نیایش های آیینی در شعر فارسی (با تکیه بر تحمیدیه های پنج تن از شاعران ادب فارسی)

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 10، دوره 5، شماره 18، بهمن 1392، صفحه 179-198

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مسعود خردمندپور^*

دانشجوی دوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد نجف‌آباد- ایران

چکیده

این مقاله بر آن است تا نیایش های آیینی را به عنوان یکی از زیر گونه­های شعر غنائی مورد کند و کاو قرار دهد. این زیرگونۀ شعری که غالباً در بر دارندۀ سنت دیرینه­ی افتتاح و اختتام مثنوی­ها و بعضاً دیوان­های شعری است، سبب گردیده تا به ندرت منظومه و دیوانی را بتوان یافت که در آن نیایش و مناجات و تحمیدیه به چشم نخورد؛ از این رو در آثار حماسی مانند شاهنامه فردوسی و همچنین در آثار غنایی و منظومه­های عاشقانه و آثار تعلیمی چون گلستان و بوستان و مثنوی معنوی نمود نیایش و مناجات را می­توان رصد کرد. این مقاله بر آن است تا محورهای مهم در اشعار نیایشی آیینی از جمله: تعریف نیایش و دعا، عناصر دعا و نیایش، ساختار نیایش­های آیینی و دینی، ادبیات و نیایش، نیایش در شعر فارسی و نیایش سرایندگان ادب فارسی را مورد بحث و بررسی قرار دهد و طیف گسترده­ی حضور این قسم شعر را در ادب فارسی نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

نیایش؛ ادعیه مطلقه؛ ادعیه مأثوره؛ تأثیر ظاهری؛ تأثیر معنوی و باطنی