بررسی رابطه بین اهمال‌کاری و عزّت نفس با انگیزش پیشرفت دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان کاشان

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 8، دوره 4، شماره 14، شهریور 1390، صفحه 151-164   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه عوضیان¹؛ رحیم بدری²؛ پرویز سرندی³؛ زهره قاسمی¹

¹کارشناس ارشد روانشناسی عمومی

²استادیار دانشگاه تبریز

³دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین اهمال کاری و عزّت نفس با انگیزش پیشرفت دانش­آموزان دختر در سال 1390 انجام گرفت. روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود. به این منظور 255 نفر دانش­آموز دختر، به روش نمونه­گیری تصادفی چند مرحله­ای از بین دانش­آموزان دبیرستان­های دخترانه شهرستان کاشان (به تعداد 6000 نفر) انتخاب و پرسشنامه­های اهمال کاری تاکمن، عزّت نفس کوپر اسمیت و مقیاس انگیزش پیشرفت هرمنس در اختیار دانش­آموزان قرار گرفت. پس از جمع­آوری اطلاعات، داده­ها با روش­های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه و با بهره­گیری از نرم افزار SPSS تحلیل گردید. نتایجی که بدست آمد به شرح زیر می­باشد: یافته­های پژوهش وجود ارتباط منفی بین هر دو متغیر عزّت نفس و انگیزش پیشرفت با اهمال کاری را نشان دادند. از طرفی بین عزّت نفس و انگیزش پیشرفت رابطه مثبت و معنی­داری یافت شد. با توجه به تحلیل رگرسیون عزّت نفس،  قدرت پیش­بینی کنندگی بیشتری برای انگیزش پیشرفت دارد.

کلیدواژه‌ها

اهمال‌کاری؛ عزّت نفس؛ انگیزش پیشرفت؛ دانش‌آموزان؛ مقطع متوسطه

اصل مقاله

	« فصلنامه علوم تربیتی» سال چهارم ـ شماره 14 ـ تابستان 1390 ص. ص. 164 ـ 151

 

 

 

 

 

 

بررسی رابطه بین اهمال­کاری و عزّت نفس با انگیزش پیشرفت دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان کاشان

 

فاطمه عوضیان[1]

دکتر رحیم بدری[2]

دکتر پرویز سرندی[3]

زهره قاسمی

 

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین اهمال کاری و عزّت نفس با انگیزش پیشرفت دانش­آموزان دختر در سال 1390 انجام گرفت. روش پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بود. به این منظور 255 نفر دانش­آموز دختر، به روش نمونه­گیری تصادفی چند مرحله­ای از بین دانش­آموزان دبیرستان­های دخترانه شهرستان کاشان (به تعداد 6000 نفر) انتخاب و پرسشنامه­های اهمال کاری تاکمن، عزّت نفس کوپر اسمیت و مقیاس انگیزش پیشرفت هرمنس در اختیار دانش­آموزان قرار گرفت. پس از جمع­آوری اطلاعات، داده­ها با روش­های آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه و با بهره­گیری از نرم افزار SPSS تحلیل گردید. نتایجی که بدست آمد به شرح زیر می­باشد: یافته­های پژوهش وجود ارتباط منفی بین هر دو متغیر عزّت نفس و انگیزش پیشرفت با اهمال کاری را نشان دادند. از طرفی بین عزّت نفس و انگیزش پیشرفت رابطه مثبت و معنی­داری یافت شد. با توجه به تحلیل رگرسیون عزّت نفس،  قدرت پیش­بینی کنندگی بیشتری برای انگیزش پیشرفت دارد.

 

واژگان کلیدی: اهمال­کاری، عزّت نفس، انگیزش پیشرفت، دانش­آموزان، مقطع متوسطه

مقدمه

انگیزش به حالت­های درونی ارگانیسم که موجب هدایت رفتار او به سوی نوعی هدف می­شود اشاره می­کند انگیزش را به موتور و فرمان اتومبیل تشبیه کرده­اند و در این مقایسه، نیرو جهت مفاهیم عمده انگیزش هستند (سیف، 1376).

