطه بین طول­مدت بهره­مندی از رسانه­های نوین­ (اینترنت­­) و­ میزان پای­بندی دانشجویان به ارزش­های اجتماعی.

- بررسی رابطه بین مداومت بهره­مندی (روزانه، ماهانه، هفتگی) از رسانه­های­نوین (اینترنت­) و­ میزان پای­بندی دانشجویان به ارزش­های اجتماعی.

 ­- بررسی رابطه بین مدت زمان استفاده از رسانه­های نوین (اینترنت)­ و میزان پای­بندی دانشجویان به ارزش­های اجتماعی.

- بررسی رابطه بین محتوای رسانه­های نوین (اینترنت)­ و میزان پای­بندی دانشجویان به ارزش­های اجتماعی.

 

  مبانی نظری

در بخش مبانی نظری تحقیق تئوری­های زیادی مطرح شده است اما از میان این دیدگاه­ها، الگوی حاکم دانیل لرنر، نشر نوآوری راجرز، نظریه کنش ارتباطی هابرماس، تئوری­های هال و کلاپر و نظریه دگرگونی ارزش­های اینگلهارت مورد توجه قرار گرفته و به عنوان چارچوب نظری مطرح می­شود که به اختصار به آن­ها اشاره می­شود.

درزمینه‌ نقش رسانه‌ها در دگرگونی ارزش‌های­فردی واجتماعی جوامع، می‌توان به یکی از پاردایم‌های مسلط درحوزه ارتباطات و توسعه که به رسانه‌ها به عنوان موتور دگرگونی و تغییر ارزش‌های جوامع سنتی و ورود به جامعه مدرن تاکید می­شود اشاره کرد. "دانیل لرنر[4]" جامعه­­شناس امریکایی و از پیروان این رویکرد به نقش رسانه‌ها در تغییر ارزش‌های سنتی در جوامع و جایگزین شدن ارزش‌های مدرن اشاره کرده است. لرنر معتقد است که رسانه­ها پیام­آور ارزش­ها و ایده­های نو، فاصله گرفتن از ارزش­های ستنی و عامل نوسازی جامعه هستند و استفاده رسانه به فروپاشی سنت‌گرایی کمک می­کند. این­کار با بالا رفتن انتظارات و توقعات، باز­شدن افق‌ها، توانا شدن مردم به تخیل ورزیدن و خواهان جایگزینی شرایط زندگی بهتر برای خود و خانواده عملی می‌شود(ساعی، 1391: 115).

اورت راجرز نیز با ارائه «تئوری نشر نوآوری» معتقد است رسانه­ها حامل یا عامل ایده­ها، اندیشه­ها و ارزش­های نوگرایانه درجامعه هستند و ارزش­های سنتی را به چالش می­کشند. به­عبارتی رسانه­ها نوآوری­ها را در زمینه­های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و غیره به جامعه معرفی می­کند و در تثبیت و توسعه ارزش­های نو و نوآوری­ها و درطرد و فراموشی ارزش­های سنتی نقش مهمی ایفا می­کنند. نظریه نشرنوآوری­ها فرایند اجتماعی ارزش­ها و ایده­ها و بطور­کلی نوآوری (ایده و ارزش­های­جدید، شیوه­های عملی­جدید و استفاده از وسایل و ابزارهای جدید، هدف­های جدید و ...) و چگونگی دست­یابی به آن و نحوه گسترش آن به تمامی یک نظام اجتماعی را بررسی می­کند. وی معتقد است که «نوآوری­هایی که به وسیله دریافت­کنندگان آن چنان تصور شوند که دارای امتیاز نسبی بیشتر، سازگاری بیشتر، عینیت بیشتر و پیچیدگی کمتر باشند، آسان­تر و سریع­تر از سایر نوآوری­ها مورد قبول واقع می­شوند». فرایند اقتباس یک نوآوری، یک فرایند ذهنی است که یک شخص یا هر واحد تصمیم گیرنده دیگری که با این­گونه پدیده­های نو مواجه می­شود و نسبت به آن واکنش نشان می­دهد، آن را طی می­کند.

مک کوئیل معتقد است، مخاطبان از رسانه‌ها برای کسب تایید ارزش‌های شخصی، جذب الگوهای رفتاری، هم‌ ذات‌پنداری با دیگران و پیدا کردن بینش راجع به خود استفاده می‌کنند(مک کونیل، 1382: 112).

با توجه به تئوری­های مطرح در زمینه رسانه­های ارتباط جمعی می­توان گفت بهره­مندی از اینترنت باعث می­شود تا افق­های تازه­ای درذهن مخاطب شکل بگیرد و اتنظارات و توقعات­اش بالارفته و خواهان جایگزینی شرایط فعلی خود با شرایط آرمانی­ای باشد که با حضور در فضای مجازی به دست آورده است. اینترنت با ارائه نوآوری­ها و نحوه دست­یابی به آن­ها به مخاطب کمک می­کند تا ارزش­های همخوان با ارزش­های فردی و اجتماعی خود را که به نوعی ارزش­های سنتی معروفند را با ارزش­های نوی جهانی تغییر داده و آن را تثبیت کند.

حوزه عمومی نظریه هابرماس فضایی است که در آن فضا «افراد به شیوه عقلانی بتوانند به بحث بپردازند و در این بحث به توافقی برسند که در این محیط­ها بتوانند به طور برابر شرکت کنند، قدرت در این بحث­ها دخالتی ندارد، هر موضوعی می­تواند دراین بحث­ها مطرح شود، در این بحث­ها افراد می­توانند مسائل خصوصی خود را مطرح سازند. این بحث­ها همیشه باز است و همیشه می­توان به آن­ها رجوع کرد و درباره آن به بحث و گفتگو پرداخت(آزادارمکی و دیگری، 1383: 65). اینترنت به عنوان یکی از رسانه­های نوین تاحدودی شرایط حوزه عمومی هابرماس را دارا است. حوزه عمومی موردنظر هابرماس عرصه­ای است­که در آن افراد به منظور مشارکت درمباحث باز و علنی گردهم می­آیند و کنش ارتباطی از طریق بیان وگفتگو تحقق می­یابد(استیون، 1380: 7). اینترنت بنا به شرایط خاص و ویژه ارتباطی که دارد باعث می­شود تا مخاطب با حضور در محیط تعاملی آن به راحتی بتواند نیازها و خواسته­های خود را مطرح سازد و این نیازها باعث شکل­گیری فضای گفتگو و مباحثه می­شود و این مباحثه افکار جدیدی را در مخاطب شکل می­دهد(هابرماس؛ به نقل از پیوزی، 1379: 102).

والدهال از فرار بودن محتوای ارتباطی صحبت به میان می­آورد، عاملی ­که احتمال اثرات را کاهش می­دهد. وی معتقد است اثرات دراز مدت بیش از اثرات کوتاه مدت مورد توجه قرار می­گیرد. به طوری که اگر از یک پیام به طور طولانی مدت استفاده شود تاثیر پیام بیشتر خواهد بود. در این بین کلاپر علاوه بر تکرار پیام، مدت زمان پیام را نیز مطرح می­کند تا برنامه بتواند بالاترین اثر ممکن را داشته باشد(ویندال و همکاران، 1376: 332-330). در این نظریه­ها مدت زمان بهره­مندی و طول مدت دسترسی به اینترنت مورد توجه قرار می­گیرد که بر اساس آن می­توان تاثیرگذاری اینترنت به عنوان متغیر مستقل تحقیق را بر ارزش­های اجتماعی جوانان مورد ارزیابی قرار داد.

