بررسی رابطه هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی*

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 8، دوره 6، شماره 23، آذر 1392، صفحه 123-136   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

بهرام اصل‌فتاحی¹؛ سعید نجارپوراستادی²

¹استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شبستر، شبستر، ایران.

²مربی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شبستر، شبستر، ایران.

چکیده

هدف از اجرای پژوهش حاضر بررسی رابطه هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهر شبستر بود. بدین منظور از جامعه مورد نظر 341 نفر با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی بر اساس پایه تحصیلی و جنسیت انتخاب شد. از آزمون‌های سنجش مهارت‌های اجتماعی ماتسون، هوش هیجانی بار- آن و عزت‌نفس کوپر اسمیت برای سنجش متغیرهای پژوهش استفاده به عمل آمد. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که بین هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان 531/0 همبستگی وجود دارد که با سطح اطمینان بیش 99 درصد معنی‌دار‏ است و این دو متغیر 28 درصد از تغییرات مهارتهای اجتماعی را پیش بینی می کنند. نتایج تحلیل آماری بیانگر این بود که از بین مؤلفه‌های هوش هیجانی، مؤلفه‌های شادمانی، روابط بین فردی، کنترل تکانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، پیش‌بینی‌های معنی‌داری برای متغیر مهارت‌های اجتماعی هستند. هم‌چنین مشخص شد که بین هوش هیجانی با مهارت‌های اجتماعی و بین عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی ارتباط وجود دارد و این رابطه با سطح اطمینان بیش از 99 درصد معنی‌دار است.

کلیدواژه‌ها

: مهارت‌های اجتماعی؛ هوش هیجانی و عزت‌نفس

اصل مقاله

 

 

 

 

 

بررسی رابطه هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی^*

 

دکتر بهرام اصل‌فتاحی[1]

سعید نجارپوراستادی[2]

 

 

 

چکیده:

هدف از اجرای پژوهش حاضر بررسی رابطه هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهر شبستر بود. بدین منظور از جامعه مورد نظر 341 نفر با روش نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی بر اساس پایه تحصیلی و جنسیت انتخاب شد. از آزمون‌های سنجش مهارت‌های اجتماعی ماتسون، هوش هیجانی بار- آن و عزت‌نفس کوپر اسمیت برای سنجش متغیرهای پژوهش استفاده به عمل آمد. نتایج آزمون رگرسیون نشان داد که بین هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان 531/0 همبستگی وجود دارد که با سطح اطمینان بیش 99 درصد معنی‌دار‏ است و این دو متغیر 28 درصد از تغییرات مهارتهای اجتماعی را پیش بینی می کنند. نتایج تحلیل آماری بیانگر این بود که از بین مؤلفه‌های هوش هیجانی، مؤلفه‌های شادمانی، روابط بین فردی، کنترل تکانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، پیش‌بینی‌های معنی‌داری برای متغیر مهارت‌های اجتماعی هستند. هم‌چنین مشخص شد که بین هوش هیجانی با مهارت‌های اجتماعی و بین عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی ارتباط وجود دارد و این رابطه با سطح اطمینان بیش از 99 درصد معنی‌دار است.

 

 

واژگان کلیدی: مهارت‌های اجتماعی، هوش هیجانی و عزت‌نفس.

 

 

مقدمه:

زندگی در جوامع امروزی بسیار پیچیده شده است و افراد برای ایفای نقش مؤثر و مفید به دانش‌ها، نگرش‌ها و مهارت‌های متفاوتی نیاز دارند. انسان موجودی اجتماعی است و تعامل اجتماعی محور زندگی اجتماعی آدمی است (اتکینسون و همکاران، 1385). در چرخه تحول آدمی دوره مهمی وجود دارد که بین دوره کودکی و دوره بزرگسالی قرار می‌گیرد و به نوجوانی موسوم است. دوره‌ای که شاخص پایان کودکی و آغاز پیگیری پختگی است و در سه بعد زیستی، روانی و اجتماعی که رابطه نزدیکی با هم دارند نمایان می‌شود. ورود به دوره نوجوانی با تغییرات مهمی از جمله بلوغ جنسی، روابط با همسالان، خطر پذیری و کسب مهارت‌های تازه‌ی شناختی همراه است.

این تغییرات ناگهانی و وسیع که در جنبه‌های مختلف جسمانی، روانی و اجتماعی نوجوانان بروز می‌دهد مرحله‌ای بحرانی را ایجاد می‌کند که طبعاً مشکلات و ناسازگاری‌هایی به همراه خواهد داشت. بنابراین با توجه به اهمیت دوران نوجوانی، شناخت اصولی و علمی این مرحله از زندگی، جهت پیشگیری از نابهنجاری ها و مشکلات ناشی از این بحران از طریق ارایه اطلاعات و آگاهی لازم به نوجوانان و کسب مهارت‌های مورد نیاز برای مقابله با مشکلات ناشی از این بحران موضوعی بسیار مهم و حساس تلقی می‌شود(ارجمندی و بیان زاده، 1382).

یکی از این مهارت‌های مهم، که هر فردی باید از آن بهره‌مند باشد مهارت‌های اجتماعی است. اسلبی و گوآرا[3] (2003) مهارت اجتماعی را هم معنی با سازگاری اجتماعی می‌دانند. به نظر آنها مهارت اجتماعی یعنی توانایی برقراری ارتباط متقابل با سایر افراد به ویژه در بعد اجتماعی است به طوری که در هنجارهای جامعه مورد قبول بوده و دارای ارزش باشد. گرشام و الیوت[4] (1990) مهارت‌های اجتماعی را رفتارهایی می‌دانند که فرد را قادر به تعامل مؤثر و اجتناب از پاسخ‌های نامطلوب نموده و بیانگر سلامت رفتاری و  اجتماعی افراد هستند. هارجی[5] معتقد است رفتارهای اجتماعی رفتارهایی هدفمند، مرتبط با هم و هماهنگ با موقعیت، قابل یادگیری و تحت کنترل شخص است (هارجی، 1986). استرایر[6] (1989)  مهارتهای اجتماعی را به مثابه سازگاری کودک با محیط اجتماعی و همسالان می‌انگارد. در این دیدگاه، سازگاری یعنی توانایی کودک در پیش‌بینی، درون‌سازی و واکنش به برخی نشانه‌ها در یک بافت اجتماعی. منظور از نشانه‌ها نیز، حالات هیجانی یا رفتار همسالان است.

