بررسی رابطه سبک‌های هویت با ارتباط همسالان در بین همسالان دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 3، دوره 4، شماره 15، آذر 1390، صفحه 47-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی نقی اقدسی¹؛ غلامرضا گل محمدنژاد²؛ محمد برمکی³

¹استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران.

²استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، تبریز، ایران.

³کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی درسی.

چکیده

هدف این پژوهش تعیین رابطه سبک­های هویت با ارتباط همسالان در بین همسالان دبیرستان­های شهرستان میاندوآب می­باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دبیرستان­های شهرستان میاندوآب با نمونه آماری 380 نفر می­باشد که با روش چند مرحله­ای انتخاب گردیدند. ابزار اندازه‌گیری شامل پرسشنامه سبکهای هویت برزونسکی (ISI-66)، و پرسشنامه محقق ساخته ارتباط با همسالان بود. تحلیل آمارهای توصیفی و استنباطی (آزمون ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل ANOVA، آزمون t، و رگرسیون چند متغیری) با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفت. نتایج نشان داد: الف- بین سبک‌های هویت و میزان ارتباط با همسالان رابطه معنی­داری وجود دارد. ب- سبکهای هویت اطلاعاتی و سردرگم/ اجتنابی در بین دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معناداری نداشت ولی در سبک هویت هنجاری تفاوت معناداری مشاهده شد. سهم سبک های هویت در پیش‌‍‌‌بینی میزان ارتباط با همسالان با رگرسیون  R=0.391، 0.153 R² = بدست آمد که این ضریب معنی­دار است.

کلیدواژه‌ها

هویت؛ سبکهای هویت؛ ارتباط با همسالان

اصل مقاله

	«فصلنامه علوم تربیتی» سال چهارم ـ شماره 15 ـ پاییز 1390 ص. ص.  47 _ 58

 

 

 

 

 

 

 

بررسی رابطه سبک‌های هویت با ارتباط همسالان در بین همسالان دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب

 

دکتر علی نقی اقدسی¹

دکتر غلامرضا گل محمدنژاد²

محمد  برمکی³

چکیده

هدف این پژوهش تعیین رابطه سبک­های هویت با ارتباط همسالان در بین همسالان دبیرستان­های شهرستان میاندوآب می­باشد. روش تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان دبیرستان­های شهرستان میاندوآب با نمونه آماری 380 نفر می­باشد که با روش چند مرحله­ای انتخاب گردیدند. ابزار اندازه‌گیری شامل پرسشنامه سبکهای هویت برزونسکی (ISI-66)، و پرسشنامه محقق ساخته ارتباط با همسالان بود. تحلیل آمارهای توصیفی و استنباطی (آزمون ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل ANOVA، آزمون t، و رگرسیون چند متغیری) با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفت. نتایج نشان داد: الف- بین سبک‌های هویت و میزان ارتباط با همسالان رابطه معنی­داری وجود دارد. ب- سبکهای هویت اطلاعاتی و سردرگم/ اجتنابی در بین دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معناداری نداشت ولی در سبک هویت هنجاری تفاوت معناداری مشاهده شد. سهم سبک های هویت در پیش‌‍‌‌بینی میزان ارتباط با همسالان با رگرسیون  R=0.391، 0.153 R² = بدست آمد که این ضریب معنی­دار است.

 

واژگان کلیدی: هویت ، سبکهای هویت، ارتباط با همسالان.

 

 

 

 

 

مقدمه

اریکسون از 1950 تا 1986 اولین کسی بود که هویت را به عنوان یک دستاورد مهم شخصیت نوجوانی و گامی مهم به سوی تبدیل شدن به فردی ثمر بخش وخشنود تشخیص داد و بیان کرد که هویت عبارت است از مشخص کردن این که چه کسی هستید، برای چه چیزی ارزش قائلید و چه مسیری را می‌خواهید در زندگی دنبال کنید. او معتقد است که عمده‌ترین حل بحران (هویت در برابر سردرگمی نقش) است (نقل از محمدی، 1388).