یکی از تئوری­های مهمی که در زمینه دگرگونی ارزش­ها و تاثیر پدیده­های مدرن از جمله ارتباطات و رسانه­های جمعی براین دگرگونی بحث­کرده تئوری «دگرگونی ارزشی رونالد اینگلهارت» است. اینگلهارت طی­مطالعات گسترده خود نشان می­دهدکه دگرگونی ارزش­ها درمیان نسل جدید، حاکی ازتحول فرهنگی است که نسبت به نسل قدیم رخ داده و در این تحول، «کیفیت زندگی» و «ابراز نظر فردی» برجستگی بیشتر در مقابل هنجارهای اجتماعی، اخلاقی، سیاسی و مذهبی گذشته دارد. اینگلهارت، صنعتی شدن، مدرنیزاسیون (نوسازی)، افزایش سطح تحصیلات، افزایش سطح رفاه اقتصادی و امنیت اقتصادی و هم­چنین توسعه رسانه­های جمعی را عامل دگرگونی ارزش­های بین نسلی می­داند. به نظر اینگهارت، یکی از عوامل موثر درتغییرات فرهنگی درجهان کنونی رسانه­های­جمعی، فناوری ماهواره و فناوری­های ارتباطات و اطلاعات هستند(ساعی، 1390: 70).

 چارچوب مفهومی پژوهش: از آن­جا که  برای تدوین مبانی نظری این پژوهش از سه حوزه نظری جامعه­شناسی ارزش­ها و دسته­بندی ارزش­ها، جامعه­شناسی نسلی و تئوری­های تبیین­ کننده اثر رسانه­ها بر جامعه کمک گرفته شد، لذا با یک دستگاه نظری تلفیقی سر و کار داریم. بر همین مبنا به جای چارچوب نظری ازچارچوب مفهومی استفاده می­شود و برای تبیین اثر رسانه­های نوین درجامعه و نسل­های مختلف از نظریه­های استفاده و خشنودی، جامعه شبکه­ای کاستلز، هویت بازتابی گیدنز، اینگلهارت، کاشت گربنر، و در نهایت شکاف آگاهی استفاده شد.

مانوئل کاستلز با مفهوم تاثیرگذار جامعه شبکه­ای(1998)، ویژگی مهم عصر اطلاعات را شبکه­ای شدن از طریق رسانه­های جدید می­داند. درجامعه شبکه­ای، مفاهیم زمان و مکان معانی تازه­ای پیدا کرده­اند که با معانی سنتی آن­ها درجوامع ماقبل مدرن یا حتی صنعتی، تفاوت دارد. انتقال آنی اطلاعات داده­ها و سرمایه­ها و امکان ارتباط همزمان میان افراد در نقاط مختلف، عملاً فواصل زمانی را از میان برداشته و نظم طبیعی دوران قدیم یا چارچوب­های مکانیکی جهان صنعتی را به کلی دگرگون ساخته است. مکان نیز به نوبه خود با مفهوم دسترسی یا عدم دسترسی به اطلاعات و ابزار انتقال و پردازش آن ارتباط پیدا کرده است. به همین اعتبار «حضور درمکان» معنای تازه­ای به خود گرفته­ که می­تواند تعیین­کننده ارتباط و اتصال شخص به جامعه شبکه­ای یا طرد و حذف او از زمان و مکان فراگیر و در عین حال انحصاری باشد(ذکائی و دیگری، 1388: 126).

به اعتقاد آنتونی گیدنز، هویت انسان معاصر خصلت «بازاندیشانه یا بازتابی» دارد. بازتابندگی هویت به معنای سیال بودن هویت و تغییر آن در نتیجه شرایط فرهنگی و اجتماعی، ظهور دانش­ها، دانستنی­ها و بخصوص فناوری­های ارتباطی و رسانه­ای­جدید است. این مختصات جدید، ماهیت، انتظارات و الگوهای زندگی روزمره را تغییر می­دهد. امروزه در دوران فرامدرن پدیده جهانی­شدن و بسط ارزش­های جهانی نیز از طریق رسانه­های فراملی صورت می­گیرد. از این نظر، یک نظام ارزشی شکل می­گیردکه با نظام ارزشی سنتی گذشتگان متفاوت است(گیدنز، 1385: 88).

باتوجه به آن­چه در مبانی نظری و چارچوب مفهومی به آن اشاره شد مباحث نشان می­دهد رسانه­های جمعی بنا به کارکرد و محتوایی که دارند ارزش­های اجتماعی افراد درگیر و در معرض خود را دستخوش تغییر می­کنند.

 

فرضیه­های پژوهش

با توجه این­که سوال اصلی پژوهش بررسی رابطه بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان به ارزش­های اجتماعی است، بر همین اساس فرضیه­هایی برای سوال اصلی مطرح و مورد سنجش قرار گرفته است. براساس شاخص­های ارزش اجتماعی در این تحقیق قبل از این­که اقدام به ارائه فرضیه­های پژوهش شود در ابتدا ارزش­های اجتماعی همسرگزینی و حجاب و پوشش با استفاده از تحلیل عاملی به گویه­های مورد پذیرش درجامعه تبدیل شدند و سپس بر اساس معیارهای ایجاد شده ارزش­های اجتماعی در بین دانشجویان مورد سنجش قرار گرفت. فرضیه­های مطرح در این پژوهش عبارتند از: 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به معیارهای اخلاقی، معیارهای ظاهری، معیارهای قرابت و خویشاوندی، معیارهای (طبقه اجتماعی) در انتخاب همسر رابطه معناداری وجود دارد.

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت ومیزان پای­بندی نسل­جوان (دانشجویان) به ارزش رابطه اجتماعی بین دو جنس (دختر و پسر) رابطه معناداری وجود دارد.

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به معیارهای مدرن و سنتی در انتخاب پوشش رابطه معناداری وجود دارد.

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش مدرک­گرایی رابطه معناداری وجود دارد. 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش دین­گرایی رابطه معناداری وجود دارد. 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش قانون­گرایی رابطه معناداری وجود دارد. 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش ملی­گرایی رابطه معناداری وجود دارد. 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش ثروت­گرایی رابطه معناداری وجود دارد. 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش نوعدوستی رابطه معناداری وجود دارد. 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش مسئولیت­پذیری رابطه معناداری وجود دارد. 

- بین میزان بهره­مندی از اینترنت و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش خاص­گرایی رابطه معناداری وجود دارد.

 

تعاریف عملیاتی

متغیرهای مستقل شامل: 1. محیط­های­تعاملی مانند (چت، ایمیل و ...) ونظایر آن است. 2. متغیرهایی که شامل محیط­های تعامل اینترنت و شبه تعاملی است که این متغیرها عبارتند از: میزان دسترسی به اینترنت، طول دسترسی به اینترنت، انواع استفاده از اینترنت، مدت زمان دسترسی به اینترنت. 

 

ابزار و روش­ها

روش­های پژوهش که به تناسب از آن­ها در این تحقیق استفاده شده است عبارتند از:

الف) روش اسنادی و کتابخانه­ای: برای دست­یابی به مبانی نظری، چارچوب مفهومی و آگاهی از پیشینه و ادبیات تحقیق از روش فوق استفاده شده است.