یکی از وظایف اجتماعی کودکان، فراگرفتن مهارت در ایجاد رابطه‌ی متقابل و موفق با همسالان است. کودکان پیش دبستانی از طریق تعامل با همسالان، رفتارهایی مانند رعایت نوبت، مشارکت، همکاری، توجه به نظر دیگران و کنترل خشم را فرا می‌گیرند (شهیم، 1382). کودکان و نوجوانانی که دارای مهارت‌های اجتماعی مناسب هستند رفتارهایی را از خود نشان می‌دهند که منجر به پیامدهای مثبت روانی- اجتماعی نظیر پذیرش توسط همسالان و رابطه مؤثر با دیگران می‌شود. آنها می‌توانند خودداری رفتاری داشته باشند و رفتارهای دوستانه، یاری‌گرانه، سخاوتمندانه و بطور کلی رفتارهای مبیّن همکاری با دیگران را از خود نشان دهند (یوسفی و خیر، 1381). به اعتقاد و اندرز[7] مهارت‌های اجتماعی، پیوند اساسی با تمامی جنبه‌های زندگی کودکان دارد و بر سازگاری و انطباق آن‌ها تأثیر می‌گذارد. اجتماعی شدن یا جامعه‌پذیری، مهم‌ترین فرآیند کسب مهارت‌های اجتماعی درکودکان است که متأثر از سطوح مختلف بوم شناختی[8]، شامل خانواده، مدرسه و جامعه می باشد (به نقل از شاهی و همکاران، 1388). عدم یادگیری مهارت‌ها سبب ناسازگاری و شکست تحصیلی کودکان در آینده می‌شود (شهیم، 1382).

یکی از مؤلفه‌هایی که ارتباط مستقیم و دوسویه‌ای با رشد مهارت‌های اجتماعی دارد، عزت‌نفس[9] است. عزت‌نفس از نگاه کوپر اسمیت[10] (1967) عبارت است از ارزشیابی فرد درباره خود و یا قضاوت‌های شخص در مورد ارزش خود. عزت‌نفس اگر به طور کامل تحقق پیدا کند، تجربه‌ای است که خود را مناسب زندگی و لازمه‌های آن بدانیم. اگر دقیق بگوییم، عزت‌نفس اعتماد به توانایی خود در اندیشیدن، اعتماد به توانایی خود به کنار آمدن با چالش های اولیه زندگی، اعتماد به حق خود برای موفق و شاد بودن، احساس ارزشمند بودن و شایسته بودن، داشتن حق ابراز نیازها و خواسته‌ها، ابراز میل رسیدن به ارزش‌ها و برخوردار شدن از ثمرات تلاش‌های خویشتن است (براندن، 1385). از دیدگاه رابرت[11] هر اندازه که فرد در کسب عزت‌نفس دچار شکست شود، دست‌خوش اضطراب، تنزل روانی و بدگمانی از خود، حقیقت گریزی و احساس عدم کفایت در زندگی می‌شود (به نقل از صاحب‌الزمانی، فشارکی و عبداللهی مفرد، 1389). عزت‌نفس سالم برای کودکان و نوجوانان مانند سپری در برابر چالش‌های دنیا عمل می‌کند. افرادی که احساس خوبی در مورد خود دارند به آسانی تعارض‌ها را پشت سر گذاشته، در مقابل فشارهای منفی ایستادگی می‌کنند و به خوبی می‌توانند از زندگی لذت ببرند. کلید بسیاری از موفقیت‌های انسان عزت‌نفس است و برعکس، بسیاری از مشکلات انسان از ضعف آن ناشی می‌شود. عزت‌نفس از عوامل اصلی تعیین کننده در شکل‌دهی الگوی رفتاری و عاطفی به شمار می‌آید(امامی، فاتحی زاده و عابدی، 1385).

هوش‌هیجانی متغیر دیگری است که در روابط بین فردی، مورد توجه قرار می‌گیرد. در سال‌های اخیر، مفهوم هوش‌هیجانی در کانون توجه روانشناسان قرار گرفته است(ساعتچی، 1382). هوش‌هیجانی اساساً در ارتباطات تجلی پیدا می‌کند. این ارتباطات از سویی حوزه درون فردی (ارتباط فرد با خود) و از سویی دیگر قلمرو میان فردی (ارتباط فرد با دیگران) را در برمی‌گیرد. بنابراین ما می‌توانیم از دو دسته شایستگی کلی در دو قلمرو شخصی و اجتماعی سخن بگوییم(فاطمی، 1385). کوپر و ساواف[12] هوش‌هیجانی را بر حسب دانش اولیه هیجانی، تناسب هیجانی، عمق هیجانی و کیمیاگری هیجانی تعریف کرده‌اند. مراد از دانش اولیه هیجانی دانشی است که فرد از ماهیت و کنش‌وری احساسات خود دارد. تناسب هیجانی، انعطاف‌پذیری و شدت احساسات و هیجان‌ها است. عمق هیجانی، استعدادی برای رشد و تقویت یا عمق بخشیدن به هیجان‌ها و کیمیاگری هیجانی، توانایی استفاده از احساسات و هیجان‌ها برای خلاقیت است. نخستین اصل هوش‌هیجانی این است که بنیاد تمام یادگیری‌های اصیل و پایدار، مراقبت از روابط است (کیاروچی و همکاران،1385). پژوهش‌ها نشان داده‌اند که هوش‌هیجانی بیش از هوشبهر، پیشگویی کننده موفقیت فرد در زندگی است. افرادی که دارای کفایت هیجانی بالا هستند، مهارت‌های اجتماعی بهتر، روابط دراز مدت پایاتر و توانایی بیشتری برای حل تعارضات دارند. گرچه انسان‌ها به دلایل سرشتی و ژنتیکی در تنظیم و ابراز هیجانات متفاوت هستند، یادگیری از طریق آموزش می‌تواند موجب افزایش توانایی‌ها و مهارت افراد در هر سطحی که هستند شود(گلمن، 1995). هوش‌هیجانی به ما می‌گوید که چگونه از هوشبهر در جهت موفقیت در زندگی استفاده کنیم. هوش هیجانی به ما در جهت شناخت احساسات خود و دیگران، مهارت کافی در ایجاد روابط سالم با دیگران و حس مسئولیت‌پذیری در مقابل وظایف کمک می‌کند (بخشی سورشجانی، 1387).

در پژوهشی که توسط به‌پژوه و همکاران(1386) انجام شده مشخص شد که آموزش مهارت‌های اجتماعی بر بهبود عزت‌نفس ‌دانش‌آموزان پسر نابینا مؤثر است. مستعلمی، حسینیان و یزدی(1384) در مطالعه خود به این موضوع پی بردند که بین مهارت‌های اجتماعی و اعتماد به نفس آزمودنی‌های نابینای دختر رابطه وجود دارد و با افزایش مهارت‌های اجتماعی، اعتماد به نفس آزمودنی‌ها افزایش می‌یابد. واگنر[13] و ولف و ساکس[14] در پژوهش‌های خود به این نتیجه رسیدند که یادگیری مهارت‌های اجتماعی توسط نوجوانان، باعث بهبودی عزت‌نفس آنان می‌شود(به نقل از به پژوه و همکاران، 1386). کینگ و کریچ بان[15] در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که برنامه‌های مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی برای کودکانی که عزت‌نفس پایینی دارند، مفید و مؤثر است؛ زیرا این برنامه‌ها باعث افزایش عزت‌نفس آنان می‌شود و آنها را به تعامل گروهی و وابستگی متقابل تشویق می‌کند (به نقل از حیدرپور، دوکانه‌ای فرد و بهاری، 1387). در ضمن، بین مهارت‌های اجتماعی ضعیف و آسیب‌پذیری در برابر سوء مصرف مواد، رابطه به دست آمده است(بوتوین[16]، 2000 و طارمیان، 1380).