نوجوانی به طور کلی زمان اجتماعی شدن است و در عین حال نوجوان ممکن است شدیداً احساس تنهایی کند در نتیجه، پذیرفته شدن از سوی همسالان به طور کلی بخصوص داشتن یک یا چند دوست نزدیک ممکن است در زندگی نوجوان تاثیر بسیاری بگذارد. از یک همسال به عنوان شخصی یاد می‌شود که با اشخاص دیگر از نظر سن، کلاس و شأن و رتبه برابری می­کند (برک، 1385).

ازنظر مارسیا (1966) چهار وضعیت هویت بر اساس وجود یا عدم وجود تعهدات هویت و اکتشاف فعال شامل وضعیت هویت موفق¹، دیررس²، زودرس³ و مغشوش⁴ از یکدیگر قابل تفکیک است. نتایج مطالعات نشان داده است که ازحیث نظری، بین وضعیت­های هویت متفاوت درباره ابعاد شخصیتی، اجتماعی/روانشناختی و شناختی تفاوت‌های هماهنگی وجود دارد (برزونسکی و آدامز، 1999 نقل از شکری و همکاران 1386).

رشد شناختی تاثیر مهمی بر شکل‌گیری هویت دارد. وقتی که فرد در دوره نوجوانی به مرحله تفکر و عملیات صوری می­رسد امکان بهتری به دست می‌آورد که هویت آتی خود را ترسیم کند و به مسائل آن بیندیشد، تحقیقات مختلف (مثلاً تحقیقات برزونسکی، 1992. واترمن، آندلروبایز 1992) حاکی از آن است که نوجوانانی که به رشد شناختی متناسب با این دوره از رشد رسیده‌اند، از کسانی که به این سطح از تفکر نرسیده‌اند موفقیت بیشتری در حل مسائل مربوط به هویت ازخود نشان می‌دهند، آنان اطلاعاتی را که برای این منظور لازم دارند، بهتر اختیار می‌کنند و بهتر به کار می‌گیرند، همچنین نیاز آنان به کمک گرفتن از دیگران کمتر است و به جای آن که تصمیم‌گیری‌های خود را مرتب به تاخیر بیندازند قادرند که راه خود را به موقع انتخاب کنند (نقل از بخشنده، 1389).

برزونسکی (2005) الگویی را مطرح می‌کند که به تفاوت در فرآیندهای شناختی ـ اجتماعی جوانان در ساخت، نگهداری و انطباق هویت خودشان تأکید دارند. این الگوی شناختی ـ اجتماعی به تفاوت برجسته در درگیری و یا اجتناب افراد از تکالیف مختلف چون تصمیم‌گیری، حل مسائل شخصی و موضوعات هویت اشاره می­کند.

1. achieved

2. moratorium

3. foreclosure

4. diffused

 

این فرآیندسازی یا سبک هویت شامل ساز و کارهایی است که اطلاعات و تجارب مرتبط با خود را کدگذاری، پردازش، سازماندهی و مرور می‌کند. فرایندهای متفاوت فرض شده حداقل در سه سطح (اطلاعاتی⁵، هنجاری⁶ و سردرگمی ـ اجتنابی⁷) به کار می‌رود.

اکثر اجزای اساسی آنها شامل پاسخ‌های شناختی ـ رفتاری خاصی است که افراد در زندگی روزمره‌ی خود به کار می‌برند. برزونسکی طبق این الگو سه فرایندسازی یا سبک هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) را مشخص کرده است (برزونسکی، 2005؛ نقل از زینالی، 1388).

سبک هویت اطلاعاتیتوسط نوجوانانی به کار می‌رود که قبل از تصمیم‌گیری و ایجاد برخی تعهدات در خود، یک سری اطلاعاتی را در مورد خود جستجو کرده و مورد ارزیابی قرار می‌دهند و از این طریق به ایجاد حس هویت در خود می‌پردازند. نوجوانانی که از این سبک استفاده می‌کنند، یک نگرش انتقادی را در قبال خودپنداره‌های خویش فرض می‌کنند، توانایی پذیرش اطلاعات جدید را داشته و هنگام برخورد با اطلاعاتی که با اطلاعات خودشان در تعارض و تضاد می‌باشد (و ممکن است به حس کاملاً متمایز و منسجمی از هویت فردی منجر شود) کاملاً تمایل دارند و جنبه‌هایی از خودپنداره‌های خویش را مجدداً مورد بررسی قرار می‌دهند (لویکس و همکاران، 2007).