ب) روش پیمایشی تحقیق: برای جمع­آوری داده­ها، طبقه­بندی، توصیف و تحلیل آن­ها از روش پیمایشی استفاده شده است. استفاده از روش پیمایش در این تحقیق به دلایلی ضروری به نظر رسید. امکان بررسی فرض­های تحقیق که از درون نظریه­ها بیرون آمده­اند، ضرورت بررسی و مطالعه و مراجعه به دانشجویان وتعمیم یافته­ها ازجمله دلایل انتخاب روش مزبور به­عنوان روش نهایی و عمده پژوهش حاضر است.

 

  جامعه آماری

جامعه آماری حوزه تعمیم نتایج و یافته­های تحقیق است. ازاین رو جامعه آماری دربر دارنده کلیه افراد مورد بررسی است­که پژوهشگر ازمیان آنان واحدهای نمونه خود را گزینش می­کند. جامعه آماری پژوهش حاضر، دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و واحد علوم و تحقیقات آذربایجان­شرقی است که بین 22 تا 40 سال سن دارند و درنیم سال دوم سال تحصیلی 93-1392 (محدوده زمانی تحقیق) در این واحدهای دانشگاهی مشغول به تحصیل بوده­اند.

ابزار سنجش در این تحقیق پرسشنامه­ محقق­ ساخته است­که مبتنی برطیف لیکرت طراحی شده است  اطلاعات پس از جمع­آوری و کدگذاری توسط نرم افزار  spssمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

شیوه نمونه­گیری و حجم نمونه

برای انتخاب جمعیت­نمونه تحقیق از روش نمونه­گیری طبقه­ای­نسبی استفاده شد. دراین نوع از نمونه­گیری جامعه به گروه­ها یا طبقات مجزا تقسیم و به روش تصادفی از هر طبقه نمونه­ها انتخاب می­شوند. طبقه­بندی می­تواند بر اساس یک متغیر با توجه به اهداف مطالعه صورت گیرد. تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و تعداد 368 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. با توجه به این­که دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و واحد علوم و تحقیقات آذربایجان­شرقی دارای دانشکده­های مختلفی است و در این دانشکده­ها رشته­های مختلف با تعداد دانشجویان متفاوت نسبت به هم وجود دارد، دانشجویان به تناسب تعداد نفرات در هر رشته انتخاب شدند و پرسشنامه نیز به تناسب تعداد دانشجویان هر رشته توزیع شد.

روایی و پایایی تحقیق

برای بررسی اعتبار پژوهش از "اعتبار صوری" استفاده شد. از آن­جایی که پرسشنامه و گویه­های آن محقق ساخته است گویه­ها پس از ساخته شدن توسط داوران رشته علوم ارتباطات و جامعه­شناسی مورد ارزیابی (اعتبار صوری) قرار گرفت. هم­چنین برای سنجش پایایی ­گویه­های ساخته شده، از روش آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد. بدین صورت که قبل از تنظیم نهایی و تکثیر پرسشنامه به منظور سنجش روایی پرسشنامه ابتدا پرسشنامه برروی 40 نفر (حدود 5 درصد) ازجامعه آماری پژوهش آزمون شد. نتیجه سنجش پایایی (آلفای کرونباخ) برای بیشتر متغیرها بیش از 70/0 به دست آمدکه درسطح قابل قبول قرار دارد.

تعریف مفاهیم

تعاریف گوناگونی در خصوص مفاهیم مورد استفاده در این مقاله مطرح است ­که به اختصار به مهم-ترین از این تعاریف می پردازیم:

ارزش­ها: از دیدگاه جانسون^[5] ارزش­ها، الگوهای اجتماعی هستند که درحد پذیرش­شان توسط گروهی ازافراد، مبنایی برای ایجاد انتظارات مشترک و معیاری برای هدایت وتنظیم رفتار فراهم می­کنند(جانسون، 1362: 37).

ارزش­های اجتماعی: براساس تعریف اسملسر ارزش­های اجتماعی از نوع استانداردهای فرهنگی است که اهداف­ کلی مطلوب برای زندگی اجتماعی سازمان یافته را مشخص می­کند. ارزش­های ­اجتماعی تدارک­گر ­مفهوم ­نهایی ­و مشروعیت انتظامات اجتماعی و رفتارهاست(محسنی، 1379).

آلن بیرو، درکتاب «فرهنگ علوم‏ اجتماعی» ارزش‏های اجتماعی را مدل‏های کلی رفتار، احکام جمعی و هنجارهای کرداری که مورد پذیرش عمومی‏ و خواست جامعه قرار گرفته‏اند، معنا کرده‏ است. مردم‏ با ارزش‏های اجتماعی، حیات اجتماعی‏ خود را می‏گذرانند و اعضای جامعه در برابر این ارزش‏ها به نوعی وفاق رسیده‏اند. به‏ اعتقاد این صاحب‏نظر جامعه­‏شناسی‏ ارزش‏های اجتماعی در معنایی محدودتر با عنوان ارزش‏های اخلاقی، فرهنگی و یا دینی شناخته می‏شوند که کار یکپارچگی‏ اجتماعی را قوام می‏بخشند و به گسترش‏ پیوندهای مبتنی بر همبستگی منجر می‏شوند. به اعتقاد آلن ‏بیرو، عدالت، انساندوستی، دیگر خواهی و مهربانی از آن‏ جمله‏اند(بیرو، 1380: 445).

از نظر جامعه­شناختی، ارزش­های اجتماعی به عوامل و عناصری اطلاق می­شود که اکثریت مردم یک جامعه به اهمیت و اعتبار آن پی برده­اند و به صورت واقعیات و امور درآمده اندکه نیازهای مادی و معنوی افراد جامعه را برآورده می­سازند. به بیان دیگر هر چیزی که برای یک نظام اجتماعی مورد نیاز، محترم، مقدس، خواستنی و مطلوب تلقی شود، جزو ارزش­های اجتماعی آن جامعه است(ساعی، 1392).

نسل­جوان: جوانی، مفهومی مقوله­ای نیست بلکه مفهومی فرایندی است. مفهوم مقوله­ای­که به کمک خصوصیات سنی، جنسی و نه جنسیتی و عوامل بیولوژیک وفردی تعریف می­شود، حداقل درجامعه­شناسی مفهومی ایستا و غیر تاریخی به شمار می­آید، چرا که شرایط متحول و تاریخی ضرورتاً در آن جایی ندارد. در حالی که مفهوم فرایندی، مبین جریانی است که همواره در حال شدن است. 

نسل به افرادی گفته می­شود که در دوره زمانی معینی به دنیا آمده و به بلوغ رسیده­اند و تجربه‏های گروهی و رویدادها و وقایع اجتماعی و تاریخی مشترکی را پشت سر گذاشته‌اند. نسل­ها را علاوه بر معیارهای قبلی (سن و سال و تجربه­های مشترک و ...) می­توان برمبنای مصرف فرهنگی به ویژه مصرف رسانه و نوع رسانه حاکم بر دوره آن­ها نیز تعریف کرد. این­که نسل­های مختلف از چه صنایع فرهنگی و رسانه­هایی (کتاب، مطبوعات، رادیو، تلویزیون، فناوری­های­ نوین ارتباطات و اطلاعات و رسانه­های اجتماعی) استفاده می­کردند. به نظر می­رسد که میزان استقبال و استفاده یک نسل اجتماع از یک صنعت فرهنگی و رسانه­ای بستگی به زمینه­های فرهنگی وتجربه مخاطب دارد. زیرا برمبنای تئوری­های رسانه­ای مخاطب کم و بیش به دنبال نوع رسانه و محتوایی می­رود که با گرایش­های فرهنگی و تجربه­های قبلی وی سازگاری و همخوانی بیشتری داشته باشد(ساعی، 1391: 9).