بت لو[17] (2005) با مطالعه‌ی تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر هوش‌هیجانی، به این یافته دست پیدا کرد که با آموزش این مهارت‌ها می‌توان هوش‌هیجانی آزمودنی‌ها را افزایش داد. در یک بررسی که توسط بشارت(1384) انجام شده است نتایج بیانگر آن است که هوش‌هیجانی از طریق آسان‌سازی هیجانی، شناخت‌هیجانی و مدیریت هیجان‌ها و با ساز و کارهای پیش‌بینی، افزایش توان کنترل و تقویت راهبردهای رویارویی کارآمد، به فرد کمک می‌کند تا کیفیت روابط اجتماعی را بهتر سازد. نتایج پژوهش جواهری کامل(1385) نشان می‌دهد که بین هوش‌هیجانی و تمامی مؤلفه‌های آن با مهارت‌های اجتماعی رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد. وی هم‌چنین در پژوهش خود نشان داد که متغیرهای سبک دلبستگی و هوش‌هیجانی روی هم 63/0 از واریانس مهارت‌های اجتماعی را پیش‌بینی می‌کنند. در همین پژوهش، یافته هابیانگر این بود که بین دختران و پسران از نظر هوش‌هیجانی و مهارت‌های اجتماعی، تفاوت معنی‌داری وجود ندارد. نتایج تحقیقات مارتینز- پونز[18] و مه یر، سالووی و کاروسو نشان داد که افراد با هوش هیجانی بالا از تعامل‌ها و مهارت‌های اجتماعی مثبت‌تری برخوردارند، رابطه با دوستان و افراد خانواده را ارج می‌نهند و در روابط بین فردی موفق‌ترند (به نقل از یوسفی، 1385). شواهد تحقیقاتی، به طور کلی از ارتباط مثبت و معنی‌دار هوش هیجانی با شاخص‌های مختلف سازش یافتگی اجتماعی، نظیر رفتار مناسب اجتماعی در کودکان دبستانی (روبین[19]، 1999)، همدلی افراد با یکدیگر و گشودگی در برابر احساس‌ها (کیاروچی، چان، و کاپوتی[20]، 2000؛ مه یر، کاروسو و سالووی، 2004؛ شات و همکاران، 1998)، عدم تعامل منفی با دوستان (براکت[21]، مه یر و وارنر[22]، 2004)، برقراری ارتباط مثبت با دیگران و رضایت از این ارتباط (لوپز[23]، سالووی، و استراس[24]، 2003)، گرم بودن و احساس همدردی با دیگران (کنستانتین و گاینور[25]، 2001)، پذیرش دیدگاه همدلانه و توانایی خود نظارت‌گری در موقعیت‌های اجتماعی (شات و همکاران، 1998) خبر می‌دهد (به نقل از همان منبع). از نظر شات و مالوف هوش‌هیجانی بالا با مهارت‌های اجتماعی مطلوب رابطه دارد (به نقل از افروز، 1381). نتایج پژوهش خلیل ارجمندی (1383) نیز مؤید آن است که هوش هیجانی پایین منجر به کاهش مهارت‌های اجتماعی می‌شود.

نتایج مطالعه وفائیان(1385) نشان داده است که بین میزان نمرات مهارت‌های اجتماعی دختران و پسران تفاوت معنی‌داری وجود دارد و میانگین نمرات دختران در این متغیر بالاتر است.

بنابراین پژوهش در این مورد که نوجوانان از نظر مهارت‌های اجتماعی در چه سطحی هستند و اینکه روابط متغیرهایی چون هوش‌هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان چگونه است می‌تواند اطلاعات مفیدی به خانواده‌ها، مسئولین و متخصصان تعلیم‌وتربیت جهت آگاهی از نحوه عملکرد خود در اجتماعی کردن دانش‌آموزان بدست دهد.

 

روش پژوهش

طرح پژوهش از نوع طرح‌های همبستگی می‌باشد. جامعه پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع تحصیلی متوسطه شهرستان شبستر است. مطابق آمار ثبت نام دانش‌آموزان در شهریور ماه 1389، حجم جامعه آماری 2896 نفر است. از این تعداد 1072 نفر در پایه اول (470 دانش‌آموز دختر و 602 دانش‌آموز پسر)، 827 نفردر پایه دوم (396 دانش‌آموز دختر و 431 دانش‌آموز پسر)، و 997 نفر در پایه سوم (437 دانش‌آموز دختر و 560 دانش‌آموز پسر)، ثبت نام نموده‌اند. پس از تعیین حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان و کرجسی(1970) از جامعه مورد نظر، 341 نفر انتخاب شد. بر این اساس نسبت حجم نمونه به جامعه‌ی مورد نظر، تقریباً 12 درصد می‌باشد. با عنایت به وجود متغیرهای پایه تحصیلی و جنسیت و رعایت نسبت حضور خرده گروه‌ها در جامعه آماری، نمونه نهایی به شیوه طبقه‌ای تصادفی انتخاب شد.

 

ابزار پژوهش

1- مقیاس سنجش مهارت‌های اجتماعی ماتسون: این مقیاس توسط ماتسون و همکاران در سال1983 برای سنجش مهارت‌های اجتماعی افراد 4 تا 18 ساله تدوین شده است. این مقیاس دارای 62 عبارت است که مهارت‌های اجتماعی افراد را توصیف می‌کند. برای پاسخگویی به آن آزمودنی باید هر عبارت را بخواند و سپس پاسخ خود را براساس یک شاخص پنج درجه‌ای از نوع مقیاس لیکرت با دامنه‌ای از نمره 1(هرگز/ هیچوقت) تا5 (همیشه) مشخص نماید. حداقل و حداکثر نمره در این آزمون به ترتیب 61 و 310 است. در ضمن نمره بالاتر، بیانگر مهارت‌های اجتماعی بیشتر افراد است. یوسفی و خیر(1381) پایایی و روایی این مقیاس را در مورد دانش‌آموزان اول تا سوم دبیرستان‌های شهرستان شیراز مطلوب گزارش نموده‌اند. روش آماری تحلیل عوامل، برای تعیین روایی سازه به کار رفته بود. به پژوه و همکاران(1389) نیز اعتبار آزمون را با روش آلفای کرونباخ و تنصیف و برای کل مقیاس، یکسان و برابر با 86/0 محاسبه نموده‌اند.