بررسی‌ها نشان داده است که نوجوانان دارای سبک هویت اطلاعاتی، سطوح بالایی از پیچیدگی شناختی، هشیاری در هنگام تصمیم‌گیری، نیاز به شناخت، مقابله مسأله‌محور، استقلال و استمرار شناختی از خود نشان می­دهند. این افراد دارای اهداف شغلی و تحصیلی روشن و مشخص هستند و در محیط تحصیلی از خودمختاری تحصیلی، عملکرد تحصیلی، خودنظارتی، انتظار پیشرفت تحصیلی، درگیری آموزشی و رشد روابط بین فردی بیشتری نسبت به افراد دارای دو سبک هنجاری و سردرگمی_ اجتنابی برخوردارند .

 

5. Information

6. Normative

7. Diffuse /Avoidant

 

 

سبک هویت هنجاریویژگی بارز نوجوانانی است که هنگام مقابله با مسائل مربوط به هویت، به توصیه‌ها و انتظارات سایرین هم (نظیر والدین و اشخاص ذی نفوذ) تکیه می‌کنند. این افراد توانایی پذیرش اطلاعاتی را که ممکن است ارزش‌ها و باورهای درونی شده آنها را به چالش بکشاند ندارد و تعهدات هویتی شدیداً سازمان یافته‌ای را در خود ایجاد می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که نوجوانان دارای سبک هویت هنجاری، شدیداً به یک عقیده یا حرفه متعهد بوده، دارای هدف‌های شغلی و آموزشی مشخصی هستند که از بیرون کنترل می‌شود و انعطاف ناپذیرند و سطوح بالایی از وجدان کاری را از خود نشان می‌دهند.

 

 

همچنین یافته‌ها نشان می‌دهند، این دسته از نوجوانان در آزمون‌های محافظه‌کاری فرهنگی[1]، نیاز به ساختار و نیاز به بستگی شناختی[2] نمرات بالایی را کسب می‌کنند و در آزمون‌های مربوط به توانایی پذیرش ارزش‌ها، رفتارها و پندارهای جدید نمرات پایینی را کسب می‌کنند. افرادی که از این سبک استفاده می‌کنند، هویت خود را بیشتر روی اسنادهای جمعی (برای مثال، کشورم، مذهبم) تعریف می‌کنند (برزونسکی، 2005؛ نقل از زینالی، 1388).

نوجوانان دارای سبک هویت سردرگم_اجتنابی³، سعی می‌کنند از تعارضات فردی و مسائل مربوط به هویت اجتناب کنند. این افراد تا زمانی که موقعیت، اتخاذ یک سلسله اقداماتی را ایجاب نکنند، تصمیم‌گیری را به تأخیر می‌اندازند و به طور مستمر رفتارها و دیدگاه‌های خود را با مقتضیات اجتماعی زمان حال تنظیم می‌کنند، بدون اینکه تجدید نظرهای درازمدتی در ساختار هویت خود به عمل آورند. چنین راهبردهایی ممکن است به یک ساختار هویت پراکنده و فاقد انسجام منجر شوند. بررسی‌ها نشان داده است که نوجوانان دارای سبک سردرگم_اجتنابی، قبل از تصمیم‌گیری دچار هراس شده و در هنگام اتخاذ تصمیم به شیوه‌های ناسازگار متوسل می‌شوند. افراد با سبک هویت سردرگم_اجتنابی، فاقد اهداف تحصیلی و شغلی ثابت و روشن هستند، از سطوح پایین مهارت‌های تحصیلی و خودمختاری تحصیلی برخوردارند، دارای مشکلات تحصیلی و ناسازگاری هستند و معمولاً انتظار شکست و ناکامی دارند. یافته‌ها همچنین حاکی از آن است که این افراد از سازوکارهای مقابله ناسازگار استفاده می­کنند، احساس شرم و خجالت کرده و از اختلالات رفتاری و مشکلات بیش فعالی رنج می­برند (برزونسکی؛ 2005 نقل از زینالی، 1388).