رسانه­های­نوین: رسانه­های­نوین درحقیقت مجموعه­ای از فناوری­های الکترونیکی گوناگون بااستفاده­های مختلف است­که هنوز در سطح  وسیع به عنوان رسانه­های جمعی جا نیفتاده­اند و فاقد تعریفی روشن از فایده و کارکرد خود هستند. ویژگی­های این رسانه­ها، بر خلاف رسانه­های قدیمی، چنین است: عدم تمرکز، ظرفیت­بالا، فعالیت متقابل و بلاخره انعطاف­پذیری شکل، محتوا وکاربرد(مک­کوائل، 1382: 144).

اینترنت: اینترنت کامل­ترین وگسترده­ترین منبع اطلاعاتی است­که تاکنون توسط بشر خلق شده است  اینترنت فقط مجموعه به هم پیوسته از رایانه­ها نیست.  بلکه به راستی فضایی فراتر از آن و پیوند دهنده جهان­های زندگی و عاملان اجتماعی است. این وسیله ارتباطی بعنوان پدیده­ای تکنولوژیک با ابعاد وسیع فنی­، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و غیره توانایی و امکانات­ مخصوصی را برای هر فرد کاربر فراهم می­کند. کاربر در استفاده از اینترنت اختیار افزون شده­ای در استفاده کردن یا نکردن از رسانه دارد و میزان خوشنودی ­کاربر و احساس ارضای نیازهای تعریف شده­اش دراین فضای جدید رسانه­ای غیرقابل چشمپوشی است. طبق این نظریه کاربران اینترنت نیازهایی دارند که انتظار دارند با مراجعه به سایت­های تبلیغاتی و نیازمندی به رفع و رجوع آن بپردازند(آقا بابائی و همکاران، 1389).

گافمن^[6] و بوردیو² دوتن از نظریه­پردازان رسانه، نظریه عرضه خود در زندگی و نظریه عادت و میدان را  در خصوص رسانه­های نوین بخصوص اینترنت ارایه داده­اند. از آرای گافمن می­توان استدلال کرد که اینترنت چارچوب­های تعاملی جدیدی را در برقراری ارتباطات بین فردی مهیا ساخته است که علی­رغم محدودیت­های ذاتی­خود، فرصت­های جدیدی را نیز برای نمایش شخصیت دراختیار کاربران قرار می­دهد. ماهیت غیر رو در ­روی ارتباطات الکترونیکی اینترنتی هم­چنین می­تواند انگیزه بیشتری را برای کاربران آن در برابر مسائل اجتماعی، رفتارهای آزمایشی و ارائه تصویری غیرواقعی فراهم سازدکه خطر شرمندگی در آن کمتر است(ذکائی، 1383).

پای­بندی به ارزش­ها: ارزش­ها پایه­های نظام هنجاری و هویتی ما هستند. از آن­جا که مبدا هویت اجتماعی³ افراد از طریق تعلق به گروه­های یک جامعه و ارزش­های اجتماعی آن گروه­هاست، بنابر­این چنان­چه گروه­های اجتماعی دریک جامعه خاص، ارزش­هایی متجانس و همخوان یا نزدیک به هم داشته باشند، فردی­که هویت خود را از گروه­های متعدد عضویت می­گیرد، دارای شخصیتی منسجم خواهد بود و هویت او با ارزش­های گروه­هایی­که به آن­ها متعلق است دارای انسجام درونی خواهد بود(سایت دانشجو).

 

پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی

تحقیقات بی­شماری در داخل و خارج از کشور در خصوص اینترنت انجام شده است. اما تحقیقاتی که صرفاً درزمینه ارزش­های اجتماعی جوانان باشد وجود ندارد. برهمین اساس تحقیقات مهمی­که درخصوص ارزش­ها و اینترنت انجام شده است را دراین مقاله چند مورد ازاین تحقیقات را به اختصار بررسی می­کنیم.

درتحقیقی نوابخش وهمکاران به موضوع بررسی آثار اینترنت و موبایل درتغییر هویت جوانان 29-15 سال استان مازندران پرداخته­اند و نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که تکنولوژی­های جدید بر زندگی جوانان بی­تاثیر نیست و هویت جوانان تحت تاثیر اینترنت و موبایل دستخوش تغییر است. ذاکانی (1387) در مقاله خود تحت عنوان ارز­ش­های فرهنگی، الگوهای اجتماعی، فاصله اجتماعی، به مفهوم ارزش­ها و فاصله ­اجتماعی، پرداخته است. وی فاصله اجتماعی را عبارت ازشکاف و تفاوت بین ارزش­های فرهنگی و اجتماعی بیان می­کند. از نظر وی زمانی فاصله اجتماعی در ارزش­ها مشخص می­شودکه آن­ها را بر حسب متغیرهای زمینه­ای مانند: جنسیت، محیط اجتماعی یا آموزشی، نژاد، قومیت و غیره مقایسه و بررسی کنیم. به عبارت دیگر از نظر او هرگونه شکاف درماهیت و میزان ارزش­ها، فاصله اجتماعی قلمداد می­شود.

-اینگلهارت طی سال­های 1981، 1990، 1995، 1999 و 2000 تحقیقی با عنوان «مطالعات ارزش­های جهانی» انجام داد و در آن به بررسی ارزش­ها و باورهای مردم 60 کشور در برگیرنده 75 درصد جمعیت جهان پرداخت. نتایج این پژوهش­ها نشان ­می­دهدکه تغییرات وسیعی در ارزش­ها و سبک ­زندگی مردم جهان پدید آمده است. وی یکی از مهم­ترین عوامل تاثیرگذار بر این تغییرات ارزشی را افزایش تعاملات فراملی و  بین فرهنگی ناشی از توسعه رسانه­ها و فناوری­های نوین ارتباطات و اطلاعات دانسته است.

گانتر ^[7]و مک­گالید^[8] دوتن از محققان حوزه روابط نسلی معتقدندکه از جمله عوامل تاثیرگذار بر ارزش­های بین ­نسلی رسانه­ها هستند. اهمیت این امر زمانی دو چندان می­شودکه ارزش­های ارائه شده از سوی رسانه­ها و سایر نهادهای اجتماعی باهم ناهمخوان و ناهمنوا باشند. چنان­چه ارزش­های گوناگونی درجامعه حاکم باشند و هر یک از نهادها و سازمان­های اجتماعی ارزش­های ویژه خود را تبلیغ کند، اثرات وسایل ارتباط جمعی در ثابت نگه داشتن ارزش­ها، رو به کاستی می­گذارد.

 

یافته­های تحقیق

باید توجه داشت که داده­ها تا تجزیه و تحلیل نشوند، ارزش اطلاعاتی خاصی ایجاد نمی­کنند، تجزیه و تحلیل داده­ها فر­آیندی چند مرحله­ای است که طی آن داده­ها از طریق ابزار فراهم شده­ است، خلاصه و دسته­بندی می­شوند و درنهایت پردازش می­شوند تازمینه­ برقراری انواع تحلیل­ها و ارتباط­ها بین این داده­ها را به منظور آزمون فرضیه­ها فراهم آورند(خاکی، 1382: 50).