بارها دیده شده دانش اموزانی که از لحاظ توانایی و استعداد یادگیری بسیار شبیه به هم هستند ولی در پیشرفت تحصیلی تفاوت­های زیادی با یکدیگر دارند. این تفاوت­ها نه تنها در یادگیری درس­های آموزشگاهی بلکه در سایر فعالیت­های غیرتحصیلی نیز به چشم می­خورد. این جنبه از رفتار آدمی به حوزه انگیزش مربوط می­شود. شناسایی مفهوم انگیزش و آگاهی انگیزهای مختلف و تاثیر آنها بر فرایند یادگیری دانش­آموزان به معلم کمک می­کند تا در طرح و اجرای برنامه­های آموزشی خود روش­های بهتری را به کار بندد (سیف، 1382). اتکینسون رفتار به سوی پیشرفت یا انگیزش پیشرفت[4] را نتیجه تعارض هیجانی امید به موفقیت وترس از شکست تلقی می­کند. دو عامل امید به موفقیت و ترس از شکست و ترکیب این دو و برایند آنها عوامل قابل بحث و برسی در نظریه انگیزش پیشرفت اتکینسون می­باشد که روابط بین مولفه­ها را بیان می­کند: الف) امید به موفقیت، ب) ترس از شکست، ج) برآیند گرایش­ها، د) ترکیب انگیزه­ها (ریو، 1387). در روند معطوف به موفقیت و پیشرفت، هایدر عوامل چهارگانه توانایی[5] ، کوشش[6] ، شانس[7] و دشواری تکلیف[8] را مؤثر می­داند. توانایی: توانایی فرد را می­توان از درصد موفقیت­ها و فعالیت­های قبلی وی استنباط کرد. کوشش: افراد می­دانند که در رویارویی با مسائل با چه شدتی کوشش کنند. شانس: اسناد به شانس منوط به ساخت تکلیف است. در جریان موفقیت یا شکست در بعضی موارد نقش شانس به خوبی مشهود است. دشواری تکلیف: دشواری تکلیف به این امر بستگی دارد که در یک جامعه مورد آزمایش، عده زیادی از عهده آن تکلیف برنیایند (خداپناهی، 1383). یکی از عواملی که با انگیزش پیشرفت ارتباط دارد اهمال­کاری است دانش­آموزانی که اهمال­کاری بالایی دارند دارای انگیزش پیشرفت پایین­تری هستند. اهمال­کاری به عنوان تمایل غیرمنطقی نسبت به تأخیر انداختن کارهایی بیان شده تعریف شده است (جکسون، 2005). لی (1986) مشاهده کرد اهمال­کاری[9] یک درماندگی در انجام آنچه را که بایستی برای رسیدن به هدف انجام شود، می­باشد. بنابراین مبحث اهمال­کاری در روان­شناسی کشور ایران موضوعی نسبتا جدید است و بسیاری از اصطلاحات آن در زبان فارسی معادل، برابر ندارد. حدود 95 درصد از افراد جامعه گاه­گاهی در کارهایشان اهمال می‌ورزند اما برای 15 تا 20 درصد افراد اهمال­کاری همیشه و به صورت یک مسأله جلوه می­کند (استیل، 2002). اهمال­کاری مجموعه وسیعی از عناوین و اولویت­های تحقیقاتی را به خود اختصاص داده، رابطه آن با انواع اختلالات شخصیتی به تایید رسیده است به طوری که پیشرفت تعلل در کارها در درجات بالا جنبه مرضی و بیمارگونه به خود گرفته است که نه تنها سلامت جسم و روان فرد را تهدید می­کند بلکه صدمات جبران ناپذیر اقتصادی و اجتماعی را ایجاد می­نماید (آقا تهرانی، 1385). کوهل (به نقل از محمد زاده قاسمی، 1388)، این اصل را مبنا قرار می­دهد که درست کار نکردن برخی از سیستم­های ذهنی اصلی، حالات کنترل و استراتژی­ها و یا استفاده از استراتژی­های نادرست باعث نقص و ناکارآیی در انتخاب آغاز و حفظ رفتارهای ارادی می­شود که شامل انواع مختلف اهمال­کاری می­شود. بنابراین افزایش اهمال­کاری باعث مشکلاتی در جامعه و صدمات جبران ناپذیر اقتصادی و اجتماعی را ایجاد می­نماید.

 اولین قدم برای کاهش اهمال­کاری شناخت عوامل بوجود آورنده آن می­باشد که یکی از آنها مسأله عزّت نفس می­باشد. عزّت نفس[10] به معنای برداشت شخص درباره ارزش و اهمیت خویش است. ارزشی که کودک درباره خود قائل است عموما نشات گرفته از اهمیتی است که والدین به او می­دهند (لطف آبادی، 1380). مسأله عزّت نفس و خود ارزشمندی از اساسی­ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت کودکان و نوجوانان می­باشد توجه به عزّت نفس به دو دلیل باید در برنامه آموزشی لحاظ شود یکی به این دلیل که به دانش­آموزان در درس خواندن، فاصله گرفتن از مواد مخدر و اعمال ناروای دیگر کمک می­کند و دیگر آنکه آنها را به لحاظ روانی کمک می­کند تا برای زندگی در دنیایی که در آن ذهن
مهم­ترین سرمایه هر کس محسوب می­شود یاری برساند (براندن، 1384). در برسی عزّت نفس، اولین گام توسط ویلیام جیمز انجام شده است. او معتقد بود که تصور فرد از خود در حین تعاملات اجتماعی، یعنی از زمانیکه متولد شده و مورد شناسایی دیگران قرار می­گیرد شکل می­گیرد (بیابانگرد، 1380). مازلو در سلسله مراتب نیازها و در سطح سوم، احترام به خود یا عزّت نفس را قرار می­دهد که مشتمل برتمایل شایستگی، چیرگی، پیشرفت، توانمندی، کفایت، اطمینان، استقلال و آزادی است زمانی که این نیازها ارضاء شود فرد احساس ارزشمندی، توانایی، قابلیت مثمر ثمر بودن و اطمینان می­کند و چنانچه این نیازها برآورده نشود فرد احساس حقارت، درماندگی، ضعف، دلسردی و ناامیدی می­کند (مفتاح،1381). تحقیقات انجام شده در این زمینه، مسگران (1378) در پژوهشی به بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان سال سوم مقطع متوسطه شهرستان کرج پرداخت نتایج نشان می­دهد بین انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان رابطه معنادار وجود دارد. در بررسی تحقیقاتی درباره پیشرفت و ارتباط آن با آموزش و تعلیم و تربیت، اتکینسون (به نقل از مایر، 1376)، مدارکی یافت که نشان می­داد که دانش­آموزان با نیاز بالا به پیشرفت تمایل به داشتن نمره­های بالا دارند. بعلاوه نیاز بالا به پیشرفت در رابطه با پاسخ شکست از ترس زیاد از شکست (به طور نمونه دانش­آموزان خیلی مضطرب) متفاوت
می­شود. گرینس (به نقل از یوسفی، 1374)، در پژوهش خود دریافت دانشجویانی که عزّت نفس پایینی داشتند در مقایسه با دانشجویانی که عزّت نفس بالاتری داشتند در برابر عملکرد ضعیف خود در امتحان اثرات منفی­تری را تجربه کرده­اند به طوری که عملکرد ضعیف آنها در آنان منجر به فقدان انگیزه نسبت به این درس گردید و آنها فقدان انگیزه را به امتحانات بعدی تعمیم دادند. بیابانگرد (1371) به بررسی رابطه بین مفاهیم منبع کنترل، عزّت نفس و پیشرفت تحصیلی پسران سال سوم دبیرستان­های شهر تهران پرداخت. نتایج بدست آمده نشان می­دهد که: 1- بین منبع کنترل، عزّت نفس و پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان رابطه مثبت وجود دارد. 2- بین عزّت نفس و منبع کنترل در دانش­آموزان رابطه مثبت وجود دارد.