پیری (1383) به بررسی رابطه بین سبک‌های هویت با مهارت‌های زندگی (توانایی ابراز وجود و مقابله با فشار روانی) در دانش‌آموزان دختر مقطع پیش‌دانشگاهی تهران (83-82) پرداخت و این نتایج را بدست آورد:

1) دانش‌آموزان دارای سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری بیشتر از سبک مقابله‌ای مسأله‌مدار و دانش‌آموزان دارای سبک هویت سردرگم_اجتنابی بیشتر با استفاده از سبک مقابله‌ای اجتنابی با فشار روانی مقابله می‌کنند. 2) بین سبک هویت اطلاعاتی با ابراز وجود بنیادی_ فردی، ابراز وجود مقابله ای و با کل مقیاس همبستگی مثبت و معنی‌دار وجود دارد. 3) بین سبک هویت سردرگم_اجتنابی با ابراز وجود بنیادی_فردی همبستگی منفی معنی‌دار وجود دارد. 4) بین سبک هویت هنجاری با ابراز وجود رابطه‌ای معنی‌دار وجود ندارد.

برزونسکی و کاک (2000، نقل از بخشنده، 1389) ارتباط معکوس بین هویت اجتنابی و سلامت روانشناختی و هوش عاطفی گزارش دادند. در پژوهش‌های انجام یافته در مورد سبک‌های هویت، سبک هویت اطلاعاتی به طور مستقیم با مقابله کارآمد با استرس و اضطراب و شیوه مقابله‌ای مسأله‌دار، باز بودن برای تجزیه و هوش و به طور معکوس با جهت‌گیری از دیگران، اضطراب رابطه دارد. سبک هویت اجتنابی یا سردرگم به طور معکوس با کیفیت ارتباطات گروه همسالان، هوش عاطفی و اجتماعی، موفقیت تحصیلی و اعتماد به نفس و به طور مستقیم با تأثیرات تصنیف‌کننده اضطراب، فاصله گرفتن عاطفی، جهت‌گیری از دیگران ارتباط دارد.

قربانی و همکاران (1386، نقل از بخشنده، 1389) در بررسی وضعیت سبک‌های هویت و رابطه آن با سلامت عمومی و پایگاه اقتصادی، اجتماعی به این نتایج رسیدند که بین دختران و پسران در سبک‌های هویتی تفاوت معنی‌دار وجود ندارد. در حالی که بین گروه‌های مختلف سنی تفاوت معنی‌دار وجود دارد بدین معنی که بین گروه 20 ساله با 24 ساله در سبک هویت سردرگم_اجتنابی تفاوت معنی‌داری وجود دارد. نتایج نشان داد که بین بحران هویت با سبک هویتی سردرگم_اجتنابی رابطه معنی‌داری وجود دارد یعنی کسانی که بحران هویتی را تجربه می‌کنند بیشتر به سبک هویت سردرگم گرایش دارند. هم چنین بین سبک هویت سردرگم و پایگاه اقتصادی، اجتماعی همبستگی منفی معنی‌داری وجود دارد بدین معنی که با بالا رفتن وضعیت اقتصادی و اجتماعی سبک هویت سردرگم_اجتنابی کمتر تجربه می‌شود. حجازی و فرتاش (1385) به بررسی رابطه سبک‌های هویت و تعهد هویت با کیفیت دوستی پرداختند . نتایج نشان داد که سبک هویت اطلاعاتی توانایی پیش‌بینی معنا‌دار سه مؤلفه‌ی کیفیت دوستی (صمیمیت و افشای خود، وفاداری، اعتماد و تقابل) را دارد. حال آنکه سبک هویت هنجاری و سبک هویت سر در گم_اجتنابی فاقد قدرت پیش‌بینی مؤلفه‌های کیفیت دوستی هستند. چون نوجوانان دانش‌آموختگان فعلی و سازندگان فردای جامعه هستند و با توجه به اهمیت دوره نوجوانی در سبک‌های هویت و نقش همسالان در این دوره، این پژوهش به دنبال آن است که رابطه بین سبک‌های هویت و ارتباط با همسالان را مورد بررسی و تحقیق قرار داده و نتایج این رابطه را مشخص کند. بنابراین مساله اصلی پژوهش این است که آیا بین سبک‌های هویت نوجوان و ارتباط با همسالان رابطه‌ای وجود دارد؟

فرضیه­های پژوهش:

1- بین سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردر­گم_اجتنابی) و میزان ارتباط با همسالان دانش‌آموزان دبیرستان­های شهرستان میاندوآب رابطه وجود دارد.

2- سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) در بین دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان­های شهرستان میاندوآب متفاوت است.

سؤال پژوهش:

سهم هرکدام از مولفه‌های سبک‌های هویت (اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم_اجتنابی) در تبیین میزان ارتباط با همسالان چقدر است؟

روش پژوهش:

این پژوهش از تحقیقات توصیفی- همبستگی بوده و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش­آموزان مدارس متوسطه شهرستان میاندوآب در سال تحصیلی 89-88 است که جمعاً 10 هزار نفر می­باشندکه از این تعداد 4470 نفر دختر و 5530 نفر پسر می‌باشد و از  بین آنها طبق فرمول تعیین حجم کوکران با خطای 01/0 و دقت برآورد d=0/05 و حداکثر pq=0/25 حدود     380 نفر به طور تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند.

 

 

                                         فرمول کوکران                                                    

 

در این پژوهش اطلاعات بوسیله دو پرسشنامه به شرح ذیل جمع­آوری شده­اند:

1) پرسشنامه سبک­های هویت (برزونسکی، 1991):هاشمی (1385) در تعیین پایایی پرسشنامه‌ها از روش آلفای کرونباخ و به منظور احراز روایی مقیاس‌ها از تحلیل عوامل استفاده نمود.

مقیاس سبک‌های هویت (ISI-66) که یک مقیاس خودگزارشی است در سال 1998 توسط وایت و همکارانش (نقل از هاشمی، 1385) به گونه‌ای طراحی شده است که جهت‌گیری افراد را در مسایل هویتی آنها مورد ارزیابی قرار می‌دهد  و مشتمل بر 40  گویه می‌باشد از مجموع این 40 گویه 11 گویه مربوط به سبک هویت اطلاعاتی است به عنوان مثال «وقت زیادی را صرف فکر کردن راجع به این مسأله می‌کنم که با زندگی چه باید بکنم» و 9 گویه مربوط به سبک هویت هنجاری است می‌باشد  مثلاً «رفتارها و شیوه فعلی زندگی‌ام ناشی از ارزش‌هایی است که با آنها بزرگ شده‌ام» 10 گویه مربوط  به سبک هویتی سردرگم - اجتنابی می‌باشد به عنوان مثال« سعی می‌کنم از مسائلی که مرا به فکر فرو می‌برد پرهیزکنم» که در مجموع تعداد گویه‌ها به 30 گویه محدود شده است  مقیاس این پرسشنامه پنچ ارزشی بوده و از کاملاً مخالفم 1 تا کاملاً موافقم 5 درجه‌بندی شده که آزمودنی در  مقابل هر گویه یکی از گزینه‌های فوق را انتخاب نموده است.

این پرسشنامه توسط جوکار و حسین چاری (1380، نقل از هاشمی، 1385) علاوه بر همسانی روایی درونی از روش تحلیل عاملی نیز مورد بررسی و تأیید قرار گرفته است در این پژوهش، نتایج تحلیل عاملی به روش مولفه‌های اصلی با چرخش واریماکس وجود سه عامل در گونه‌ها را تأیید نمود. ضرایب حاصله برای تعیین روایی سازه ازطریق همسانی درونی برای سبک‌های هویتی اطلاعاتی برابر 67/0 و سبک هویتی هنجاری برابر با 56/0 و سبک هویتی سردرگم اجتنابی برابر با 62/0 بدست آمده است. غضنفری (1382، نقل از هاشمی، 1385) در تعیین پایایی به روش آلفای کرونباخ برای جامعه ایرانی ضرایب را برای سبک اطلاعاتی 59/0 و برای سبک هنجاری 64/0 و برای سبک سردرگم - اجتنابی 78/0 گزارش کرده است. در این پژوهش نیز پایایی این پرسشنامه با روش آلفای کرانباخ با نمونه 40 نفری آزمون شد. ضرایب حاصله برای سبک­ها به ترتیب 62/0، 57/0 و 66/0 بدست آمد.

2- پرسشنامه محقق ساخته ارتباط با همسالان: روایی این پرسشنامه با راهنمایی اساتید و منابع علمی موجود بوسیله پژوهشگر طراحی شد و در آن میزان ارتباط نوجوانان با همسالان مورد سنجش قرار گرفت. این پرسشنامه توسط محقق بر روی 30 نفر از دانش‌آموزان مدارس متوسطه شهرستان میاندوآب اجرا گردید که پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ و بعد از حذف سؤالات نامناسب 81/0 بدست آمد.