با توجه به اطلاعات استخراجی، از مجموع 368 نفر پاسخگو، 201 نفر (54.6 درصد) را مردان و 167 نفر (45.4 درصد) را زنان تشکیل می­دهندکه ازاین تعداد (53.3 درصد) پاسخگویان متاهل، (45.1 درصد) مجرد و (1.6 درصد) مطلقه هستند. هم­چنین (58.4 درصد) پاسخگویان شاغل و (41.6 درصد) در حال تحصیل هستند.

متغیر مستقل تحقیق فوق اینترنت است که به عنوان یکی از رسانه­های نوین در جامعه اطلاعاتی و ارتباطاتی شناخته می­شود. در این بخش توزیع فراوانی گویه­های مطرح شده در خصوص اینترنت ­که در قالب پرسشنامه از دانشجویان نمونه جمع­آوری شده است ارائه می­شود. 

بر اساس نتایج به دست آمده در خصوص سال­های دسترسی به اینترنت: اکثر پاسخگویان با (72.8 درصد) بیش ازچهار سال از اینترنت استفاده می­کنند و بطور میانگین مدت­ زمان (سال) استفاده از اینترنت درمیان پاسخگویان چهار سال است. هم­چنین نتایج نشان دادند (43.3 درصد) پاسخگویان تا دو ساعت از وقت خود را در اینترنت می­گذرانند. میانگین مدت ساعات استفاده پاسخگویان از اینترنت 3 ساعت در شبانه روز است. با تجمیع مدت (سال) استفاده و میزان استفاده در شبانه روز شاخص جدید به نام میزان دسترسی به اینترنت تشکیل شد که بر اساس نتایج به دست آمده (61.9 درصد) پاسخگویان زیاد و خیلی ­زیاد به اینترنت دسترسی دارند. میانگین به دست آمده نشان دهنده این موضوع است که پاسخگویان به نسبت زیادی به اینترنت دسترسی دارند و از امکانات این رسانه بهره می­گیرند.

محقق با تقسیم­بندی محتوای اینترنت به محتوای تفریحی و سرگرمی (انواع بازی­ها، دانلودها و آپلودها، تماشای آنلاین فیلم و شنیدن آنلاین موسیقی و ...)، امور ­علمی ­و آموزشی (جستجو و دانلود مقالات علمی، شرکت در جلسات انجمن­های تخصصی و ...) و امور ارتباطی (چک کردن ایمیل، ارتباط با دوستان از طریق ایمیل، چت و ... استفاده از امکانات بانکداری الکترونیک و ...).

بر اساس نتایج دست آمده (48.2 درصد) پاسخگویان یک ساعت و کمتر در اینترنت به امور تحقیقاتی و آموزشی می­پردازند. با توجه به میانگین به دست آمده (2.89 درصد) پاسخگویان تقریباً سه ساعت از وقت خود را برای انجام امورات آموزشی و تحقیقاتی در اینترنت صرف می­کنند. هم­چنین نتایج نشان دادند (39.8 درصد) پاسخگویان یک ساعت و کمتر در اینترنت به امور تفریحی می­پردازند. میانگین به دست آمده (1.77 درصد) نشان می­دهد پاسخگویان در حدود دو ساعت از وقت خود را صرف موضوعات تفریحی و سرگرمی در اینترنت می­کنند. اکثر پاسخگویان با (55.6 درصد)، یک ساعت و کمتر از طریق اینترنت به امور ارتباطی می­پردازند. میانگین به دست آمده (2.77 درصد) بیانگر این موضوع است که پاسخگویان به طور متوسط سه ساعت از وقت خود را در اینترنت صرف امور ارتباطی­ می­کنند.

متغیر وابسته پژوهش "میزان گرایش و نگرش به ارزش­های اجتماعی" است. دراین بخش مهم­ترین ارزش­های اجتماعی تعریف شده در پژوهش مورد سنجش قرار می­گیرد. همان طور که در بخش­های پیشین مقاله اشاره شد محقق برای ارزش­های یازده­گانه  مورد سنجش گویه­هایی را طراحی و پس از جمع­آوری اطلاعات اقدام به تشکیل معیارهایی سازگار باجامعه با استفاده ازتحلیل عاملی­کرده است مهم­ترین ارزش­هایی­که با تحلیل عاملی درقالب معیار استخراج و تجزیه و تحلیل شد ارزش­های همسرگزینی و ارزش حجاب و پوشش بوده است. باقی ارزش­ها از طریق گویه­های مورد پرسش تجزیه و تحلیل شدند. در این بخش  نتایج به دست آمده از توزیع فراوانی مربوط به ارزش­های اجتماعی بررسی می­شود.

نتایج نشان­می­دهد (95.9 درصد)­ پاسخگویان ­"­معیارهای اخلاقی"­ را در اولویت معیارهای خود برای همسرگزینی می­دانند. (52.8 درصد) نیز معیارهای ظاهری را دارای اهمیت دانسته­اند و طبقه اجتماعی و اقتصادی با (58.1 درصد) اولویت بعدی پاسخگویان برای انتخاب همسر است و برای
(41.2 درصد) ازپاسخگویان معیارهای قرابت وخویشاوندی برای­شان از اهمیت­کمتری برخوردار است. به طور کلی ­می­توان گفت اولویت معیارهای ازدواج در بین پاسخگویان به ترتیب شامل: معیارهای اخلاقی، طبقه اجتماعی و اقتصادی، ظاهری و قرابت و خویشاوندی بودند.

 نتایج هم­چنین نشان دادند (81.5 درصد) پاسخگویان با روابط دختر و پسر در حد "گفتگوی ضروری" موافق هستند. (79.4 درصد) پاسخگویان موافق روابط دختر و پسر در محدوده "معاشرت­های اجتماعی عمومی" هستند. (72.3 درصد) پاسخگویان، موافق این موضوع هستند که روابط دختر و پسر "در حد عادی به عنوان همکلاسی و همکار" مجاز است. (53.3 درصد) پاسخگویان با سطح روابط دختر و پسر "در سطح  رفاقت و دوستی خصوصی"مخالف هستند. (63.5 درصد) آنان مخالف روابط دو جنس مخالف در جامعه در حد روابط "عاطفی و عشقی و فراتر از آن" هستند. میانگین به دست ­آمده برای ارزش رابطه اجتماعی بیانگر این مطلب است­ که پاسخگویان با میانگین (58.71 درصد) اعلام کرده­اند که  با این ارزش اجتماع موافق هستند.

نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده­ها نشان دادند: پاسخگویان گرایش نسبتاً زیادی به انتخاب پوشش و حجاب از خود نشان داده­اند. به این صورت که (69.9 درصد) پاسخگویان اعلام کرده­­اند که درانتخاب پوشش خود به معیارهای سنتی (نزدیک­بودن به معیارهای اسلامی، خانوادگی، سلیقه عموم و ارزان بودن) اهمیت می­دهند و میانگین به دست آمده (65.69 درصد) نشان می­دهد که برای پاسخگویان این معیار از اهمیت­ بالایی برخوردار است. از نظر (31.1 درصد) پاسخگویان معیارهای مدرن (مدر روز بودن، شیک و زیبا بودن، مورد توجه دوستان بودن، رواج بین هنرپیشه­ها، مارک کالا و ...) در انتخاب پوشش و حجاب اهمیت بسیار مهمی دارند.