سبویک، روتبلوم و مان (به نقل از وافری، 1384)، اهمال کاری دانشگاهی را یک عامل ناتوان کننده که ارتباط زیادی با دستاوردهای اندک دانشگاهی، اضطراب و عزّت نفس اندک دارد دانسته­اند. ایفرت و فراری (1989) نشان دادند که اهمال کاران فقدان خود تاثیری، عزّت نفس، خودآگاهی و به طور بالایی انتقاد کننده از خود دارند. پژوهشگران افزودند که اهمال­کاران اغلب پیش­بینی­های درست دارند و دارای هوشیاری بیش از حد هستند. آنها ترس نامعقول از موفقیت یا درماندگی که ممکن است به اختلال عصبی اجتنابی منجر شود نشان می­دهند. همچنین ممکن است احساساتی، دست پاچه و مضطرب باشند (سولومون و رتبلوم، 1984). کلیبرت به نقل از خجسته (1389) در پژوهشی ارتباط معناداری بین انگیزه پیشرفت و اهمال کاری را بدست آوردند.

 

هدف کلی این پژوهش به قرار زیر است: تعیین رابطه اهمال­کاری و عزّت نفس با انگیزش پیشرفت دانش آموزان دختر.

سؤال پژوهشی و فرضیه­هایی که در این تحقیق مورد بررسی و آزمون قرار گرفته­اند به شرح ذیل می­باشد:

1-   سهم هر یک از عوامل اهمال­کاری و عزّت نفس در پیش­بینی انگیزش پیشرفت چقدر است؟

2-   بین اهمال­کاری و عزّت نفس رابطه وجود دارد.

3-   بین اهمال­کاری و انگیزش پیشرفت رابطه وجود دارد.

4-   بین عزّت نفس و انگیزش پیشرفت رابطه وجود دارد.

 

 

طرح پژوهش                                                 

 از آنجا که می­توان از نتایج تحقیق حاضر در جهت شناخت بهتر روابط بین متغیرهای اهمال­کاری، عزّت نفس و انگیزش پیشرفت و هدایت برنامه­های فرهنگی و آموزشی استفاده کرد، می­توان آن را از نظر هدف و ماهیت تحقیق، در رده تحقیقات کاربردی به حساب آورد (سرمد و همکاران، 1387). از نظر نحوه گردآوری داده­ها، تحقیق حاضر جزو تحقیقات توصیفی از نوع همبستگی بوده است زیرا که به دنبال شناسایی همبستگی بین اهمال­کاری، عزّت نفس و انگیزش پیشرفت دانش­آموزان است.

 

جامعه، نمونه و روش نمونه­گیری

جامعه آماری در این تحقیق عبارت است از کلیه دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه که در سال تحصیلی 90- 89 در شهرستان کاشان مشغول به تحصیل بودند و حجم جامعه مورد نظر 6000 نفر بوده است. روش نمونه­گیری در این پژوهش از طریق نمونه­گیری تصادفی چند مرحله­ای بوده است به این صورت که ابتدا از بین دبیرستان­های دخترانه­ی  موجود در شمال, جنوب, شرق, غرب و مرکز شهرستان کاشان از هر کدام یک دبیرستان به صورت تصادفی انتخاب شد و سپس در مرحله بعد با مراجعه به دبیرستان­های منتخب از بین کلاس­های موجود در هر پایه یک کلاس انتخاب شد سپس از هر کلاس از بین دانش­آموزان به طور تصادفی با توجه به حجم نمونه تعداد مورد نیاز انتخاب شدند. برای تعیین نمونه مورد نظر از فرمول کوکران استفاده شد که نمونه مناسب برای جامعه آماری (6000 = N) با هدف تعمیم 255 نفر است.

 

ابزار پژوهش

پرسشنامه اهمال­کاری

پرسشنامه اهمال­کاری تاکمن که توسط باغداساریانس و همکاران (1382) بر روی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران هنجاریابی شده است (باغداساریانس به نقل ازمحمدزاده قاسمی، 1388). این پرسشنامه شامل 26 سؤال با ضریب اعتبار 87/. بوده است. دراین تحقیق پایایی مقیاس اهمال­کاری بر اساس آلفای کرونباخ 80/. بدست آمد که رضایت بخش است. محمدزاده قاسمی پایایی مقیاس اهمال­کاری را از طریق ضریب آلفای کرونباخ برای کل سؤالات برابر 86/. بدست آورد که نشانگر همگونی درونی بسیار خوب سؤالات پرسشنامه اهمال­کاری است.

