تأثیر عناصر تعلیمی در دگردیسی قالب قصیده در شعر انقلاب

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 5، شماره 18، بهمن 1392، صفحه 55-70

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید احمد حسینی کازرونی^{* 1}؛ محمد رضا کمالی بانیانی²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد بوشهر- ایران

²مربی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد ایذه (خوزستان) - ایران

چکیده

شعر انقلاب هر چند عمدتاً در حوزه  قالب­های شناخته شده کلاسیک و نو حرکت کرده است اما فضاهایی تازه و درون مایه­ای متفاوت با پیشینه­ ریشه­دار خویش آفریده است. نگاه به انسان و جهان و حرکت در قلمرو اندیشه­ها و مضامین مذهبی به گونه­ای در شعر انقلاب دیده می­شود، که هرگز به این گستردگی و عمق در سروده­های قبل از انقلاب و حتی دوره­های دوردست ادبیات ما سابقه نداشته است. پیوند با تاریخ، تلمیح و تطابق تاریخی حتی خارج از مرز جغرافیایی و تکریم از انقلابیون، بنیادی­ترین عوامل نوپردازی در قالب­ها هستند. نوگرایی در شعر انقلاب و پس از آن تغییر در زبان و تعبیرات و تازگی مضامین و اندیشه با حفظ قالب بوده است. پیوستگی معنایی در قالب­های کهن پس از انقلاب و انسجام در نظم عمومی تازگی دارد و آن پریشانی بیت­ها را از غزل ربوده است. شمار نوآوران در سال­های پیش از انقلاب رشد چشم­گیر داشته، شاعران جوان کوشیده­اند جریان «غزل نو» را دامن زنند و گستره نوآوری در عرصه قالب را به طرق گوناگون وسعت بخشند. بنیان­های عقیدتی انقلاب، در قالب موجب رواج اصطلاحات رایج فرهنگ دینی شد و این امر خود راه گشای بسیاری از نوآوری­ها در قلمرو تعبیرات و ارتباط­های واژگانی بود.

کلیدواژه‌ها

عناصر تعلیمی؛ قصیده؛ شعر انقلاب؛ دگردیسی