برای سنجش متغیر ارزش گرایش به علم درپژوهش حاضر دو گویه (شاخص) تدوین شد. این دو گویه عبارتند­ از: 1. کسب مدارک دانشگاهی باعث می­شود که فرد یک سر و گردن بالاتر از دیگران در کار و زندگیش قرار گیرد. 2. داشتن مدرک عالی دانشگاهی برای یافتن شغل و کار ضروری است. نتایج به دست آمده نشان داد، اکثر پاسخگویان (74.4 درصد) معتقدند گرایش به علم از عوامل اصلی یافتن شغل مناسب و داشتن موقعیت اجتماعی برتر است. میانگین بدست آمده (69.19 درصد) بیانگر این موضوع است که این معیار برای پاسخگویان دارای اهمیت زیادی است.

 برای سنجش متغیر ارزش قانون­گرایی در پژوهش حاضر دو گویه (شاخص) با مضامین «رعایت قانون» و «قانون­گریزی» تدوین شد. این دو گویه عبارتند از: 1. رعایت قانون: قوانین و مقررات را هرچند که با خواسته­های من مغایرت داشته باشند، رعایت می­کنم. 2. قانون­گریزی: به تجربه فهمیدم هرگاه قانون را رعایت نمی­کنم، کارها راحت­تر انجام می­شود. نتایج نشان دادند بیشتر پاسخگویان (70.7 درصد) به قانون­گرایی گرایش زیادی دارند. در این میان (11.9 درصد) نیز گرایش به قانون­گریزی دارند. میانگین به دست آمده (65.78 درصد) نشانگر این موضوع است­که اکثر پاسخگویان گرایش زیادی به قانون­گرایی دارند و قانون گرا­تر هستند.

برای سنجش ارزش دین­گرایی محقق از 4 گویه: 1. به اصول و سنن مذهبی (مانند خواندن نماز و روزه گرفتن) پای­بند هستم. 2. برای خواندن نماز جماعت و شرکت در جلسات دعا (کمیل، توسل و ندبه)  به مسجد می­روم. 3. هرگاه به حرم یکی از امامان یا امام­ زادگان می­روم، احساس معنوی خوبی پیدا می­کنم. 4. به نظر می­رسد بسیاری از قوانین و مقررات اسلامی را نمی­توان در جامعه امروزی اجرا کرد، بهره گرفته است که نتایج استخراجی نشان می­دهند بیشتر پاسخگویان (51.5 درصد) زیاد و خیلی زیاد به اصول و سنن مذهبی پای­بندند و دین­گر­اتر هستند. میانگین به دست آمده (57.41 درصد) نشان می­دهد که پاسخگویان پای­بندی زیادی به ارزش دین­داری دارند.

گویه­های ثروت­گرایی مطرح شده در این تحقیق عبارتند از: 1. این روزها پول حرف اول را می­زند و مردم از کسانی حساب می­برند که ثروت زیادی دارند. 2. به اندازه نیازهایم برای دست­یابی به ثروت و کسب درآمد تلاش می­کنم. نتایج بیانگر این هستند که (81.9 درصد) پاسخگویان یعنی اکثر آنان گرایش زیادی به ثروت­گرایی دارند. میانگین به دست­ آمده (73.86­ درصد) بیانگر این مطلب است ­که اکثر پاسخگویان ثروت­گرا هستند.

برای سنجش ملی­گرایی نیز از چهار شاخص استفاده شد. این چهار شاخص به صورت گویه­های زیر درپرسشنامه ارایه شده بودند: 1. خود را به آداب، سنن و رسوم ایرانی پای­بند می­دانم و آن­ها را حفظ می­کنم. 2. برای دفاع از آب و خاک کشورم در زمان خطر و تعرض به آن آماده­ام. 3. فکر می­کنم به همین اندازه که  به کشورم علاقه دارم به کشور دیگری نیز دلبستگی پیدا کنم. 4. برای دفاع از آب و خاک کشورم در زمان خطر و تعرض به آن آماده­ام، نتایج استخراجی نشان دادند که بیشتر پاسخگویان (70.4 درصد) خیلی زیاد و زیاد ملی­گرا هستند. میانگین به دست آمده (68.24 درصد) نشان می­دهد که قریب به اتفاق پاسخگویان ملی­گرا هسنتند و به گویه­های این ارزش اجتماعی به نسبت زیادی پای­بندند.

گویه­های ارزش نوعدوستی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است عبارتند از: 1. برای حفظ رفاه و آسایش دیگران تلاش می­کنم. 2. از یاری رساندن به دیگرانی ­که به کمک من نیاز دارند، دریغ نمی­کنم. نتایج نشان می­دهند که (90 درصد) پاسخگویان گرایش زیادی به ارزش نوعدوستی دارند. میانگین به دست آمده (81.11 درصد) نشان از گرایش قریب به اتفاق پاسخگویان به ارزش نوعدوستی است.

    ارزش مسئولیت­پذیری با چهار گویه مورد پرسش قرار گرفت که عبارتند از: 1. خود را در برابر مراقبت و حفظ امنیت جانی و مالی خانواده­ام، مسئول می­دانم. 2. به قول و قرارهایی که با دوستان و اطرفیانم بسته­ام، وفادارم و شانه از زیر بار مسئولیت خالی نمی­کنم. 3. اگر کاری به من ارجاع شود، آن را درست، دقیق و سریع انجام می­دهم، نتایج نشان دادندکه ازمجموع پاسخگویان، (95.3 درصد) آنان اعلام کرده­اند که دارای احساس مسئولیت­پذیری زیادی هستند. یعنی در برابر خانواده، جامعه، قول و قرار و انجام سریع و درست کارها احساس مسئولیت می­کنند. میانگین به دست آمده (87.70 درصد) نشان از درصد بالای مسئولیت­پذیری در بین پاسخگویان دارد.

گویه­هایی­که محقق برای سنجش ارزش اجتماعی خاص­گرایی ازآن­ها بهره گرفته است عبارتند از: 1. اگر کارمند یک اداره­ای باشم و دوست یا فامیل من برای کار اداری مراجعه کند، سعی می­کنم کار او را خارج از نوبت انجام دهم. 2. اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﻫﻢ ﻗﻮم ﺧﻮدش همکار باشد و یا زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﺪﮐﻤﺘﺮ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽﺷﻮد. 3. اﮔﺮ ﻓﺮزﻧﺪی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﻮم ﺧﻮد ازدواج ﮐﻨﺪ. نتایج نشان دادند که بیشتر پاسخگویان یعنی (44.4 درصد)، گرایش خاص­گرایی خیلی ­کمی داشته و عام­گرا هستند. در همان حال میزان قابل توجهی از افراد مورد بررسی یعنی (20.7 درصد) دارای گرایش­های خاص­گرایانه بوده­اند. به طور کلی در میان جامعه آماری نوعی عدم توافق زیاد بر سر گرایش به خاص­گرایی و بر عکس عام­گرایی وجود دارد. با توجه به میانگین به دست آمده (43.41 درصد) ارزش­های خاص­گرایی دارای کمترین میزان ­پذیرش در بین پاسخگویان است.