 

 

 

پرسشنامه عزّت نفس

 کوپراسمیت پرسشنامه عزّت نفس خود را بر اساس تجدید نظری که بر روی مقیاس ریموند انجام داد تهیه نمود. این پرسشنامه دارای 58 ماده است که 8 ماده آن خنثی و دروغ­سنج می­باشد. رابتیل (1977) در تحقیق خود روایی پرسشنامه را محاسبه نمود و مقدار آن را 82/. اعلام نمود (رابتیل به نقل ازشعبانی، 1384). ابراهیمی (1386) با استفاده از روش همبستگی این آزمون با آزمون پوپ­روایی این آزمون را 65/. اعلام کرد (ابراهیمی به نقل ازدهقان، 1387) . همچنین نیسی (1363) روایی این آزمون را برای پسران 69/. و برای دختران 71/. بدست آورد. پایایی این آزمون در خارج از کشور توسط محققان متعددی محاسبه شد و تایید گردیده است که از جمله آنان فورست (1990) می­باشد که در یک پژوهش با استفاده از روش آلفای کرونباخ میزان پایایی پرسشنامه کوپر اسمیت را برابر 85/. اعلام نمود (فورست به نقل ازمهدی پور، 1385). عرفانی (1374) از طریق آزمون- آزمون مجدد ضریب پایایی این آزمون را معادل 80/. اعلام نمود. (عرفانی به نقل از شعبانی، 1384).

                    

پرسشنامه انگیزش پیشرفت                           

پرسشنامه هرمنس که دربرگیرنده 29 سؤال 4 گزینه ای به منظور اندازه­گیری انگیزش پیشرفت آزمودنی­ها می­باشند استفاده شده است. در این پژوهش پایایی انگیزش پیشرفت از طریق آزمون آلفای کرونباخ بدست آمد که ضریب آلفا 71/. بوده است که رضایت بخش و مطلوب است. برای محاسبه پایایی پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمنس از دو روش محاسبه آزمن کرونباخ و آزمون- آزمون مجدد استفاده شده است به این صورت که در مطالعات مقدماتی برای بررسی ضریب همسانی درونی سؤالات پرسشنامه ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده که ضریب پایایی 84/. بدست آمد و با استفاده از روش آزمون- آزمون مجدد، در مطالعه اصلی پرسشنامه بعد از گذشت سه هفته مجددا به دانش­آموزان داده شد که ضریب پایایی بدست آمده با این روش نیز در حدود 82/. بدست آمد (هرمنس، 1970). هرمنس (1970) برای محاسبه روایی از روایی محتوا که اساس آن را پژوهش­های قبلی درباره انگیزش پیشرفت تشکیل می­داد استفاده کرد. او همچنین ضریب همبستگی هر سؤال را با رفتارهای پیشرفت­گرا محاسبه کرده است. ضرایب به ترتیب سؤالات پرسشنامه، از دامنه 57/. تا 31/. می­باشند.

 

 

 

 

 

نتایج

جدول (1): میانگین و انحراف معیار متغیرهای مورد بررسی در پژوهش (n=255)

متغیرها	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار
انگیزش پیشرفت	40	102	12/85	27/8
اهمال­کاری	36	86	32/56	47/9
عزّت نفس	20	50	43/37	22/6

 

همان طور که در جدول فوق ملاحظه می­گردد حداقل نمره کسب شده از متغیر انگیزش پیشرفت در بین دانش­آموزان 40 و حداکثر 102، حداقل نمره اهمال­کاری 36 و حداکثر 86 ، حداقل نمره عزّت نفس 20 و حداکثر 50 است. میانگین نمره انگیزش پیشرفت 12/85 با انحراف معیار 27/8 ، میانگین نمره اهمال­کاری 32/56 با انحراف معیار 47/9، میانگین نمره عزّت نفس دانش­آموزان مورد بررسی 43/37 با انحراف معیار 22/6 است.

 

جدول (2): ضریب همبستگی بین اهمال­کاری و عزّت نفس

متغیرها	تعداد	مقدارr	سطح معناداری
اهمال کاری و عزّت نفس	255	469/0-	000/0

 

جدول فوق نشان می­دهد بین اهمال­کاری و عزّت نفس رابطه منفی و معناداری وجود دارد. (P<0.01) بدین ترتیب هر چه قدر اهمال­کاری در فرد بیشتر باشد عزّت نفس وی کمتر خواهد بود و بالعکس.

 

جدول (3): ضریب همبستگی بین اهمال کاری و انگیزش پیشرفت

متغیرها	تعداد	مقدارr	سطح معناداری
اهمال کاری و عزّت نفس	255	469/0-	000/0

 

جدول فوق نشان می­دهد بین اهمال­کاری و انگیزش پیشرفت رابطه منفی و معناداری در سطح (P<0.01) وجود دارد. بدین صورت هر چه قدر اهمال­کاری در فرد بیشتر باشد انگیزش پیشرفت وی نیز کمتر خواهد بود و بالعکس.

 

 

جدول (4): ضرایب همبستگی عزّت نفس وانگیزش پیشرفت

متغیرها	مقدارr	سطح معناداری
انگیزش پیشرفت و عزّت نفس	49/0	000/0

 

جدول 4، نشان می­دهد بین عزّت نفس و انگیزش پیشرفت رابطه مثبت و معناداری در سطح P<0.01)) وجود دارد بدین ترتیب هر چه قدر فرد از عزّت نفس بالایی برخوردار باشد انگیزش پیشرفت نیز در وی قوی­تر خواهد بود و بالعکس.