 این پرسشنامه دارای 20 سوال می­باشد که در مقیاس چهار درجه­ای لیکرت (بیشتر اوقات نمره 3، گاهی اوقات نمره 2، به ندرت نمره 1 و هیچوقت نمره صفر) در نظر گرفته شده است. در کل مجموع نمرات آزمودنی به 20 سؤال محاسبه می­شود و نمره ارتباط با همسالان بدست می­آید.

روش تجزیه و تحلیل داده­ها

با توجه به نوع تحقیق که توصیفی است برای بررسی رابطه فرضیه شماره 1 از آزمون ضریب همبستگی پیرسون، فرضیه شماره 2 از آزمون t مستقل و برای بررسی سؤال تحقیق از رگرسیون چندمتغیری استفاده شده است.

آزمون فرضیه­ها:

فرضیه 1: بین سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) و میزان ارتباط با همسالان دانش­آموزان دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب رابطه وجود دارد.

 

جدول 1.  ضریب همبستگی بین سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی)

و ارتباط با همسالان و سطح معنی­داری آنها

سطح معنی‌داری	ضریب همبستگی	متغیرها
000/0	265/0 *	سبک هویت اطلاعاتی و ارتباط با همسالان
000/0	297/0 *	سبک هویت هنجاری و ارتباط با همسالان
000/0	209/0 *	سبک هویت سردرگم_اجتنابی و ارتباط باهمسالان

 

چنانکه در جدول شماره 1 مشاهده می­شود در هر سه سبک هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) به ترتیب میزان ضریب همبستگی 265/0 – 297/0 – 209/0 بوده که در سطح کمتر از 001/0 معنی‌دار است. بنابراین فرض صفر رد و فرضیه تحقیق تأیید شده و با اطمینان بیش از 99 درصد می‌توان گفت بین متغیرهای مذکور یک رابطه مستقیم وجود دارد به عبارت دیگر با افزایش نمرات دانش‌آموزان در سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی)، میزان ارتباط آنها با همسالان افزایش می‌یابد و بالعکس.

فرضیه 2: سبک­های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی، هنجاری) در بین دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب متفاوت است.

 

جدول2. متفاوت بودن و نبودن سبک­های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی، هنجاری)

در بین دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب

سبک­های هویت	آزمون لون برای یکسانی واریانسها
اطلاعاتی	گروهها	تعداد	میانگین		F	سطح معنی‌داری	t	df	سطح معنی‌داری
	پسران	210	22/38	با فرض برابری واریانسها	46/2	118/0	07/1	378	286/0
	دختران	170	69/37	با فرض عدم برابری واریانسها			05/1	34/364	292/0
سردرگم_ اجتنابی	پسران	210	90/26	با فرض برابری واریانسها	23/1	267/0	046/0	378	96/0
	دختران	170	87/26	با فرض عدم برابری واریانسها			046/0	69/356	96/0
هنجاری	پسران	210	27/37	با فرض برابری واریانسها	119/0	730/0	35/2-	378	019/0
	دختران	170	43/38	با فرض عدم برابری واریانسها			36/2-	27/370	019/0

 

برای بررسی فرضیه 2 از آزمون t مستقل استفاده شد که نتایج آن در جدول 2 مشاهده می‌شود. با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون لون، تفاوت واریانس‌های دو گروه در سبک­های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی) معنی‌دار نیست ولی در سبک هویت هنجاری معنی­دار است. بنابراین، نتایج آزمون t  با فرض برابری واریانس‌های دو گروه قابل تفسیر است. نتایج آزمون t که در جدول 2 آمده است حاکی از عدم رد فرضیه صفر در سبک­های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی) و رد فرضیه صفر در سبک هویت هنجاری است. همانگونه که مشاهده می‌شود مقدار t در سبک­های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی، هنجاری) به ترتیب برابر با 07/1، 046/0، 35/2- و سطح معنی‌داری آنها نیز به ترتیب برابر با 118/0، 267/0، 730/0 است. بنابراین تفاوت مشاهده شده بین میانگین دو گروه مذکور در سبک‌های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی) معنی‌دار نیست و نمی­توان گفت سبک­های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی) در بین دانش­آموزان دختر و پسر دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب متفاوت است. ولی در سبک هویت هنجاری این تفاوت معنی­دار است و می­توان گفت سبک هویت هنجاری در بین دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان­های شهرستان میاندوآب متفاوت است.