برای سنجش رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بهره گرفته شد که نتایج آن به قرار زیر است:

 

جدول شماره (1): نتایج ضریب همبستگی پیرسون بین میزان بهره­مندی از اینترنت و  ارزش­های اجتماعی

ارزش­های اجتماعی و معیارها		بهره­مندی از اینترنت	ارزش­های اجتماعی و معیارها		بهره­مندی از اینترنت
معیار اخلاقی درازدواج	ضریب همبستگی	0.047-	گرایش به علم	ضریب همبستگی	0.09-
	سطح معناداری	0.368		سطح معناداری	0.084
معیار ظاهری در ازدواج	ضریب همبستگی	0.154-	قانون­گرایی	ضریب همبستگی	0.151
	سطح معناداری	0.003		سطح معناداری	0.004
معیار قرابت و خویشاوندی  در ازدواج	ضریب همبستگی	0.199-	دین­گرایی	ضریب همبستگی	0.106-
	سطح معناداری	0.000		سطح معناداری	0.045
معیار طبقه اجتماعی و اقتصادی در ازدواج	ضریب همبستگی	0.031-	ثروت­گرایی	ضریب همبستگی	0.80
	سطح معناداری	0.012		سطح معناداری	0.126
رابطه اجتماعی بین دو جنس	ضریب همبستگی	0.126	ملی­گرایی	ضریب همبستگی	0.102-
	سطح معناداری	0.016		سطح معناداری	0.53
معیار مدرن در پوشش	ضریب همبستگی	0.110-	نوعدوستی	ضریب همبستگی	0.012-
	سطح معناداری	0.037		سطح معناداری	0.825
معیار سنتی در پوشش	ضریب همبستگی	0.199-	مسئولیت­پذیری	ضریب همبستگی	0.115
	سطح معناداری	0.000		سطح معناداری	0.029
خاص­گرایی	ضریب همبستگی	0.211-
	سطح معناداری	0.000

 

نتایج حاصل از آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان می­دهد بین میزان استفاده از اینترنت و معیار اخلاقی، مدرک­گرایی، ملی­گرایی و نوعدوستی و ثروت­گرایی رابطه معناداری وجود ندارد. بدین معنی که فرض صفر مبنی بر عدم وجود رابطه تایید شده و بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته­ رابطه معناداری وجود ندارد.

 هم­چنین رابطه بین میزان استفاده از اینترنت و معیار ظاهری، قرابت و خویشاوندی، طبقه اجتماعی، معیارهای مدرن و سنتی در پوشش، دین­گرایی و خاص­گرایی معنادار و معکوس است. بدین معنی ­که هر چه میزان بهره­مندی از اینترنت در بین جمعیت نمونه افزایش می­یابد از اهمیت ارزش­های اجتماعی فوق کاسته می­شود.

بر اساس نتایج به دست آمده رابطه بین میزان استفاده از اینترنت و رابطه اجتماعی بین دختر و پسر، قانون­گرایی، ثروت­گرایی و مسئولیت­پذیری معنادار و مستقیم است. بدین معنی­که هرچه قدر میزان بهره­مندی از اینترنت دربین جمعیت نمونه افزایش می­یابد براهمیت ارزش­های اجتماعی ذکر شده افزوده می­شود. 

در نهایت می­توان نتیجه گرفت اینترنت به عنوان یکی از رسانه­های نوین دارای مخاطب خاص به تناسب کارکرد و محتوایی که دارد بر ارزش­های اجتماعی جوانان دانشجو تاثیر گذاشته است.

 

بحث و نتایج

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین میزان استفاده از رسانه­های نوین (اینترنت) و میزان پای­بندی نسل جوان (دانشجویان) به ارزش­های اجتماعی بود. مک کوئیل، نظریه­پرداز حوزه ارتباطات معتقد است، رسانه­های جمعی عامل اصلی تغییرات ارزشی در جوامع نیستند و یک رابطه علت و معلولی بین تغییرات ارزشی و رسانه­ها وجود ندارد بلکه متغیرهای متعدد دیگری در این زمینه متداخل هستند. پژوهش حاضر نیز به دنبال تبیین رابطه علت و معلولی تاثیر اینترنت بر ارزش­های اجتماعی جوانان نبوده بلکه به دنبال تحلیل رابطه متغیر وابسته (گرایش به ارزش­های اجتماعی در میان نسل جوان) و متغیر مستقل (میزان استفاده از اینترنت) بوده است. باتوجه به نتایج  به دست آمده و با درنظر گرفتن هدف اصلی پژوهش می­توان  نتیجه گرفت که اقبال زیاد رسانه­های نوین در بین جامعه آماری نشان از  ضعف پاسخگویی به نیاز اطلاعاتی  و ارتباطی آن­هاست. با توجه به ضریب نفوذ اینترنت در استان آذربایجان­شرقی باید گفت نتایج  به عینه گویای این واقعیت هستندکه اینترنت به نوبه خود با بهره­گیری از جایگاه خاص خود درمیان دیگر وسایل ارتباطی امکان آشنایی بهترجوانان با سبک­های متفاوت زندگی دردنیای مدرن را فراهم­کرده است. برهمین اساس ارزش­های اجتماعی جوانان درسایه قدرت ارتباطی اینترنت دستخوش تغییر و تحول است. بر اساس تئوری استفاده و رضامندی، مخاطب کم و بیش به دنبال محتوایی است که بیشترین رضایت را برای او ایجاد می­کند و با علایق، نیازها و تجربیات وی همخوانی دارد. پس با در نظر گرفتن این موضوع که اینترنت به عنوان جز لاینفک و رسانه­ای مدرن با دارا بودن خصوصیاتی چون چند رسانه­­ای بودن، هایپرلینک بودن، تعاملی بودن، پاکت سوئیچینگ و همزمانی می­تواند رضایت مخاطب خود را از حضور در فضای مجازی جلب کند و باحضور مستمر و مداوم دراین فضا خواسته یا ناخواسته ارزش­های اجتماعی وی که مورد قبول جامعه است دستخوش تغییر و تحول می­شود. 

با توجه به یافته­های تجربی پژوهش، این پیشنهادها می­تواند مورد تامل قرار گیرد:

- تحقیقات در زمینه عوامل موثر بر میزان (مدت زمان) بهره­مندی از اینترنت و ارزش­های اجتماعی جوانان در مطالعات بعدی مورد بررسی قرار گیرد.

- با توجه به این­که پژوهش حاضر تحقیقی کمی  و درمحدوده گروه سنی مشخص و مقطع تحصیلی معین به مسئله ارزش­های اجتماعی پرداخته بود و قابل­ تعمیم به کل جامعه نیست بر همین اساس نیاز است تحقیقات آینده در سطح گسترده و در قالب تحقیقات کیفی در بین جوانان جامعه مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرد تا بر اساس نتایج حاصل میزان تاثیر رسانه­های نوین بر ارزش­های اجتماعی جوانان در جامعه­ای با فرهنگ و آداب رسوم آذربایجان­شرقی مشخص شود.

- مطالعه آثار اینترنت درزمینه­های دیگر مثل تولیدات­علمی، بسط یا کاهش ارتباطات اجتماعی، اثرات اینترنت بر افسردگی و ...  پیشنهاد می­شود.

 - پیشنهاد می­شود برای سنجش تاثیرات حضور در فضای مجازی اینترنت با افرادی­که بیش از چهار سال از اینترنت استفاده می­کنند مصاحبه شود. زیرا استفاده طولانی مدت از اینترنت آثار و پیامدهای خود را بر کاربران خود بهتر نمایان می­کند.