برای تعیین سهم نسبی هر یک از متغیرهای پیش بین اهمال­کاری و عزّت نفس در پیش­بینی انگیزش پیشرفت از رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. نتایج مذکور در جدول 5، آمده است.

 

جدول (5): نتایج ضریب رگرسیون چندگانه اهمال­کاری و عزّت نفس بر انگیزش پیشرفت

مدل	متغیر	R	R2	F	سطح معناداری
مرحله 1	عزّت نفس	49/0	24/0	07/82	000/0
مرحله 2	اهمال­کاری	53/0	28/0	74/49	000/0

 

جدول فوق نشان می­دهد در بررسی تاثیر متغیرهای اهمال­کاری و عزّت نفس در مرحله نخست عزّت نفس در مدل قرار می­گیرد و 24 درصد از واریانس انگیزش پیشرفت را تبیین می­کند. در مرحله دوم عزّت نفس و اهمال­کاری روی هم­ رفته 28 درصد از واریانس انگیزش پیشرفت را تبیین می­نمایند. بنابراین  بین اهمال­کاری با عزّت نفس و انگیزش پیشرفت در سطح (0.01>P) رابطه وجود دارد.

 

جدول (6): نتایج ضرایب بتا انگیزش پیشرفت بر حسب اهمال­کاری و عزّت نفس

مدل		ضریب B	خطای استاندارد	ضریب بتا استاندارد	t	سطح معناداری
1	ضریب ثبات عزّت نفس	03/65 60/0	26/2 06/0	495/0	74/28 06/9	000/0 000/0
2	ضریب ثبات عزّت نفس اهمال کاری	36/84 40/0 22/0-	72/5 08/0 06/0	329/0 256/0-	73/14 70/4 65/3-	000/0 000/0 000/0

 

نتایج جدول 6، نشان می­دهد ضریب بتا استاندارد عزّت نفس برای متغیر انگیزش پیشرفت (49/0) و ضریب بتا استاندارد اهمال­کاری برای انگیزش پیشرفت (25/0-) می­باشد.

 

بحث و نتیجه­گیری

یکی از نتایج پژوهش حاضر این است که که بین اهمال­کاری و عزّت نفس رابطه منفی و معناداری وجود دارد. به این معنا که هر چه فرد از عزّت نفس بالاتری برخوردار باشد اهمال­کاری وی کمتر است و بالعکس.  این نتیجه با یافته های پژوهشی ایفرت و فراری (1989)، سبویک، رتبلوم و مان (به نقل از وافری، 1384) و تاکمن (1998) مطابق است. ایفرت و فراری (1989) نشان دادند که اهمال­کاران فقدان عزّت نفس، خودتاثیری و خودآگاهی دارند. تاکمن (1998) معتقد است که اهمال­کاری با سطح بالایی از استرس، عزّت نفس پایین، سطح بالایی از خودپسندی و افسردگی همراه است. اهمال­کاری یک عامل ناتوان کننده است که به نظر می­رسد ارتباط زیادی با اضطراب و عزّت نفس اندک داشته باشد. هر چه بیشتر دانش­آموزان اهمال­کاری می­کنند با اضطراب بیشتری روبرو می­شوند و کمتر به سازگاری با کار و فعالیت عمومی خود می­پردازند و به انکار و غیرفعال بودن روی می­آورند.

یکی دیگر از یافته­های پژوهش حاضر این است که بین اهمال­کاری و انگیزش پیشرفت رابطه   منفی و معناداری وجود دارد. بدین معنا که هرچه فرد از انگیزش پیشرفت بیشتری برخوردار باشد
اهمال­کاری وی کمتر است و بالعکس. این نتایج با تحقیقات کلیبرت، براون لو و ریزینگر، حوشوآ و داگلاس (به نقل از خجسته، 1389)، مطابقت دارد. دیوید مک کللند (به نقل از ریو، 1387)، دریافته است که افراد دارای نیاز زیاد پیشرفت، معمولا الگوی زیاد کار فرمایی دارند او نیاز زیاد پیشرفت را در یک گروه از دانشجویان ارزیابی کرد و 14 سال منتظر ماند تا انتخاب­های شغلی آنها را بررسی کند. هر شغلی تحت عنوان کار فرمایی طبقه بندی شدند. نتایج تایید کردند که اغلب کار فرمایان افرادی بودند که زمان دانشجویی نیاز زیاد به پیشرفت داشتند، درحالیکه اغلب افراد دارای نیاز کم به پیشرفت، کارفرما نبودند. کار فرمایی به این علت برای افراد دارای نیاز زیاد به پیشرفت جالب است که ریسک کردن و پذیرش مسئولیت را ایجاب می‌کند. اهمال­کاری در انجام وظایف تحصیلی بر یادگیری و موفقیت و انگیزش پیشرفت تاثیر منفی می­گذارد. تأخیر در شروع یادگیری و انجام دادن تکالیف باعث خواهد شد که فرصت­های مناسب یادگیری از دست رفته و مجبور شویم که تکالیف را در زمانی نامناسب و حتی محدود انجام دهیم و در روند فرآیند یادگیری خلل زیادی ایجاد شود و تکالیف به درستی و با دقت انجام نگیرد. بنابراین باعث می­شود که کارهایمان را همراه با ارتکاب اشتباه فراوان انجام داده و این اشتباهات شانس موفقیت ما را کاهش می­دهند.