سؤال پژوهش:

سهم هرکدام از مؤلفه‌های سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم_اجتنابی) در تبیین میزان ارتباط با همسالان چقدر است؟

برای بررسی سؤال پژوهش از تحلیل رگرسیون چندمتغیری همزمان استفاده شد. که نتایج آن در جداول زیر نشان داده می‌شود.

 نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیری، ضریب همبستگی 391/0 بین مؤلفه­های سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) و ارتباط با همسالان را نشان می‌دهد که با توجه به اطلاعات جدول 4 این رابطه معنی‌دار است.

 

جدول 3. ضریب همبستگی و  تحلیل رگرسیون چندمتغیری

R	مجذور  R	مجذور  R اصلاح شده	خطای استاندارد برآورد
391/0	153/0	146/0	74/6

 

جدول 4. تحلیل واریانس (ANOVA) برای تحلیل رگرسیون چندمتغیری

بین مؤلفه­های سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم – اجتنابی) و ارتباط با همسالان

سطح معنی‌داری	F	میانگین مجذورات	درجه آزادی	مجموع مجذورات
000/0	593/22	115/1027	3	346/3081	رگرسیون
		462/45	376	735/17093	باقیمانده
			379	082/20175	کل

 

تحلیل واریانس (ANOVA) برای تحلیل رگرسیون چندمتغیری بین مؤلفه­های سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) و ارتباط با همسالان در جدول 4 ارائه شده است. همانطور که مشاهده می‌شود مقدار F برابر با 593/22 و سطح معنی‌داری آن کمتر از 001/0 بوده که نشان از معنی‌دار بودن رابطه مذکور است.

جدول شماره 5. ضرایب مربوط به رابطه بین مؤلفه­های سبک­های هویت

(اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_ اجتنابی) با میزان ارتباط با همسالان

	ضرایب استاندارد نشده		ضرایب استاندارد شده	t	سطح معنی‌داری
	B	خطای استاندارد	بتا
مقدار ثابت	999/4	583/3	---	395/1	164/0
هویت اطلاعاتی	286/0	080/0	188/0	581/3	000/0
هویت هنجاری	237/0	057/0	201/0	161/4	000/0
هویت سردرگم- اجتنابی	313/0	079/0	206/0	946/3	000/0

اطلاعات بدست آمده در مورد رابطه مؤلفه‌های سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) با میزان ارتباط با همسالان که در جدول 5 آمده است نشان می­دهد در تبیین میزان ارتباط با همسالان مؤلفه­های سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم_اجتنابی) دارای ضرایب معنی­دار و تقریباً مساوی (به ترتیب 188/0، 201/0 و 206/0) می­باشد.

 

 

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

الف- سبک های هویت و ارتباط با همسالان:

بین سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) و میزان ارتباط با همسالان دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب رابطه معنی­داری وجود دارد.

این یافته­ نشان می­دهد که بین دانش‌آموزان با سبک‌های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) و میزان ارتباط با همسالان رابطه معنی‌داری وجود دارد به عبارت دیگر با افزایش نمرات دانش‌آموزان درسبک‌های هویت (اطلاعاتی، هنجاری، سردرگم_اجتنابی) میزان ارتباط آنها با همسالان افزایش می‌یابد و بالعکس.

یافته سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری) پژوهش با پژوهش‌های برزونسکی (2005)، پیری (1383)، برزونسکی و کاک (2000) و حجازی و فرتاش (1385) همخوانی دارد ولی یافته سبک هویت سردرگم_اجتنابی با پژوهش‌های ذکر شده همخوانی ندارد.