 

 

 

 

منابع

آزاد ارمکی، ت؛ و دیگری. (1383). تکوین­حوزه ­عمومی ­و گفت­ و گوی عقلانی. مجله جامعه­شناسی ایران. دوره پنجم، شماره یک، ناشر انجمن جامعه­شناسی ایران.

استیون، و. (1380). خرد، عدالت و نوگرایی. ترجمه: م، حریری­اکبری. تهران: قطره.

اسلوین، ج. (1380). اینترنت و جامعه. ترجمه: ع، گلیگوری. تهران: نشر کتابدار.

آقابابائی، ع. و دیگران. (1388). مطالعه عوامل موثر بر استفاده جوانان از اینترنت تحلیلی بر نتایج یک پیمایش در استان چهار محال و بختیاری.

اینگلهارت، ر. (1373). تحول­ فرهنگی ­در جامعه پیشرفته­ صنعتی. ترجمه: م، وتر. تهران: انتشارات کویر.

بیرو، آ. (1367). فرهنگ علوم اجتماعی. مترجم: ب، ساروخانی. تهران: انتشارات کیهان.

پیوزی، م. (1379). یورگن هابرماس. ترجمه ا. تدین. هرمس.

توکلی، م. (1378). ارزش­ها و ابزارهای سنجش. فصلنامه پژوهش و سنجش. دوره 4، شماره 15-14.

جانسون، چ. (1361). تحول انقلاب. ترجمه: ح، الیاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

جکسون هاریس، ر. (1390). روان­شناسی شناختی وسایل ارتباط­ جمعی. ترجمه: ح، اسدزاده و گروه مترجمان. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.

خاکی، غ، م. (1382). روش تحقیق در مدیریت. مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ دوم.

داریاپور، ز. (1386). ساختار ارزشی و مناسبات نسلی. دو فصلنامه ­جوانان و مناسبات نسلی. شماره اول.

ذکائی، م، س. (1383). جوانان و فراغت مجازی. فصلنامه مطالعات جوانان. شماره 6.

ذکائی، م، س. (1385). اینترنت و هویت. فصلنامه مطالعات فرهنگی. سال 7 شماره 1.

ذکائی، م، س؛ و دیگری. (1388). فرهنگ جوانان و تلفن همراه. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. سال دوم شماره 7، پائیز 1388.

گیدنز، آ. (1378). تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخص در عصر جدید. ترجمه: ن، موفیان. تهران: نشر نی.

ساعی، م. (1390). رسانه­ها و ارزش­ها. ماه­نامه تخصصی رادیو. تهران، سال هشتم، شماره 50.

ساعی، م­. (1391). بررسی­ رابطه ­بهره­مندی ­از­ تلویزیون­های­ ماهواره­ای ­و همگرایی­ارزشی ­بین­ نسلی. ­تهران: پژوهشگاه ­فرهنگ ­هنر­ و ­ارتباطات وزارت ارشاد اسلامی.

ساعی، م. (1391). روزنامه شرق،ص 9.

توسلی، غ، ع. (1369). نظریه‏های جامعه‏شناسی. تهران: انتشارات‏ سمت.

ویندال، س؛ و همکاران. (1376).کاربرد نظریه­های ارتباطات. ترجمه­: ع، دهقان. تهران: مرکز مطالعات تحقیقات رسانه­ها.

http://www.daneshju. ir/forum/f1081/t115562.html

 

 

---

[1]. دانش­آموخته کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی با گرایش ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز- ایران.

[2]. استادیار پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی (نویسنده مسئول).     E- mail: [e-mail]

[3]^. Values                

^2. Rokeach      

^3.  Individual values   

^4. ValuesSocial          

[4]^. Daniel Lerner

^1.  Chalmers Johnson                                                                               

 

[6]^. Goffman    

2. Bourdieu    

^3. Social Identity                                                                                                                       

[7]^. Gunter               

2^. Mac Galyd                                                             

 

مراجع

آزاد ارمکی، ت؛ و دیگری. (1383). تکوین­حوزه ­عمومی ­و گفت­ و گوی عقلانی. مجله جامعه­شناسی ایران. دوره پنجم، شماره یک، ناشر انجمن جامعه­شناسی ایران.

استیون، و. (1380). خرد، عدالت و نوگرایی. ترجمه: م، حریری­اکبری. تهران: قطره.

اسلوین، ج. (1380). اینترنت و جامعه. ترجمه: ع، گلیگوری. تهران: نشر کتابدار.

آقابابائی، ع. و دیگران. (1388). مطالعه عوامل موثر بر استفاده جوانان از اینترنت تحلیلی بر نتایج یک پیمایش در استان چهار محال و بختیاری.

اینگلهارت، ر. (1373). تحول­ فرهنگی ­در جامعه پیشرفته­ صنعتی. ترجمه: م، وتر. تهران: انتشارات کویر.

بیرو، آ. (1367). فرهنگ علوم اجتماعی. مترجم: ب، ساروخانی. تهران: انتشارات کیهان.

پیوزی، م. (1379). یورگن هابرماس. ترجمه ا. تدین. هرمس.

توکلی، م. (1378). ارزش­ها و ابزارهای سنجش. فصلنامه پژوهش و سنجش. دوره 4، شماره 15-14.

جانسون، چ. (1361). تحول انقلاب. ترجمه: ح، الیاسی. تهران: انتشارات امیرکبیر.

جکسون هاریس، ر. (1390). روان­شناسی شناختی وسایل ارتباط­ جمعی. ترجمه: ح، اسدزاده و گروه مترجمان. تهران: انتشارات مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.

خاکی، غ، م. (1382). روش تحقیق در مدیریت. مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ دوم.

داریاپور، ز. (1386). ساختار ارزشی و مناسبات نسلی. دو فصلنامه ­جوانان و مناسبات نسلی. شماره اول.

ذکائی، م، س. (1383). جوانان و فراغت مجازی. فصلنامه مطالعات جوانان. شماره 6.

ذکائی، م، س. (1385). اینترنت و هویت. فصلنامه مطالعات فرهنگی. سال 7 شماره 1.

ذکائی، م، س؛ و دیگری. (1388). فرهنگ جوانان و تلفن همراه. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. سال دوم شماره 7، پائیز 1388.

گیدنز، آ. (1378). تجدد و تشخص، جامعه و هویت شخص در عصر جدید. ترجمه: ن، موفیان. تهران: نشر نی.

ساعی، م. (1390). رسانه­ها و ارزش­ها. ماه­نامه تخصصی رادیو. تهران، سال هشتم، شماره 50.

ساعی، م­. (1391). بررسی­ رابطه ­بهره­مندی ­از­ تلویزیون­های­ ماهواره­ای ­و همگرایی­ارزشی ­بین­ نسلی. ­تهران: پژوهشگاه ­فرهنگ ­هنر­ و ­ارتباطات وزارت ارشاد اسلامی.

ساعی، م. (1391). روزنامه شرق،ص 9.

توسلی، غ، ع. (1369). نظریه‏های جامعه‏شناسی. تهران: انتشارات‏ سمت.

ویندال، س؛ و همکاران. (1376).کاربرد نظریه­های ارتباطات. ترجمه­: ع، دهقان. تهران: مرکز مطالعات تحقیقات رسانه­ها.

http://www.daneshju. ir/forum/f1081/t115562.html