2- آزمون عزت‌نفس کوپراسمیت: این مقیاس توسط کوپراسمیت ساخته شده و دارای 58 ماده است که 8 مادة آن دروغ ‌سنج است و به سؤالات، به صورت بلی یا خیر پاسخ داده می‌شود. در این آزمون حداقل نمره فرد صفر و حداکثر 50 است. ثابت (1375) میزان پایایی آزمون را با استفاده از روش کرونباخ 892/0 بدست‌آورده است. حیدری و همکاران (1384) نیز پایایی آزمون را از روش آلفای کرونباخ و تنصیف به ترتیب 54/0 و 61/0 بدست آوردند.

3- پرسشنامه هوش‌هیجانی بار- آن: این پرسشنامه، هوش هیجانی افراد را ارزیابی می‌کند و شامل 15  مؤلفه است که عبارتند از: حل مسئله، خوشبختی، استقلال، تحمل فشارروانی، خودشکوفایی، خودآگاهی‌هیجانی، واقع‌گرایی، روابط‌بین‌فردی، خوش‌بینی، عزت‌نفس، کنترل‌تکانش، انعطاف‌پذیری، مسئولیت‌‌پذیری اجتماعی، همدلی و خودابرازی. این پرسشنامه شامل 90 سؤال  بوده و نمره‌گذاری آن بر اساس روش لیکرت است. نمرة کل هر مقیاس، برابر  با مجموع نمرات هر یک از سؤالات آن مقیاس و نمرة کل آزمون برابر با  مجموع  نمرات 15 مقیاس می‌باشد. حداقل و حداکثر نمره برای هر مؤلفه‌ به ترتیب 6 و 30 و برای کل آزمون به ترتیب 30 و450 است. کسب امتیاز بالا در این آزمون، بیانگر  موفقیت فرد در مؤلفه ‌مورد نظر  یا در کل آزمون می‌باشد.  ثمری و طهماسبی (1386)  در پژوهش خود میزان پایایی آزمون را به روش  زوج-فرد 88/0 و با روش آلفای کرونباخ 93/0 بدست آورده‌اند.

 

یافته‌ها

فرضیه اول: بین هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان رابطه  وجود دارد.

برای بررسی فرضیه اول که فرضیه اصلی پژوهش بود از طرح رگرسیون استفاده شد. نتایج به شرح جدول زیر است.

جدول 1: طرح رگرسیون مربوط به رابطه را به هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان

رگرسیون Enter

مقدار بتا استانداد شده

مقدارt

معنی‌داری

ANOVA

مقدار R

مقدارR2

R2 اصلاح شده

مجموع مجذورات

درجه آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی‌دا‏ی

متغیرهای‌پیش‌بین

هوش هیجانی

291/0

792/7

000/0

رگرسیون

760/71591

2

9/35795

35/62

000/0

531/0

282/0

277/0

عزت‌نفس

477/0

261/3

001/0

باقیمانده

04/182546

318

04/574

کل

8/254137

320

متغیر ملاک: مهارت‌های اجتماعی

نتایج نشان می‌دهد هوش‌هیجانی و عزت‌نفس، هر دو، پیش‌بینی‌های معنی‌دار برای مهارت اجتماعی می‌باشند و رابطه آنها با مهارت اجتماعی  مثبت است (به مقادیر Beta  توجه شود). روابط بالا نشان می‌دهد که هرقدر هوش‌هیجانی و عزت‌نفس بالا باشد مهارت اجتماعی نیز بالا است. هم‌چنین تحلیل واریانس معادله با بیش از 99 درصد اطمینان معنی‌دار است و در نهایت اینکه مقدار R² نشان می‌دهد از روی متغیرهای هوش‌هیجانی و عزت‌نفس می‌توان در حدود 27 درصد از واریانس متغیر وابسته یعنی مهارت اجتماعی را تبیین نمود.

فرضیه دوم: از روی نمرات مؤلفه‌های هوش‌هیجانی می‌توان به طور معنی‌دار نمرات مهارت اجتماعی را پیش‌بینی کرد.

برای بررسی این فرضیه از طرح رگرسیون استفاده شد. نتایج به شرح جدول زیر است.

جدول 2: طرح رگرسیون مربوط به رابطه رابه هوش‌هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان

رگرسیون Enter

مقداربتا استانداد شده

مقدار   t

معنی‌داری

ANOVA

مقدار R

مقدارR2

R2 اصلاح شده

مجموع مجذورات

درجه آزادی

میانگین مجذورات

F

معنی‌داری

متغیرهای‌پیش‌بین

رگرسیون

57/118926

15

43/7928

9/17

000/0

684/0

468/0

442/0

حل مسئله

036/0

657/0

512/0

باقیمانده

23/135211

305

316/443

شادمانی

128/0

096/2

037/0

کل

8/254137

320

استقلال

039/0

712/0

477/0

تحمل استرس

025/0-

492/0

623/0

خودشکوفایی

032/0

512/0

609/0

خودآگاهی هیجانی

072/0

376/1

170/0

واقع گرایی

030/0

602/0

548/0

روابط بین فردی

162/0

762/2

006/0

خوش بینی

094/0-

648/1-

100/0

احترام به خود

041/0

739/0

460/0

کنترل تکانه

101/0

006/2

046/0

انعطاف پذیری

016/0

342/0

733/0

مسئولیت پذیری

424/0

356/2

000/0

همدلی

025/0-

432/0-

666/0

خودابرازی

000/0

002/0-

999/0

متغیر وابسته: مهارت اجتماعی

نتایج نشان می‌دهد از بین مؤلفه‌های هوش هیجانی، شادمانی، روابط بین فردی، کنترل تکانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی پیش‌بینی‌های معنی‌دار برای مهارت اجتماعی می‌باشند که از بین آنها مؤلفه ‌مسئولیت‌پذیری با مقدار بتا 424/0 بیشترین سهم و مؤلفه‌کنترل تکانه با مقدار بتا 1/0 کم‌ترین سهم را در پیش‌بینی متغیر وابسته دارد. سایر مؤلفه‌های هوش‌هیجانی پیش‌بینی‌های معنی‌دار برای این متغیر نیستند. رابطه هر چهار مؤلفه ‌فوق با مهارت اجتماعی مثبت است (به مقادیر بتا توجه شود).

هم‌چنین تحلیل واریانس معادله با بیش از 99 درصد اطمینان معنی‌دار است و در نهایت اینکه مقدار R² نشان می‌دهد از روی مؤلفه‌های هوش‌هیجانی می‌توان در حدود 47 درصد از واریانس متغیر وابسته یعنی مهارت اجتماعی را می‌توان تبیین نمود.

