بررسی رابطه دمای سطح زمین و شاخص بهنجار شده پوشش گیاهی در محیط شهری (مطالعه موردی: کلانشهر اصفهان)

جغرافیای طبیعی

مقاله 5، دوره 8، شماره 29، آذر 1394، صفحه 75-90   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسنده

ام السلمه بابایی فینی^*

استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف از این پژوهش، بررسی نحوه توزیع الگوهای حرارتی سطح زمین و شاخص بهنجار شده پوشش گیاهی و رابطه این دو متغیر در فصلهای سرد و گرم در شهر اصفهان به عنوان یکی از مهمترین مرکز جمعیتی ایران میباشد. در این راستا با به کارگیری چهار تصویر سنجنده TM 73 دسامبر سال ، 41 ژوئن سال 4334 ، ماهواره لندست در تاریخهای 2 ژانویه سال 4334 7343 و 1 ژوئیه سال 7343 دمای سطح زمین و شاخص بهنجار شده پوشش گیاهی در بازه 4334 ( کمینه دمایی /4/ زمانی 43 ساله انجام پذیرفت. نتایج پژوهش نشان داد در تاریخ ) 2 5 درجه سانتیگراد با - / 4/4 درجه سانتیگراد و بیشینه آن 41 درجه سانتیگراد با میانگین 4 ، 4334 ( کمینه دمایی 41 ، بیشینه 00 /1/ 4 محاسبه گردید. در تاریخ ) 41 / انحراف معیار 1 ، 7343 ( کمینه دمایی 42 /1/ میانگین 72 درجه سانتیگراد و انحراف معیار 0، در تاریخ ) 1 )7343/47/ 0، در تاریخ ) 73 / بیشینه 02 ، میانگین 73 درجه سانتیگراد و انحراف معیار 7 7 میباشد. - / 2 درجه سانتیگراد و انحراف معیار 0 / 0 ، بیشینه 43 ، میانگین 2 / کمینه دمایی 1 - 3/ 3 با انحراف معیار 4 / 3 و بیشینه آن 22 /31 )4334/4/ همچنین کمینه شاخص در تاریخ ) 2 - ،3/ 3 و انحراف معیار 41 / 3 ، بیشینه 11 / 4334 ( کمینه شاخص 01 /1/ محاسبه و در تاریخ ) 41 3، در تاریخ - / 3 و انحراف معیار 44 / 3 ، بیشینه 12 / 7343 ( کمینه شاخص 70 /1/ در تاریخ ) 1 3 میباشد. - / 3 و انحراف معیار 311 / 3 ، بیشینه 51 / 7343/47/73 ( کمینه شاخص 1 ( 5 و 40 و سرد در نواحی مرتفع جنوبی در دوره سرد ، پراکندگی دامنه دمایی گرم در مناطق 1 سال و دامنه دمایی گرم در مناطق 1 و 5 و سرد در نواحی پیرامونی رودخانه زاینده رود در دوره گرم سال قابل مشاهده است.

کلیدواژه‌ها

الگوهای دمایی؛ دمای سطح زمین؛ تصاویر لندست؛ شهر اصفهان

مراجع

1- احمدی، محمود، عاشورلو، داوود، نارنگی­فرد، مهدی (1391): تغییرات زمانی- مکانی الگوهای حرارتی و کاربری شهر شیراز با استفاده از داده­های سنجنده ETM+ & TM، سنجش از دور و GIS ایران، سال چهارم، شماره 4،  55-68.

2- اسمعیل­پور، نجما و ملکه عزیزپور (1388): تغییر کاربری اراضی کشاورزی و افزایش نسبی دمای شهر یزد ناشی از رشد سریع آن، مجله جغرافیا و توسعه­ی ناحیه­ای، سال 7، شماره 12، صص 54-37.

3- امیری، رضا، علی­محمدی، عباس، علوی­پناه، سید کاظم(1386): مطالعه تغییرپذیری فضایی- زمانی حرارت در ارتباط با کاربری/ پوشش زمین در منطقه شهری تبریز با استفاده از داده­های حرارتی و انعکاسی TM و ETM+ لندست، مجله محیط شناسی، سال سی و سوم، شماره 43، صص 120-107.

4- جلال­زاده، زهره، ترابی، مسعود، دالکی، احمد (1387): مقایسه دمای سطحی حاصل از داده‌های میدانی و ماهواره‌ای در خزر جنوبی، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 65، صص 121-110.

5- جلیلی، شیدا، مرید، سعید، ضیاییان فیروزآبادی، پرویز (1387): مقایسه عملکرد شاخص­های ماهواره­ای و هواشناسی در پایش خشکسالی، تحقیقات آب و خاک ایران، شماره 1، صص 139-149.

