پهنه بندی شاخصهای خشکسالی SPI و DI با استفاده از داده های شبکه ای بارش در شمال غرب ایران

جغرافیای طبیعی

مقاله 8، دوره 8، شماره 29، آذر 1394، صفحه 117-130   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

خدیجه جوان^{* 1}؛ محمدرضا عزیز زاده²؛ هوشنگ بشیری³؛ فریبا شهریار سرنقی³

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

²مربی گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور، ماکو ایران

³کارشناس ارشد اقلیم شناسی

چکیده

خشکسالی از جمله مخاطرات طبیعی است که بشر همواره در معرض آن قرار دارد، از این رو شناخت و واکاوی آن اجتناب ناپذیر است. شاخصهای خشکسالی در واقع بیان کننده حدود
طبیعی خشکسالیهای رخداده در دوره زمانی هستند تا امکان ارزیابی آن را در مقیاسهای مختلف زمانی و مکانی ممکن سازند. در این پژوهش از دادههای شبکهای بارش سالهای
1/09 درجه قوسی استفاده شد. با استفاده از نرم افزار ×1/ 4394 تا 0117 با تفکیک 09 GRADS این دادهها و اطلاعات بارش به فایلهای قابل استفاده در نرم افزار MATLAB تبدیل و محاسبههای مربوط به شاخصهای پایش خشکسالی SPI و DI بر روی تک تک یاختهها اعمال گردید. سپس با استفاده از نرم افزارهای ArcGIS و Surfer اطلاعات به صورت گرافیکی و نقشه ترسیم شد. نتایج بدست آمده نشان میدهد که در مقایسه نقشه سالانه شاخص دهکها و شاخص بارش استاندارد، بخش شرقی ناحیه شمالغربی ایران به نسبت بخش غربی آن با توجه به دوره آماری 90 ساله مرطوبتر است و بخش غربی و مرکزی ناحیه آذربایجان دارای خشکسالی است

کلیدواژه‌ها

خشکسالی؛ SPI؛ DI؛ مخاطرات طبیعی؛ شمال غرب ایران

مراجع

1- اربابی سبزواری، آزاده (1389): تحلیل اثر خشکسالی با روش درون یابی شاخص z نرمال بارندگی در سامانه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در منطقه کاشان، فصل­نامه جغرافیای طبیعی، شماره 7، صص 124-105.

2- امین،سیفاله(1379): بررسینمایه­هایخشکسالی،مطالعهموردیباجگاهشیراز،مجموعهمقالاتاولینکارگاهآموزشیوتخصصیبررسیمسائلخشکسالیاستانفارس، 27-28 مهر، دانشکدهکشاورزی،دانشگاهشیراز،صص1-13.

3- انصافیمقدم،طاهره (1386): ارزیابیچندشاخصخشکسالیاقلیمیوتعیینمناسب­ترینشاخص درحوضهدریاچهنمک،فصل­نامهتحقیقاتمرتعوبیابان،جلد14،شماره2.

4- رضیئی، طیب، دانشکار آراسته، پیمان، اختری، روح انگیز و ثقفیان، بهرام (١٣٨٦): بررسی خشکسالی­های هواشناسی اقلیمی در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از نمایه SPI و مدل زنجیره مارکف، مجله تحقیقات منابع آب ایران، شماره 1، صص 35-25.

5- شکیبا،علیرضا،میرباقری، بابک،خیری، افسانه (1389): خشکسالیوتأثیرآنبرمنابعآبزیرزمینیدرشرقاستانکرمانشاه بااستفادهازشاخصSPI، فصل­نامهعلمیپژوهشیانجمنجغرافیایایران، دورهجدید،سالهشتم،شماره 25،صص 124-105.

6- صفدری، علی اکبر، محسنی ساروی، محسن، ثقفیان، بهرام، مهدوی، محمد (1382): پهنه بندی فراوانی خشکسالی­های حوزه کارون به کمک شاخص بارش استاندارد (SPI) در محیط GIS، اصفهان، سومین کنفرانس منطقه­ای و اولین کنفرانس ملی تغییر اقلیم.

7- عرب سلغار، علی اکبر، صدقی، حسین، ملکی، مهران (1390): بررسیوتحلیلخشکسالیهواشناسیبااستفادهازشبکه­هایعصبیمصنوعیدراستانتهران، مجله­یمهندسیمنابعآب، سالچهارم.

8- علیزاده، امین (1381): اصول هیدرولوژی کاربردی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

9- لشنی­زند، م. (١٣٨٣): بررسی اقلیمی خشکسالی­های ایران. پایان­نامه دکترای جغرافیای طبیعی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه اصفهان.

10- محمدیان، آزاده، کوهی، منصوره، آدینه بیگی، آرمان، رسولی، سیدجواد و بذرافشان، بهاره، (1389): مقایسه پایش خشکسالی با استفاده از شاخص­های SPI، DI و PNI و پهنه بندی آنها (مطالعه موردی: استان خراسان شمالی). پژوهش­های حفاظت خاک و آب، شماره اول، صص 184- 177.

11- مساعدی،ابوالفضل،خلیلیزاده،مجتبی،محمدی استادکلایه،امین، (1387):پایشخشکسالی هواشناسیدرسطحاستانگلستان،مجلهعلومکشاورزیومنابعطبیعی،جلد15،شماره2.

12- نصری، مسعود و مدرس، رضا، (1386): تحلیل ناحیه­ای خشکسالی منطقه اردستان بر اساس دو شاخص خشکسالی، پژوهش و سازندگی، شماره 76، صص 176- 167.

13- وفاه خواه، مهدی، ایوب زاده، سید علی (1379): شناخت عوامل موثر در خشکسالی هیدرولوژیک به منظور کنترل آنها در حوضه آبخیز دریاچه نمک، اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با کم آبی و خشکسالی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.