فرضیه سوم: بین هوش‌هیجانی و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.

جدول 3: رابطه بین هوش‌هیجانی(نمره کل) با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان

همبستگی	تعداد آزمودنی‌ها	مقدار ضریب همبستگی	سطح معنی‌داری
مهارت‌های اجتماعی و هوش‌هیجانی	321	508/0	000/0

نتایج جدول نشان می‌دهد که بین مهارت‌های اجتماعی و هوش هیجانی رابطه وجود دارد و این رابطه با سطح اطمینان بیش از 99 درصد معنی‌دار است.

 

 

همبستگی	تعداد آزمودنی‌ها	مقدار ضریب همبستگی	سطح معنی‌داری
مهارت اجتماعی و مؤلفه‌حل مسئله	321	371/0	000/0
مهارت اجتماعی و مؤلفه‌شادمانی	321	506/0	000/0
مهارت اجتماعی و مؤلفه‌استقلال	321	304/0	000/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌تحمل استرس	321	133/0	017/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌خودشکوفایی	321	430/0	000/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌خودآگاهی‌هیجانی	321	345/0	000/0
مهارت‌اجتماعی‌و‌مؤلفه‌واقع‌گرایی	321	210/0	000/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌روابط بین فردی	321	428/0	000/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌خوش‌بینی	321	288/0	000/0
مهارت اجتماعی‌ومؤلفه‌احترام به خود	321	380/0	000/0
مهارت اجتماعی‌ومؤلفه‌کنترل تکانه	321	258/0	000/0
مهارت اجتماعی‌ومؤلفه‌انعطاف پذیری	321	099/0	076/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌مسئولیت‌پذیری‌اجتماعی	321	613/0	000/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌همدلی	321	366/0	000/0
مهارت‌اجتماعی‌ومؤلفه‌خودابرازی	321	082/0	140/0

نتایج جدول نشان می‌دهد که از بین 15مؤلفه ‌هوش‌هیجانی تنها مؤلفه‌های انعطاف‌پذیری و خودابرازی با مهارت‌اجتماعی همبستگی معنی‌دار نشان نمی‌دهند. رابطه مؤلفه ‌هوش‌هیجانی 4 با مهارت‌اجتماعی در سطح اطمینان 95 درصد و رابطه بقیه مؤلفه‌های هوش‌هیجانی با مهارت‌اجتماعی با 99درصد اطمینان معنی‌دار است.

فرضیه چهارم: بین عزت‌نفس و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد.

جدول 4: رابطه بین عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان

همبستگی	تعداد آزمودنی ها	مقدار ضریب همبستگی	سطح معنی‌داری
مهارت‌های اجتماعی و عزت‌نفس	321	380/0	000/0

نتایج جدول شماره 4 نشان می‌دهد که بین مهارت‌های اجتماعی و عزت‌نفس رابطه وجود دارد و این رابطه با سطح اطمینان بیش از 99  درصد معنی‌دار‏ است.

 

بحث و نتیجه‌گیری

به طور کلی یافته‌های پژوهش حاضر را با توجه به فرضیه‌های مطرح شده می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:

 1- فرضیه اول پژوهش عبارت بود از این که بین هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان رابطه  وجود دارد. نتایج تحلیل آماری رگرسیون چند متغیری نشان داد که بین متغیرهای هوش‌هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی میزان همبستگی 531/0 می باشد که در سطح آلفای 01/0 معنی‌دار است. نتایج نشان داد که هم هوش‌هیجانی و هم عزت‌نفس، پیش‌بینی‌های معنی‌دار برای مهارت اجتماعی هستند و رابطه آنها با مهارت اجتماعی مثبت است. بنابر این می‌توان اظهار نمود که با افزایش هوش‌هیجانی و عزت‌نفس، مهارت‌اجتماعی آزمودنی‌ها نیز افزایش می‌یابد. هم‌چنین معلوم شد که 27درصد از تغییرات مهارت‌اجتماعی را می‌توان براساس متغیرهای هوش‌هیجانی و عزت‌نفس پیش‌بینی نمود. با توجه به نتایج پژوهش بت لو(2005) که بیانگر تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر هوش‌هیجانی بود، می‌توان اظهار داشت که با آموزش یکی از متغیرهای مهارت‌اجتماعی یا هوش‌هیجانی به دانش‌آموزان، متغیر دوم نیز افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر بین مهارت‌های‌اجتماعی و هوش‌هیجانی رابطه‌ی مثبت وجود دارد. از آنجا که بین عزت‌نفس و مهارت‌اجتماعی نیز ارتباط معنی‌داری وجود دارد پس می‌توان ادعا نمود که افزایش یکی از این سه متغیر، منجر به افزایش دو متغیر دیگر خواهد شد.

2- فرضیه دوم به بررسی این فرضیه می‌پرداخت که از روی نمرات مؤلفه‌های هوش‌هیجانی می‌توان به طور معنی‌دار، نمرات مهارت اجتماعی را پیش‌بینی کرد. نتایج نشان داد که از بین مؤلفه‌های هوش‌هیجانی، شادمانی، روابط بین فردی، کنترل تکانه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی، پیش‌بینی‌های معنی‌داری برای متغیر مهارت‌های اجتماعی هستند؛ ولی سایر مؤلفه‌های هوش‌هیجانی پیش‌بینی‌های معنی‌دار برای این متغیر نمی‌باشند. هم‌چنین رابطه هر چهار مؤلفه ‌فوق با مهارت‌های اجتماعی مثبت بود؛ یعنی با افزایش مقادیر مؤلفه‌های فوق، میزان مهارت‌های‌اجتماعی افراد نیز افزایش می‌یابد. در ضمن، معلوم شد که 44 درصد از تغییرات مهارت‌اجتماعی، ناشی از مؤلفه‌های هوش‌هیجانی است. با تعمق در تعاریف مؤلفه‌های هوش‌هیجانی، مشخص می‌شود که مؤلفه‌های شادمانی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، روابط بین فردی و کنترل تکانه، هر یک، به نوعی با افراد دیگر در ارتباط هستند. اما سایر مؤلفه‌ها که در پژوهش حاضر، ارتباط معنی‌داری با مهارت اجتماعی نیز نداشتند، بیشتر مربوط به خود فرد هستند، مانند: استقلال، خودشکوفایی، احترام به خود، خود ابرازی، خودآگاهی هیجانی، تحمل استرس، خوش‌بینی، حل مسئله و.... بنابراین دلیل عمده‌ی معنی‌دار بودن ارتباط این مؤلفه‌ها با مهارت‌های اجتماعی معلوم می‌شود. هم‌چنین می‌توان اظهار داشت که جهت افزایش مهارت‌های اجتماعی در افراد، تقویت این چهار مؤلفه‌ی هوش‌هیجانی مؤثر خواهد بود.