یافته دیگر این پژوهش حاکی از آن است که بین عزّت نفس و انگیزش پیشرفت رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. هر چه فرد از عزّت نفس بالاتری برخوردار باشد انگیزش پیشرفت وی نیز بیشتر است. این نتایج با تحقیقات اسکات به نقل از دهقان (1387)، آبینکی فرد (1382)، گرینس (1989)، زارع (1373)، گشتاسبی (1375)، مطابقت دارد. اسکات به نقل از دهقان (1387)، در سال (2005) در یک تحقیق اعلام نمود که انگیزه پیشرفت دارای تاثیر معنی­داری بر رروی عزّت نفس است، که در هر دو جنس مونث و مذکر وجود دارد. او تحقیق خود را بر روی 453 دانش­آموز سال سوم دبیرستان در کارولینای شمالی انجام داده بود.

مکللند نظریه­ی انگیزش پیشرفت را در روانشناسی ادامه داد و تاکنون پژوهشگران مختلف سعی کرده­اند نه تنها کیفیت و کمیت این انگیزه را بشناسند بلکه کوشیده­اند رابطه این انگیزه را با سایر خصوصیات فرد مانند عزّت نفس، هوش، منبع کنترل و متغیرهای دیگر مورد برسی قرار دهند. در نظریه اسناد هایدر در روند معطوف به موفقیت و پیشرفت عوامل چهارگانه توانایی، کوشش، شانس و دشواری تکلیف را مؤثر می­داند. خود انگاره تحصیلی و انگیزش پیشرفت در دانش­آموزان با نوع اسنادهایی که به موفقیت­های خود می­دهند همبستگی دارد. دانش­آموزانی که موفقیت­های خویش را به کوشش­های خود و شکست­هایشان را به کم­کاری خویش و ضعف­های درونی زودگذر نسبت می­دهند روی هم رفته موفقیت بیشتری دارند و بهتر می­توانند بر ضعف­ها و کم کاری­های خود غلبه کنند ( لطف آبادی، 1383). بنابراین می­توان استباط کرد دانش­آموزانی که عزّت نفس بالایی دارند دارای انگیزش پیشرفت بالاتری هستند به عبارت دیگر، برای اینکه عزّت نفس را در دانش­آموزان بالا ببرند باید محیط­های (آموزشی، اجتماعی و فرهنگی) و عوامل انگیزشی (درونی و بیرونی) را برای دانش­آموزان فراهم نمایند.

1-    بالأخره این پژوهش نشان داد از بین متغیر­های مختلف، عزّت نفس توانایی بیشتری برای پیش بینی متغیر انگیزش پیشرفت دارد. در پژوهش اتکینسون و راینر (مک کللند به نقل از بهاروند، 1385)، دریافتند که یادگیرندگان برخوردار از انگیزش پیشرفت بالا در مقایسه با یادگیرندگان برخوردار از انگیزش پیشرفت پایین از عزّت نفس بالاتر و از خود پشتکار و جدیت بیشتری در انجام تکالیف بروز می­دهند و در آزمون و امتحانات عملکرد بهتری دارند بویژه هنگامی که فردی که مظهر قدرت است به نیاز به تعادل و برتری­جویی تکیه ورزد. طبق نظر بندورا بسیاری از یادگیری­ها از طریق سرمشق­گیری است تمامی ملاک­هایی که برای ارزیابی خودمان به کار می­بریم، بسیاری از مهارت­های ما، عادت پاداش دهی به خویش و نیز تاکید بر موفقیت یا شکست، همه و همه از دیگران بویژه والدینمان یاد گرفته شده­اند. والدین کودکان برخوردار از عزّت نفس بالا خودشان نیز عزّت نفس بالایی دارند. آنها در حکم سرمشق­هایی برای چگونه دوست داشتن خویشتن عمل می­کنند. محدودیت­های این پژوهش شامل موارد زیر بود: 1) چون این پژوهش درباره دانش­آموزان مقطع متوسطه صورت گرفته به مقاطع دیگر قابل تعمیم نیست. 2) به دلیل اینکه این پژوهش درباره دانش­آموزان دختر صورت گرفته قابل تعمیم به دانش‌آموزان پسر نیست.3) محدود بودن دامنه تحقیق به شهر کاشان و احتیاط در تعمیم نتایج با سایر شهرها. و پیشنهادهایی که در این پژوهش داده شد شامل موارد زیر است: 1- با توجه به نتایج پژوهش حاضر مبنی بر وجود رابطه بین اهمال­کاری و عزّت نفس و اینکه اهمال­کاری یکی از مهم­ترین موانع پیشرفت تحصیلی دانشجویان و دانش­آموزان است و باعث صرف وقت و هزینه اضافی در امور گوناگون می­شود پیشنهاد می­شود، با برگزاری کلاس­های آموزشی مهارت­های مقابله با اهمال­کاری را به فراگیران آموزش دهند و عزّت نفس آنها را افزایش داد.2-بر اساس یافته­های این پژوهش مبنی بر رابطه بین عزّت نفس و انگیزش پیشرفت پیشنهاد می­شود، با برگزاری کلاس­های آموزشی آگاهی­های مسئولین مدارس و والدین را افزایش داد تا از دادن امتیازات و توجهات غیرمتناسب با توانایی و تلاش دانش­آموزان خوداری کنند و از این طریق انگیزش پیشرفت و عزّت نفس دانش­آموزان را افزایش داد. 3- با توجه به یافته­های این پژوهش مبنی بر رابطه بین عزّت نفس و انگیزش پیشرفت به والدین توصیه می­شود از شیوه­های تربیتی مناسب استفاده کنند، به فرزندانشان اجازه دهند در تصمیم­گیری­ها شرکت کنند، با توجه به توانایی­هایشان به آنها مسئولیت دهند و با تشویق به موقع خود عزّت نفس را در فرزندانشان افزایش دهند.

