زمینه های بدبینی و یأسِ فلسفی در اندیشه و آثار میرزاده ی عشقی

مطالعات نقد ادبی

مقاله 5، دوره 8، شماره 33، دی 1392، صفحه 105-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی اصغر حلبی¹؛ علی بالی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسیِ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²دانش آموخته مقطع دکتری رشته ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

شکلِ مفرطِ بدبینی و یأس در ساحتِ عقلی و عاطفیِ روشنفکران که آن را «یأسِ فلسفی» می خوانند، پدیده  ای رایج در اندیشه و آثارِ شاعران و روشنفکرانِ ایران در سده ی بیستم است که در گذار از نظامِ سنّتی به جامعه ی متجدّد و قانون مدار کوشیدند و در راهِ آرمان های خود شکست های سختی را نیز تجربه کردند. از آن میان میرزاده ی عشقی یکی از شاعرانِ تندخو و کنشگرانِ بالفعلِ سیاسی است که عمرِ کوتاهِ خود را در مبارزه با استبدادِ سنّتی و ستیز با باطل گذراند و سرانجام جان باخت. درون مایه ی اصلی ِ آثار و اشعارِ عشقی اعتراض و انتقادِ آتشین با صبغه ی بدبینی و یأسِ فلسفی متأثّر از روحیاتِ شخصی و سیاست پیشگی و روزنامه نگاریِ او و شکست های سیاسی و اجتماعیِ جامعه ی ایران است، که در سروده ها، مقالات، نمایش نامه های منظوم و دیگر تجربه های شعری او بازتاب یافته است. 

کلیدواژه‌ها

میرزاده ی عشقی؛ نومیدی؛ بدبینی؛ یأسِ فلسفی

مراجع

 

1- آجودانی، ماشاءالله.(1382). یا مرگ یا تجدّد، تهران: نشر اختران، چاپ اول.

2- آرین پور، یحیی.(1372). از صبا تا نیما، جلد 1 ، تهران: نشر زوّار،چاپ چهارم.

3- آژند، یعقوب.(1363). ادبیات نوین ایران، تهران: نشر امیرکبیر، چاپ اول.

4- توکلی، غلامحسین.(1383). «بدبینی»، فلسفه و کلام، نقد و نظر، شماره 35 و 36 ، پاییز و زمستان، ص243-258.

5- تیلیش، پل.(1366). شجاعتِ بودن، ترجمه ی مراد فرهادپور، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول.

6- جعفری، مسعود.(1386). سیر رمانتیسم در ایران(از مشروطه تا نیما). تهران: نشر مرکز، چاپ اول.

7- همو.(1378). سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.

8- داد، سیما.(1375). فرهنگ اصطلاحات ادبی، جلد دوم ،تهران: نشر مروارید.

9- رحیمی، مصطفی.(1355). یأسِ فلسفی، تهران: نشر امیرکبیر، چاپ پنجم.

10- زرقانی، مهدی.(1387). چشم انداز شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث، چاپ سوم.

11- شفیعی کدکنی، محمدرضا.(1380). ادوار شعر فارسی(از مشروطه تا سقوط سلطنت). تهران: نشر سخن، چاپ اول (ویرایش دوم).

12- همو.(1390). با چراغ و آینه(در جستجوی ریشه های تحوّل شعر معاصر ایران). تهران: نشر سخن، چاپ سوم.

13- شمس لنگرودی، محمد.(1390). تاریخ تحلیلی شعر نو، تهران: نشر مرکز، چاپ ششم.

14- شهریار، محمدحسین. (1391). دیوان اشعار،2 جلد،تهران: نشر نگاه، ، چاپ پنجاهم(رقعی).

15- عشقی، میرزاده (سید محمدرضا).(1357). کلیات مصور میرزاده ی عشقی، به کوشش علی اکبر مشیر سلیمی، تهران: نشر امیرکبیر، چاپ هفتم. 

16- فروم، اریک .(1385). انقلابِ امید، ترجمه ی مجید روشنگر، تهران: نشر مروارید، چاپ چهارم.

17- قاضی مرادی، حسن. (1389). در پیرامون خودمداری ایرانیان، تهران: نشر آمه، چاپ ششم.

18- قائد، محمد.(1380). عشقی سیمای نجیب یک آنارشیست، تهران: نشر طرح نو، چاپ دوم(ویراست دوم).

19- کریمی حکاک، احمد.(1384). طلیعه ی تجدّد در شعرِ فارسی. ترجمه ی مسعود جعفری، تهران، نشر مروارید، چاپ اول.

20- مسکوب، شاهرخ.(1373). داستان ادبیات و سرگذشت اجتماع. تهران: نشر فرزان روز، چاپ اول.

21- معتمدی، غلامحسین.(1387). انسان و مرگ، تهران:  نشر مرکز، چاپ اول(ویرایش دوم).

22- نراقی، سولماز.(1388). میرزاده ی عشقی(زندگی و آثار)، تهران: نشر ثالث، چاپ اول.

23- نیچه، فریدریش.(1386). اراده ی قدرت، ترجمه ی مجید شریف، تهران: نشر جامی، چاپ چهارم.

24- واینر، فیلیپ پی.(1385). فرهنگ تاریخ اندیشه ها، گروه مترجمان، تهران: نشر سعاد، چاپ اول.

25- یوسفی، غلامحسین.(1373). چشمه ی روشن (دیداری با شاعران)، تهران: نشر علمی، چاپ پنجم.