3- فرضیه سوم عبارت بود از این که بین هوش‌هیجانی و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان رابطه وجود دارد. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین هوش‌هیجانی و مهارت‌های اجتماعی رابطه معنی‌داری وجود دارد(508/0=r) و این رابطه در سطح اطمینان بیش از 99 درصد معنی‌دار است. هم‌چنین مشخص شد که از بین 15مؤلفه ‌هوش‌هیجانی، تنها مؤلفه‌های انعطاف‌پذیری و خودابرازی با مهارت اجتماعی همبستگی معنی‌دار ندارند. این نتیجه هم راستا با نتایج پژوهش‌های جواهری کامل(1385)، بشارت(1384)، ارجمندی(1383)، مه یر، سالووی و کارسو(2004)، لوپز، سالووی و استراس(2003)، شات و مالوف(2001)، روبین(1999) و مارتینز- پونز(1997) می‌باشد. این که افراد دارای هوش‌هیجانی بالاتر، از مهارت‌های اجتماعی بهتری نیز برخوردار هستند، می‌تواند ناشی از این موضوع باشد که هوش‌هیجانی بالا، به افراد کمک می‌کند تا از هیجان‌های خویش آگاهی بیشتری داشته باشند که خود این امر به کنترل و مدیریت هیجانات و احساسات می‌انجامد. در نتیجه، افراد در تعاملات بین فردی می‌توانند ضمن کنترل هیجانات خود، به تقویت راهبردهای رویارویی کارآمد پرداخته و در ضمن، موفق به پیش‌بینی احساسات و هیجانات دیگران نموده و رفتارهای سازگار با موقعیت را از خود بروز دهند.

4- در بررسی فرضیه چهارم مشخص شد که بین عزت‌نفس و مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان همبستگی مثبت وجود دارد (380/0=r) و این رابطه با سطح اطمینان بیش از 99 درصد معنی‌دار است. نتایج پژوهش به پژوه و همکاران(1386)، مستعلمی، حسینیان و یزدی(1384)، واگنر(2004)، ولف و ساکس(1997) و کینگ و کریچ بان(1992) نیز بیانگر این بود که بین عزت‌نفس و مهارت‌های اجتماعی رابطه معنی‌داری وجود دارد و با افزایش عزت‌نفس، سطح مهارت‌های اجتماعی آزمودنی‌ها نیز افزایش می‌یابد. بنابراین می‌توان اظهار نمود، چون افرادی که از عزت‌نفس پایینی برخوردار هستند، نسبت به ارزشمندی خود و توانایی‌ها‌یشان تردید دارند، لذا نمی‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و به همین دلیل نیز بیشتر به اختلالات روانی و جسمانی دچار می شوند. چرا که داشتن روابط بین فردی مطلوب، از بروز برخی مشکلات جسمانی و روانی جلوگیری می‌کند. 

در پایان می‌توان اظهار داشت، با توجه به این که همبستگی بین دو متغیر هوش هیجانی و مهارت‌های اجتماعی (508/0=r) قوی‌تر از همبستگی بین دو متغیر عزت‌نفس و مهارت‌های اجتماعی است (38/0=r)، لذا برای افزایش مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان، دستکاری و پرداختن بیشتر به هوش هیجانی در اولویت می‌باشد. در ضمن از بین مؤلفه‌های هوش هیجانی، دو مؤلفه ‌مسئولیت‌پذیری و شادمانی، بیشترین ارتباط را با مهارت‌های اجتماعی دارند(ضرایب همبستگی به ترتیب 613/0 و 506/0) لذا به متولیان امور تربیتی توصیه می‌شود برای افزایش مهارت‌های اجتماعی، به دو مقوله مسئولیت‌پذیری و ایجاد محیطی شاد توجه لازم مبذول شود.

لازم به ذکر است که نتایج پژوهش حاضر قابل تعمیم به دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهر شبستر است، لذا در تعمیم نتایج به سایر افراد باید با احتیاط عمل نمود. هم‌چنین با توجه به روش پژوهش که از نوع همبستگی است، در پژوهش حاضر صرفاً روابط متغیرهای هوش هیجانی و عزت‌نفس با مهارت‌های اجتماعی بررسی شده است. بدیهی است که متغیرهای دیگری چون سطح تحصیلات و پایگاه اقتصادی- اجتماعی والدین، جو اجتماعی مدارس و ... می‌تواند تأثیرگذار باشد.

 

 

 

منابع

اتکینسون، ریتاال و همکاران.(1385). زمینه‌روانشناسی‌هیلگارد (ویراست‌ جدید). ترجمة محمدنقی‌براهنی‌ و همکاران، تهران: انتشارات‌رشد.

ارجمندی، زهرا و بیان زاده، سید اکبر.(1382). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر رفتار سازگارانه کودکان عقب‌مانده ذهنی خفیف. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران(اندیشه و رفتار). 19، 1، 35-27.

افروز، غلامعلی.(1381). روانشناسی کمرویی و روش‌های درمان آن. تهران: انتشارات فرهنگ اسلامی.

امامی، طاهره؛ فاتحی زاده، مریم و عابدی، محمدرضا.(1385). مقایسه اثربخشی دو شیوه شناختی– رفتاری و آموزش والدین در افزایش عزت‌نفس دانش‌آموزان. دانشور رفتار، شماره 19، 65- 74.

بخشی سورشجانی، لیلا.(1387). رابطه هوش هیجانی با سلامت روانی و عملکرد تحصیلی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان. دانش و پژوهش در علوم تربیتی – برنامه‌ریزی تحصیلی، شماره نوزدهم، 97 - 116.

بشارت، محمدعلی.(1384). بررسی تأثیر هوش‌هیجانی بر کیفیت روابط اجتماعی. مطالعات روان‌شناختی، شماره1(3-2)، 38- 25.

به‌پژوه، احمد؛ خانجانی، مهدی؛ حیدری، محمود و شکوهی یکتا، محسن.(1386). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزت‌نفس دانش‌آموزان نابینا. فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی، شماره سوم، 31 - 37.

به پژوه، احمد؛ سلیمانی، منصور؛ افروز، غلامعلی و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1389). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دیرآموز. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شماره 33، سال 9، 163- 186.

براندن، ناتانیل.(1385). روانشناسی عزت‌نفس. ترجمه مهدی قراچه داغی، تهران: انتشارات نخستین.

ثابت، مهرداد.(1375). بررسی عملی بودن روایی، اعتبار و نرم یابی تست عزت‌نفس کوپراسمیت در مناطق نوزده گانه آموزش و پرورش تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

ثمری، علی اکبر و طهماسبی، فهیمه.(1386). بررسی رابطه هوش‌هیجانی و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. اصول بهداشت روانی، 9، 121-128.