 

مآخذ

آبینکی فرد، زهرا (1382). رابطه بین عزّت نفس، انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان سال سوم دبیرستان شاهد تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

آقاتهرانی، مرتضی (1385). اهمال­کاری (بررسی علل و راهکارهای درمان). قم: مرکز انتشارات      موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی.

براندن، ناتانیل (1384). روانشناسی عزّت نفس. ترجمه مهدی قراچه داغی. [چاپ چهارم]، تهران: نشر نخستین.

بهاروند ایران­نیا، زینب (1385). بررسی رابطه پیشرفت تحصیلی با انگیزش پیشرفت و منبع کنترل در دانش­آموزان دختر شهرستان خرم آباد. پایان نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.                     

 بیابانگرد، اسماعیل (1371). بررسی رابطه بین مفاهیم منبع کنترل، عزّت نفس و پیشرفت تحصیلی پسران سال سوم دبیرستان­های شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.            

 بیابانگرد، اسماعیل (1380). روش­های افزایش عزّت نفس در کودکان و نوجوانان. تهران: انجمن اولیا و مربیان. [چاپ ششم].

خجسته جلال، پریسا (1389). بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت و خود کارآمدی با اهمال­کاری دانشجویان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

خداپناهی، کریم (1383). انگیزش و هیجان. تهران: انتشارات سمت.

دهقان شادکامی، مریم (1387). اثر یادگیری مشارکتی بر انگیزه پیشرفت و عزّت نفس در دانش­آموزان دختر دوره راهنمایی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.

ریو، جان مارشال (1387). انگیزش و هیجان. ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: نشر ویرایش.

زارع، حسین (1373). بررسی رابطه انگیزش پیشرفت، جنسیت و عزّت نفس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم تهران.

سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1387). روش­های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.

سیف، علی­اکبر (1376). روانشناسی پرورشی (روان­شناسی یادگیری و آموزش ). تهران: موسسه انتشارات آگاه.

سیف، علی اکبر (1382). روان­شناسی پرورشی. تهران: انتشارات آگاه.

شعبانی، حسن (1384). بررسی رابطه باورهای غیرمنطقی و عزّت نفس با بهداشت روانی دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان اهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.

گشتاسبی، محمود (1375). بررسی رابطه عزّت نفس، انگیزش و هوش با پیشرفت تحصیلی در بین دانش­آموزانی که به دوره پیش دانشگاهی راه یافته­اند در شهر شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

لطف آبادی، حسین (1380). عواطف و هویت نوجوانان و جوانان. تهران: سازمان ملی جوانان.

لطف آبادی، حسین (1383). روانشناسی رشد (2) (نوجوانی، جوانی و بزرگسالی). تهران: انتشارات سمت.

مایر، ریچارد ای (1376). روانشناسی تربیتی (بر اساس رویکرد شناختی). ترجمه محمدتقی فراهانی. تهران: جهاد دانشگاهی.

محمدزاده قاسمی، سمیه (1388). رابطه بین منبع کنترل، اهمال­کاری و اضطراب امتحان دانشجویان دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

مسگران، حمید (1378). بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت دانش­آموزان سال سوم مقطع متوسطه شهرستان کرج و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

مفتاح، سیمین (1381). بررسی رابطه کمرویی و عزّت نفس با پیشرفت تحصیلی سال دوم راهنمایی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم.

مهدی پور، فاطمه (1385). بررسی رابطه جهت­گیری مذهبی با بهداشت روانی، منبع کنترل و عزّت نفس در دانشجویان منطقه هشت دانشگاه آزاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.

وافری، اکرم (1384). بررسی رابطه آسیب­شناسی روانی و اهمال­کاری در دانشجویان دانشگاه آزاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

یوسفی، رضا (1374). مقایسه عزّت نفس در دو گروه دانش­آموزان موفق و ناموفق دبیرستانی و شیوه­های بالا بردن عزّت نفس در گروه­های ناموفق. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

Effert, B.R., & Ferrari, J.R., (1989). Decisional Procrastination: Examining personality correlates. Journal  of social Behavior & personality, 4, 151-161.

Ferrari, J.R., (1989). Procrastination as reveng: DO people report using delays as a strategy for vengeance? Personality and individual differences 17, 539-544.

Hermans,  H.J.M., (1970). A questionnaire measure of achievement motivation, journal  of applied pcychology, 54(4) , pp. 353-363.

Jackson, T., Weiss, E., lundquiat, J., (2005). Does procrastination mediate the Relationship between optimism and subsequent? Journal of social behavioural personality, 16.p.

Lay, C., (1986). At  last, my  research article on procrastinator Education,     

   118(4) pp.529-538.

Solomon, L.J., & Rothbluam, E.B., (1984). Academic procrastination: Frequency and cognitive behavioural correlates. Journal of counseling psychology 31,   503-509.

Steel, piers David Gareth, phd (2002). The measurement process and nature ofprocrastination,university  of  Minnesota.

Tuckman, B.W., (1998). The development and concurrent validity of the procrastination scale. Educational & psychological Measurement, 51, 473-480.

