خرابات از حقیقت تا مجاز

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 6، شماره 22، اسفند 1393، صفحه 115-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی دهقان^{* 1}؛ مسلم رجبی²؛ جواد صدیقی لیقوان²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد تبریز- ایران

²دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

خرابات در ادبیات فارسی هم به معنی حقیقی و منفی، به میکده و محل فسق و فجور و هم به معنی مجازی و مثبت، به جایگاه پاکبازی و فناگاه عاشقان و عارفان دلالت می­کند. شاعران زبان فارسی در قلمرو این واژه  مضامینی بکر آفریده­اند. گرد آمدن  معانی متناقض در این واژه و در عین حال بسامد بالای کاربرد و تبدیل آن به اصطلاح کلیدی و مهم در متون ادبی و عرفانی، سبب شده جایگاه درخور توجهی پیدا کند. بدین منظور، در این تحقیق ریشه­شناسی و تطور و بار معنایی "خرابات" در متون ادبی و عرفانی مهم بررسی شد. بنابر این مطالعه، واژة خرابات ریشه و خاستگاه­های مختلفی دارد. معنای ساده و منفی آن به مفهوم مثبت عرفانی تطور یافته است و به مکان براندازی نام و ننگ، محل تزکیه درون و رهایی از خرافات و طامات و رسیدن به مقام فنای فی الله تبدیل شده است.

کلیدواژه‌ها

خرابات؛ ادب فارسی؛ تطور معنایی؛ معنی حقیقی؛ معنای عرفانی