جواهری کامل، عابدین.(1385). بررسی رابطه سبک‌های دلبستگی و هوش هیجانی با مهارت‌های اجتماعی در دانش‌آموزان راهنمایی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.

حیدرپور، سوزان؛ دوکانه‌ای‌فرد، فریده و بهاری، سیف‌الله.(1387). تأثیر آموزش مهارت‌های برقراری ارتباط مؤثر بر افزایش عزت‌نفس و کاهش کم رویی معلولان جسمی- حرکتی استان تهران. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم‌تربیتی، شماره 4، صفحه 41 -52.

حیدری، علیرضا؛ پاشا، غلامرضا؛ مامی، شهرام و آتش‌پور، سیدحمید.(1384). میزان شیوع اختلالات تغذیه و رابطة آن با عزت‌نفس، خودپنداره و افسردگی در دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی ایلام. فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، شماره 26، زمستان 84، 1- 16.

خلیل ارجمندی، فاطمه.(1383). مقایسه هوش هیجانی، مهارت‌های اجتماعی از نظر همسالان و پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان تیزهوش و عادی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه تهران.

ساعتچی، محمود.(1382). روانشناسی کار (کاربرد روانشناسی در کار، سازمان و مدیریت). تهران: نشر ویرایش.

شاهی، یوسف؛ میرزمانی، سیدمحمود؛ افروز، غلامعلی؛ پورمحمد رضای‌تجریشی، معصومه و صالحی، مسعود.(1388). تأثیر سطح تحصیلات والدین بر مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان مبتلا به نشانگان داون. مجله علمی پژوهشی اصول بهداشت روانی، شماره 2، 141 - 148.

شهیم ، سیما.(1382). مقایسه مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری در دو گروه از کودکان عادی و مبتلا به اختلالات یادگیری در خانه و مدرسه. مجله روانشناسی و علوم تربیتی، شماره 1، 121 - 138.

صاحب‌الزمانی، محمد؛ فشارکی، محمد و عبداللهی‌مفرد، زهره.(1389). بررسی ارتباط سبک زندگی با عزت‌نفس دختران نوجوان دبیرستان‌های دولتی روزانه شهر تهران. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، شماره 1، 45 - 51.

طارمیان، فرهاد.(1380). سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان. تهران: تربیت.

عبدی، بهشته.(1387). مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامه روانشناسی تحولی(روانشناسان ایرانی)، تابستان1387، 4(16)، 341-333.

فاطمی، محسن.(1385). هوش‌هیجانی. تهران: انتشارات سارگل.

کیاروچی، جوزف؛ جوزف. پ، فورگاس و جان، دمییر.(1385). هوش‌هیجانی در زندگی روزمره (کندوکاوی علمی). ترجمه دکتر جعفر نجفی‌زند، تهران: نشر سخن.

مستعلمی، فروزان؛ حسینیان، سیمین و یزدی، سیدمنور.(1384). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر افزایش اعتماد به نفس دختران نابینای شهر تهران. پژوهش در حیطه کودکان اسثنایی، شماره 4، 437 - 450.

وفائیان، محبوبه.(1385). بررسی رابطه سبک‌های دلبستگی با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان دوره پیش‌دانشگاهی شهر یزد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اصفهان.

یوسفی، فریده و خیر، محمد.(1381). بررسی پایایی و روایی مقیاس سنجش مهارت‌های اجتماعی ماتسون و مقایسه عملکرد دختران و پسران دبیرستانی در این مقیاس. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره 2، 147 - 158.

یوسفی، فریده.(1385). رابطه هوش هیجانی و مهارت‌های ارتباطی در دانشجویان. فصلنامه روانشناسان ایرانی، شماره 9، 5 - 13.

Betlow, M. (2005). The effect of social skills intervention on the emotional intelligence of children with limited social skills. Unpublished thesis. Hall University.

Botvin. G. J. (2000). Preventing drug abuse in schools: social and competence enhancement approaches targeting individual-level etiologic factors. Addict behavior. 25(6):887-97.

Coopersmith, S. (1967). The antecedents of Self- esteem. Sanfransisco, Freemand Company.

Evans, M. A; Whigham, M. & Wang, M. C. (1995).The effect of a role model project upon the attitudes of ninth-grade science students. Journal of Research in Science Teaching, 32, 195–204.

Gresham, F. M. & Elliott, S. N. (1990). The Relationship Between Adaptive Behavior & Social Skill: Issues in Definition & Assessment. The Journal of Special Education, 21, 167- 181.

Goleman D. (1995). Emotional intelligence. New York. Bantam Books.

Hargie, O. (1986). The  Handbook  of  communication skills. New York: New York University.

Krejcie, Robert. V. & Morgan . Dayle. W.(1970). Determining sample size for Research. Activities, Educational and Psychological Measurement, 30:608.

Leaper, C. & Friedman, C.K. (2007). The Socialization of Gender.  Handbook of socialization: Theory and Research. NewYork and London: Guilford Press.

Slaby, T & Guara, T.(2003). Self -efficacy and personal goal setting. American Education   Research   Journal, N, 29, 663-669.

Strayer, K. (1989). The important of social skills in the employment interview, Education of visually Handicapped, N 14, 7-12.

 

 

---

^* این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی مربوط به دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر با کد 51952890801004 می‌باشد.

1- استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شبستر، شبستر، ایران.

2- مربی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شبستر، شبستر، ایران.

1- Slaby & Guara

2-Gresham & Elliott

3-Hargie

4- Strayer

1-Vanders

2- Ecological

3- Self-esteem

4- Coopersmith

5- Robert

1- Cooper & Sawaf

2- Wagner

3- Wollfe & Sacks

4- King & Kerichban

5- Botvin

1- Betlow

2- Martinez- Pons

3- Rubin

4- Ciarrochi, Chan & Caputi

5- Brackett

6- Warner

7- Lopes

8- Stras

9- Constantine & Gainor

مراجع

اتکینسون، ریتاال و همکاران.(1385). زمینه‌روانشناسی‌هیلگارد (ویراست‌ جدید). ترجمة محمدنقی‌براهنی‌ و همکاران، تهران: انتشارات‌رشد.

ارجمندی، زهرا و بیان زاده، سید اکبر.(1382). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر رفتار سازگارانه کودکان عقب‌مانده ذهنی خفیف. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران(اندیشه و رفتار). 19، 1، 35-27.

افروز، غلامعلی.(1381). روانشناسی کمرویی و روش‌های درمان آن. تهران: انتشارات فرهنگ اسلامی.

امامی، طاهره؛ فاتحی زاده، مریم و عابدی، محمدرضا.(1385). مقایسه اثربخشی دو شیوه شناختی– رفتاری و آموزش والدین در افزایش عزت‌نفس دانش‌آموزان. دانشور رفتار، شماره 19، 65- 74.