 

 

 

---

1- کارشناس ارشد روانشناسی عمومی

• 2- استادیار دانشگاه تبریز
• 3- دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران.
• [4]- Achievement motivation

 

 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     ·                       [5]- Ability

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       ·                       [6]- Effort

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            ·                       [7]- luck

                                                                                                                                                                                                                                                                                                               ·                       [8]- Task difficulty

• [9]- Procrastination
• [10] -Self-esteem

 

مراجع

آبینکی فرد، زهرا (1382). رابطه بین عزّت نفس، انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان سال سوم دبیرستان شاهد تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

آقاتهرانی، مرتضی (1385). اهمال­کاری (بررسی علل و راهکارهای درمان). قم: مرکز انتشارات      موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی.

براندن، ناتانیل (1384). روانشناسی عزّت نفس. ترجمه مهدی قراچه داغی. [چاپ چهارم]، تهران: نشر نخستین.

بهاروند ایران­نیا، زینب (1385). بررسی رابطه پیشرفت تحصیلی با انگیزش پیشرفت و منبع کنترل در دانش­آموزان دختر شهرستان خرم آباد. پایان نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.                     

 بیابانگرد، اسماعیل (1371). بررسی رابطه بین مفاهیم منبع کنترل، عزّت نفس و پیشرفت تحصیلی پسران سال سوم دبیرستان­های شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.            

 بیابانگرد، اسماعیل (1380). روش­های افزایش عزّت نفس در کودکان و نوجوانان. تهران: انجمن اولیا و مربیان. [چاپ ششم].

خجسته جلال، پریسا (1389). بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت و خود کارآمدی با اهمال­کاری دانشجویان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

خداپناهی، کریم (1383). انگیزش و هیجان. تهران: انتشارات سمت.

دهقان شادکامی، مریم (1387). اثر یادگیری مشارکتی بر انگیزه پیشرفت و عزّت نفس در دانش­آموزان دختر دوره راهنمایی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.

ریو، جان مارشال (1387). انگیزش و هیجان. ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: نشر ویرایش.

زارع، حسین (1373). بررسی رابطه انگیزش پیشرفت، جنسیت و عزّت نفس. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم تهران.

سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1387). روش­های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.

سیف، علی­اکبر (1376). روانشناسی پرورشی (روان­شناسی یادگیری و آموزش ). تهران: موسسه انتشارات آگاه.

سیف، علی اکبر (1382). روان­شناسی پرورشی. تهران: انتشارات آگاه.

شعبانی، حسن (1384). بررسی رابطه باورهای غیرمنطقی و عزّت نفس با بهداشت روانی دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان اهر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.

گشتاسبی، محمود (1375). بررسی رابطه عزّت نفس، انگیزش و هوش با پیشرفت تحصیلی در بین دانش­آموزانی که به دوره پیش دانشگاهی راه یافته­اند در شهر شیراز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

لطف آبادی، حسین (1380). عواطف و هویت نوجوانان و جوانان. تهران: سازمان ملی جوانان.

لطف آبادی، حسین (1383). روانشناسی رشد (2) (نوجوانی، جوانی و بزرگسالی). تهران: انتشارات سمت.

مایر، ریچارد ای (1376). روانشناسی تربیتی (بر اساس رویکرد شناختی). ترجمه محمدتقی فراهانی. تهران: جهاد دانشگاهی.

محمدزاده قاسمی، سمیه (1388). رابطه بین منبع کنترل، اهمال­کاری و اضطراب امتحان دانشجویان دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

مسگران، حمید (1378). بررسی رابطه بین انگیزش پیشرفت دانش­آموزان سال سوم مقطع متوسطه شهرستان کرج و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

مفتاح، سیمین (1381). بررسی رابطه کمرویی و عزّت نفس با پیشرفت تحصیلی سال دوم راهنمایی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت معلم.

مهدی پور، فاطمه (1385). بررسی رابطه جهت­گیری مذهبی با بهداشت روانی، منبع کنترل و عزّت نفس در دانشجویان منطقه هشت دانشگاه آزاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد علوم و تحقیقات.

وافری، اکرم (1384). بررسی رابطه آسیب­شناسی روانی و اهمال­کاری در دانشجویان دانشگاه آزاد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد واحد تهران مرکز.

یوسفی، رضا (1374). مقایسه عزّت نفس در دو گروه دانش­آموزان موفق و ناموفق دبیرستانی و شیوه­های بالا بردن عزّت نفس در گروه­های ناموفق. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.

Effert, B.R., & Ferrari, J.R., (1989). Decisional Procrastination: Examining personality correlates. Journal  of social Behavior & personality, 4, 151-161.

Ferrari, J.R., (1989). Procrastination as reveng: DO people report using delays as a strategy for vengeance? Personality and individual differences 17, 539-544.

Hermans,  H.J.M., (1970). A questionnaire measure of achievement motivation, journal  of applied pcychology, 54(4) , pp. 353-363.

Jackson, T., Weiss, E., lundquiat, J., (2005). Does procrastination mediate the Relationship between optimism and subsequent? Journal of social behavioural personality, 16.p.

Lay, C., (1986). At  last, my  research article on procrastinator Education,     

   118(4) pp.529-538.

Solomon, L.J., & Rothbluam, E.B., (1984). Academic procrastination: Frequency and cognitive behavioural correlates. Journal of counseling psychology 31,   503-509.

Steel, piers David Gareth, phd (2002). The measurement process and nature ofprocrastination,university  of  Minnesota.

Tuckman, B.W., (1998). The development and concurrent validity of the procrastination scale. Educational & psychological Measurement, 51, 473-480.