سنجش میزان احساس تعلق خاطر مکانی و تأثیرات فضایی- مکانی آن در بافت های فرسوده شهری (مطالعه موردی: محله سهل آباد شیراز)

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

مقاله 1، دوره 7، شماره 25، مهر 1394، صفحه 1-21   

نویسندگان

جمیله توکلی نیا¹؛ محمدصادق افراسیابی^{* 2}؛ محمد حسین بوچانی²

¹دانشیار گروه جغرافیای دانشگاه شهید بهشتی، تهران

²دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

چکیده

     در سال­های اخیر، موضوع«حس مکان» در رشته­های مرتبط با امور شهری و برنامه­ریزی شهری مورد توجه قرار گرفته است. این وضعیت رویکرد نوینی پیش روی محققان و دست­اندرکاران امور شهری قرار داده و بیشترین تأکید را متوجه میزان حس مکان در محلات شهری­ به­ویژه در بافت های فرسوده می­نماید. درک موضوع حاضر و شناخت علمی آن    می­تواند توسعه پایدار و همه جانبه شهر را هر چه بهتر و مطلوب­تر تحقق بخشد و طرح­های مختلف توسعه­ای شهر از قبیل نوسازی و بهسازی را به سمت واقع­بینانه­تری هدایت کند. هدف از تحقیق حاضر بررسی و سنجش میزان حس تعلق به مکان و نیز شناخت تأثیرات فضایی- مکانی آن در محلات واقع در بافت فرسوده می باشد. روش تحقیق در این پژوهش مبتنی بر مشاهدات میدانی، مصاحبه و به دست آوردن داده­ها، از طریق پرسشنامه و تجزیه و تحلیل اطلاعات با نرم افزارSPSS  در محله سهل آباد که در جنوب شهرداری منطقه هفت شیراز واقع گردیده صورت پذیرفته است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که، در مجموع تعلق احساسی به مکان در این محله 1.52 می­باشد به این معنا که بیش از نیمی از اهالی محل به محله خود تعلق احساسی داشته­اند، دلبستگی یا تعلق کارکردی در محله مورد تحقیق  1.35 (کمتر از نصف) و کمتر از 50% افراد این محله با مؤلفه­های تعلق مفهومی به مکان موافق بوده­اند، میانگین مؤلفه­های تعلق مفهومی در این محله 1.45 می­باشد. بر اساس یافته­های پژوهش عواملی چون وجهه محله، دسترسی به خدمات، پوشش گیاهی، نمای خیابان و نوع بافت محله با میزان احساس تعلق مکانی افراد به مکان رابطه معناداری داشته­اند. با بررسی های صورت گرفته در مورد تأثیرات فضایی- مکانی هر کدام از شاخصه های­حس تعلق به مکان باید گفت که شاخصه­های تعلق احساسی و نیز تعلق مکانی به مراتب تاثیرات فضایی- مکانی بیشتری نسبت به تعلق مفهومی در محله مورد تحقیق داشته­اند. از تأثیرات فضایی- مکانی حس تعلق به مکان می­توان به افزایش میزان مشارکت شهروندان در امور شهری، پرداخت مالیات، نگهداری از تجهیزات و نیز حفظ نظافت محله توسط شهروندان اشاره نمود. 

کلیدواژه‌ها

بافت فرسوده شهری؛ تأثیرات فضایی- مکانی؛ حس تعلق به مکان؛ محله سهل آباد؛ شیراز