6- جهانبخش، سعید،زاهدی، مجید، ولیزاده کامران، خلیل (1390): محاسبه دمای سطح زمین با استفاده از روش سبال و درخت تصمیم در محیط GIS RS, در بخش مرکزی منطقه مراغه، جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 16، شماره 38، صص 19-42.

7- حجازی­زاده، زهرا، ضیائیان، پرویز، شیرخانی، علیرضا (1392): مقایسه تخمین دمای سطح با استفاده از داده­های باند حرارتی سنجنده­های ماهواره­ای در غرب استان تهران و قزوین، جغرافیا، سال 11، شماره 38، صص 33-49.

8- دانش کار آراسته، پیمان، تجریشی، مسعود و بهرام ثقفیان (1390): تعیین دمای سطح با استفاده از فن آوری سنجش از دور در منطقه سیستان، مجله مهندسی و مدیریت آبخیز، جلد ٣، شماره ٢، صص 67-77.

9- رمضانی، بهمن، دخت محمد، مریم (1389): شناخت محدوده مکانی تشکیل جزیره گرمایی در شهر رشت، پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره 1، صص 64-49.

10- ساسان­پور، فرزانه، ضیاییان، پرویز و مریم بهادری (1392): بررسی رابطه کاربری و پوشش اراضی و جزایر حرارتی شهر تهران، جغرافیا، سال 11، شماره 32،  256-270.

11- شکیبا، علیرضا، ضیائیان فیروزآبادی، پرویز، عاشورلو، داوود، نامداری سودابه (1388): تحلیل رابطه کاربری و پوشش اراضی و جزایر حرارتی شهر تهران، با استفاده از داده­های ETM+، مجله سنجش از دور و GIS ایران، سال اول، شماره اول، صص 56-39.

12- شمسی­پور، علی­اکبر، مهدیان ماهفروزی، مجتبی و زینب حسین­پور (1391): واکاوی تغییرات مکانی هسته­ی جزیره­ی گرمایی شهر تهران، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، سال 44 ، شماره 3، صص 146-127.

13- صادقی­نیا، علیرضا علیجانی، بهلول ضیائیان، پرویز و شهریار خالدی (1392): کاربرد تکنیک های خودهمبستگی فضایی در تحلیل جزیره حرارتی شهر تهران، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 30، 67-90.

14- علوی­پناه، کاظم، احسانی، امیرهوشنگ، متین­فر، حمیدرضا، رفیعی­امام، عمار، امیری، رضا (1385): «مقایسه محتوای اطلاعاتی باندهای سنجنده TM و ETM+ در محیط­های بیابانی و شهری ایران»، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 56، صص 47-64.

15- فلاح شمسی، سید رشید، مجنونی ابوالفضل، ناظم السادات، سید جعفر (1388): بررسی اثر تخصیص زمین به فضای سبز بر جزایر گرمایی شهر (UHI) شیراز با استفاده از فنون سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی. طرح پژوهشی، دانشگاه شیراز.

16- مزیدی، احمد، حسینی، فاطمه­سادات (1394): تأثیر تغییر کاربری و پوشش زمین بر جزیره­ی گرمایی در منطقه­ی شهری یزد با استفاده از داده­های سنجش از دور، جغرافیا و توسعه، شماره 38، صص 1-12.

17- ملک­پور، پیمان و محمد طالعی (1390): مدل­سازی ارتباط کاربری- پوشش اراضی و حرارت سطح زمین، با استفاده از      داده­های سنجنده ASTER، محیط شناسی، سال سی و هفتم، شماره 58، 29-42.

18- موسوی بایگانی، محمد، اشرف، بتول، فرید حسینی، بتول، میان آبادی، آمنه (1391): بررسی جزیره حرارتی شهر مشهد با استفاده از تصاویر ماهواره ای و نظریه فرکتال، مجلّه جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره اول، صص 35- 49.

19- میریعقوب­زاده، میرحسین و محمدرضا قنبرپور (1388): بکارگیری داده­های سنجش از دور در برآورد دمای سطح اراضی (مطالعه موردی حوزه آبخیز وردین، آذربایجان خاوری)، مجله علمی پژوهشی مرتع، سال سوم، شماره 4، صص 723-734.

20- نامداری، سودابه (1388): استخراج جزایر حرارتی در مناطق شهری با استفاده از تصاویر ماهواره­ای (مطالعه موردی شهر تهران)، پایان­نامه کارشناسی­ارشد، استاد راهنما علیرضا شکیبا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

21- هاشمی، محمود، علوی پناه، کاظم، دیناروندی، مرتضی (1392): ارزیابی توزیع مکانی دمای سطح زمین در محیط زیست شهری با کاربرد سنجش از دور حرارتی، محیط شناسی، سال 39، شماره 1، 81-92.