تحلیل رابطة سرمایة اجتماعی و تعلق مکانی با میزان رضایتمندی از بازسازی پس از زلزله؛ مطالعة موردی: خانوارهای محلات شهر بم

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

مقاله 5، دوره 7، شماره 24، تیر 1394، صفحه 69-87   

نویسندگان

محمود قدیری^{* 1}؛ صغری شهربابکی²؛ صدیقه شاهی²

¹استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور

²کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور

چکیده

با توجه به اینکه مخاطرات طبیعی ویرانگر سبب بروز مشکلات روانی- رفتاری دیرپا و آزاردهنده در آسیب‌دیدگان و بازماندگان می‌شود و تا ماه­ها و گاهی سال­ها امکان فعالیت­های اجتماعی و اقتصادی را از آنان می­گیرد باید بدنبال شیوه­هایی باشیم که از طریق آنها، کیفیت یا مقیاس انسانی را به محیط­های شهری حتی پس از وقوع مخاطرات طبیعی بازگردانیم. لازم به ذکر است مناطق یا کشورهای دارای ذخیره بالای سرمایه اجتماعی (برحسب اعتماد تعمیم­یافته و تعهد مدنی)، در مقایسه با جوامع دارای اعتماد و تعهد مدنی اندک به سطوح بالاتری از رشد دست می­یابند. در این ارتباط، مقالۀ حاضر به تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی خانوارهای شهر بم پس از زلزله و رابطه آن با میزان رضایتمندی از بازسازی پرداخته است. لذا، با توجه به مبانی نظری موجود، دو فرضیه بدین عبارت ارائه شد: 1) میزان تعلق مکانی و رضایتمندی خانوارهای محلات شهر بم پس از زلزله از تفاوت معناداری برخوردار است.  2) میزان رضایتمندی خانوارهای شهر بم از چگونگی بازسازی پس از زلزله رابطة معناداری با سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی دارد. جهت آزمون فرضیه‌ها، از طریق روش شاخص‌سازی و تکنیک‌های SAW و AHP، مفاهیم سرمایه اجتماعی، تعلق مکانی و رضایتمندی مجموعا با 35 معرف تعریف عملیاتی شد. داده‌های مورد نیاز از طریق پرسشنامه و روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، و از 310 خانوار نمونه (بر حسب روش کوکران) بدست آمد و از طریق روش‌های همبستگی پیرسون و اسپیرمن، واریانس یکطرفه و آزمون توکی تحلیل شد. نتایج نشان داد که میزان رضایتمندی خانوارهای محلات مختلف از تفاوت معناداری برخوردار نیست. اما میزان تعلق مکانی خانوارهای محلات مختلف از تفاوت معناداری برخوردار است. نتایج همچنین نشان داد میزان رضایتمندی با متغیرهای سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی رابطه­ی معناداری دارد. نتیجه اینکه میزان رضایتمندی از بازسازی پس از سوانح طبیعی با ابعاد کیفی- اجتماعی توسعه نظیر سرمایه اجتماعی و تعلق مکانی ارتباط دارد و بایستی بطور جدی مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

شهر بم؛ بازسازی پس از زلزله؛ رضایتمندی؛ سرمایه اجتماعی؛ تعلق مکانی