بخشی سورشجانی، لیلا.(1387). رابطه هوش هیجانی با سلامت روانی و عملکرد تحصیلی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان. دانش و پژوهش در علوم تربیتی – برنامه‌ریزی تحصیلی، شماره نوزدهم، 97 - 116.

بشارت، محمدعلی.(1384). بررسی تأثیر هوش‌هیجانی بر کیفیت روابط اجتماعی. مطالعات روان‌شناختی، شماره1(3-2)، 38- 25.

به‌پژوه، احمد؛ خانجانی، مهدی؛ حیدری، محمود و شکوهی یکتا، محسن.(1386). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزت‌نفس دانش‌آموزان نابینا. فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی، شماره سوم، 31 - 37.

به پژوه، احمد؛ سلیمانی، منصور؛ افروز، غلامعلی و غلامعلی لواسانی، مسعود. (1389). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دیرآموز. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شماره 33، سال 9، 163- 186.

براندن، ناتانیل.(1385). روانشناسی عزت‌نفس. ترجمه مهدی قراچه داغی، تهران: انتشارات نخستین.

ثابت، مهرداد.(1375). بررسی عملی بودن روایی، اعتبار و نرم یابی تست عزت‌نفس کوپراسمیت در مناطق نوزده گانه آموزش و پرورش تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

ثمری، علی اکبر و طهماسبی، فهیمه.(1386). بررسی رابطه هوش‌هیجانی و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. اصول بهداشت روانی، 9، 121-128.

جواهری کامل، عابدین.(1385). بررسی رابطه سبک‌های دلبستگی و هوش هیجانی با مهارت‌های اجتماعی در دانش‌آموزان راهنمایی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.

حیدرپور، سوزان؛ دوکانه‌ای‌فرد، فریده و بهاری، سیف‌الله.(1387). تأثیر آموزش مهارت‌های برقراری ارتباط مؤثر بر افزایش عزت‌نفس و کاهش کم رویی معلولان جسمی- حرکتی استان تهران. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم‌تربیتی، شماره 4، صفحه 41 -52.

حیدری، علیرضا؛ پاشا، غلامرضا؛ مامی، شهرام و آتش‌پور، سیدحمید.(1384). میزان شیوع اختلالات تغذیه و رابطة آن با عزت‌نفس، خودپنداره و افسردگی در دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی ایلام. فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، شماره 26، زمستان 84، 1- 16.

خلیل ارجمندی، فاطمه.(1383). مقایسه هوش هیجانی، مهارت‌های اجتماعی از نظر همسالان و پیشرفت تحصیلی در دانش‌آموزان تیزهوش و عادی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشته روانشناسی عمومی، دانشگاه تهران.

ساعتچی، محمود.(1382). روانشناسی کار (کاربرد روانشناسی در کار، سازمان و مدیریت). تهران: نشر ویرایش.

شاهی، یوسف؛ میرزمانی، سیدمحمود؛ افروز، غلامعلی؛ پورمحمد رضای‌تجریشی، معصومه و صالحی، مسعود.(1388). تأثیر سطح تحصیلات والدین بر مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان مبتلا به نشانگان داون. مجله علمی پژوهشی اصول بهداشت روانی، شماره 2، 141 - 148.

شهیم ، سیما.(1382). مقایسه مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری در دو گروه از کودکان عادی و مبتلا به اختلالات یادگیری در خانه و مدرسه. مجله روانشناسی و علوم تربیتی، شماره 1، 121 - 138.

صاحب‌الزمانی، محمد؛ فشارکی، محمد و عبداللهی‌مفرد، زهره.(1389). بررسی ارتباط سبک زندگی با عزت‌نفس دختران نوجوان دبیرستان‌های دولتی روزانه شهر تهران. مجله علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، شماره 1، 45 - 51.

طارمیان، فرهاد.(1380). سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان. تهران: تربیت.

عبدی، بهشته.(1387). مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری کودکان پیش‌دبستانی. فصلنامه روانشناسی تحولی(روانشناسان ایرانی)، تابستان1387، 4(16)، 341-333.

فاطمی، محسن.(1385). هوش‌هیجانی. تهران: انتشارات سارگل.

کیاروچی، جوزف؛ جوزف. پ، فورگاس و جان، دمییر.(1385). هوش‌هیجانی در زندگی روزمره (کندوکاوی علمی). ترجمه دکتر جعفر نجفی‌زند، تهران: نشر سخن.

مستعلمی، فروزان؛ حسینیان، سیمین و یزدی، سیدمنور.(1384). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر افزایش اعتماد به نفس دختران نابینای شهر تهران. پژوهش در حیطه کودکان اسثنایی، شماره 4، 437 - 450.

وفائیان، محبوبه.(1385). بررسی رابطه سبک‌های دلبستگی با مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان دوره پیش‌دانشگاهی شهر یزد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه اصفهان.

یوسفی، فریده و خیر، محمد.(1381). بررسی پایایی و روایی مقیاس سنجش مهارت‌های اجتماعی ماتسون و مقایسه عملکرد دختران و پسران دبیرستانی در این مقیاس. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره 2، 147 - 158.

یوسفی، فریده.(1385). رابطه هوش هیجانی و مهارت‌های ارتباطی در دانشجویان. فصلنامه روانشناسان ایرانی، شماره 9، 5 - 13.

Betlow, M. (2005). The effect of social skills intervention on the emotional intelligence of children with limited social skills. Unpublished thesis. Hall University.

Botvin. G. J. (2000). Preventing drug abuse in schools: social and competence enhancement approaches targeting individual-level etiologic factors. Addict behavior. 25(6):887-97.

Coopersmith, S. (1967). The antecedents of Self- esteem. Sanfransisco, Freemand Company.

Evans, M. A; Whigham, M. & Wang, M. C. (1995).The effect of a role model project upon the attitudes of ninth-grade science students. Journal of Research in Science Teaching, 32, 195–204.

Gresham, F. M. & Elliott, S. N. (1990). The Relationship Between Adaptive Behavior & Social Skill: Issues in Definition & Assessment. The Journal of Special Education, 21, 167- 181.

Goleman D. (1995). Emotional intelligence. New York. Bantam Books.

Hargie, O. (1986). The  Handbook  of  communication skills. New York: New York University.

Krejcie, Robert. V. & Morgan . Dayle. W.(1970). Determining sample size for Research. Activities, Educational and Psychological Measurement, 30:608.

Leaper, C. & Friedman, C.K. (2007). The Socialization of Gender.  Handbook of socialization: Theory and Research. NewYork and London: Guilford Press.

Slaby, T & Guara, T.(2003). Self -efficacy and personal goal setting. American Education   Research   Journal, N, 29, 663-669.

Strayer, K. (1989). The important of social skills in the employment interview, Education of visually Handicapped, N 14, 7-12.