تحلیل عملکرد شهرهای میانه‌اندام در توسعه اقتصادی استان اذربایجان شرقی

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

مقاله 5، دوره 7، شماره 25، مهر 1394، صفحه 97-118   

نویسندگان

مجید اکبری^{* 1}؛ نوبخت سبحانی²؛ مریم بیرانوندزاده³؛ فاطمه سوری

¹کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه پیام نور رشت

²دانشجوی دکترا جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

³دانشجوی دکترا جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نقش شهرهای میانه­اندام در توسعه یکپارچه ناحیه­ای چشمگیر است. این شهرها به عنوان مراکز ارایه خدمات به نقاط سکونتگاهی کوچک­تر و مراکز توزیع کالاها و خدمات­، نقش مهمی در روندهای اقتصادی بازی می­کنند. هدف از این مقاله، بررسی نقش و کارکرد شهرهای میانی در نظام شهری و توسعه منطقه­ای استان آذریجان­شرقی است. روش تحقیق از نوع «توصیفی و تحلیلی» است که در آن از مدل­های کمی و نرم افزار رایانه­ای Excel استفاده شده است. استان آذربایجان­شرقی دارای پنج شهر میانی(50- 200 هزار نفر جمعیت) به نام­های مراغه، مرند، میانه، اهر و بناب است که 46/21 درصد از جمعیت شهری استان را شامل می­شوند.  نتایج مدل­های جمعیتی نشان می­دهد که شهرهای میانی از انعطاف­پذیری، جذب جمعیت­­ و مهاجرپذیری برخوردار بوده است، و بدون در نظر گرفتن کارکرد جمعیتی آن در نظام شهری استان عدم تعادل بیشتر می­شود. به لحاظ اقتصادی بخش کشاورزی در اکثرا شهرهای میانی به عنوان بخش پایه­ای و بخش­های صنعت و خدمات به عنوان بخش غیرپایه­ای است. این شهرها در نظام شهری استان به لحاظ جمعیتی و اقتصادی تاثیرات مثبتی داشته­اند. آنچه که عملکرد این شهرها را در نظام شهری و توسعه منطقه­ای کم رنگ نموده است، وجود خلاء سکونتگاهی در نظام سلسله مراتبی شهری استان در گروههای جمعیت(­250-500 هزار نفر) و (­500 هزار الی 1میلیون نفر) در سلسله مراتبی شهری و تمرکز شدید امکانات در کلانشهر تبریز بوده است. 

کلیدواژه‌ها

شهرهای میانی؛ نظام‌ شهری؛ توسعه منطقه‌ای؛ استان آذربایجان‌شرقی