در تحلیل یافته سبک­های هویت (اطلاعاتی، هنجاری) می­توان گفت دانش‌آموزان با سبک هویت اطلاعاتی در محیط تحصیلی، از خودمختاری تحصیلی، خودنظارتی، درگیری آموزشی و رشد روابط بین فردی بیشتری نسبت به افراد دارای دو سبک هنجاری و سردرگم_اجتنابی برخوردارند (بخشنده، 1389 و حجازی و فرتاش، 1385) بنابراین دانش‌آموزان با سبک هویت اطلاعاتی در ارتباط با همسالان با استقلال بیشتر و نگرش انتقادی به روابط برخورد می‌کنند اما دانش‌آموزان با سبک هویت هنجاری محافظه کار بوده و تعهد بیشتری به عقاید و ارزش‌های همسالان و بزرگسالان دارند و توصیه‌ها و انتظارات دیگران  مهم، مثلاً همسالان را می‌پذیرند.

در تحلیل یافته سبک هویت سردرگم_اجتنابی می­توان گفت همانطور که پژوهش‌های قبلی ذکر کرده‌اند دانش‌آموزان با سبک هویت سردر گم_اجتنابی خودمختاری کمتر، ناسازگاری بیشتر را در روابط خود با دیگران دارند. برزونسکی (2005) معتقد است که افراد سردرگم_اجتنابی برای تشکیل روابط دوستی و حفظ شبکه حمایت اجتماعی دچار مشکل هستند. آنها روابط ضعیفی را با همسالان خود برقرار می‌کنند که به لحاظ میزان صمیمیت، گشودگی، شکیبایی و اعتماد، در سطح پایینی قرار دارند. ولی یافته این پژوهش نشان می‌دهد که این دانش‌آموزان در روابط خود با همسالان به اندازه دو سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری دارای رابطه معنی‌دار هستند.

در تحلیل این یافته باید گفت که دلیل این رابطه معنی‌داری بین سبک هویت سردرگم_اجتنابی و ارتباط با همسالان ممکن است مربوط به ابزارهای پژوهش‌ها باشد. یعنی هر کدام از ابزارها موضوع متفاوتی از ارتباط با همسالان را اندازه گرفته باشند. دلیل دوم این یافته این است شاید دانش‌آموزان با سبک هویت  سردرگم_اجتنابی خود را در ارتباط با همسالان بهتر ارزیابی کرده باشند ولی در عمل مهارت‌های سازگاری با همسالان را نداشته باشند و با توجه به مقتضیات رفتارها و دید گاه‌های همسالان و دیگران عملکرد خود را تنظیم نمایند. (برزونسکی، 2005 و حجازی و فرتاش، 1385)

ب- سبک های هویت و جنسیت:

1. سبک­های هویت (اطلاعاتی، سردرگم_اجتنابی) در بین دانش­آموزان دختر و پسر دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب متفاوت نیست.

2. سبک هویت هنجاری در بین دانش­آموزان دختر و پسر دبیرستان‌های شهرستان میاندوآب متفاوت است.

قربانی و همکاران (1386) به این نتیجه رسیدند که بین دختران و پسران در سبک‌های هویتی تفاوت معنی­داری وجود ندارد ولی رضایی و همکاران (1389) نشان دادند که بین سبک‌های هویتی دانش­آموزان دختر و پسر دوره متوسطه تفاوت معنی­داری وجود دارد بنابراین یافته­های این پژوهش یعنی تفاوت سبک هویت اطلاعاتی و سردرگم_اجتنابی بین دختر و پسر با یافته­های پژوهش قربانی و همکاران (1386) همخوانی دارد ولی با یافته­های پژوهش رضایی و همکاران (1389) همخوانی ندارد. یافته دوم این پژوهش یعنی تفاوت بین دختر و پسر در سبک هویت هنجاری با یافته­های پژوهشی قربانی و همکاران (1386) همخوانی ندارد ولی با یافته­های پژوهشی رضایی و همکاران (1389) همخوانی دارد.

در تحلیل ناهمخوانی یافته­ها باید گفت که شاید شرایط اجرا و ویژگی‌های آزمودنی‌های جامعه آماری با هم متفاوت می‌باشد و لازم است تحقیقات مختلفی با توجه به این ناهمخوانی صورت گیرد اما در تحلیل وجود تفاوت در سبک هویت هنجاری دختران و پسران در این پژوهش می­توان گفت که با توجه به نظر (شهرآرای، 1378)  در سطح عمومی، زنان برای وفق دادن خود با دیگران اجتماعی می­شوند، ممکن است توجه بیشتر به حالات عاطفی خود و دیگران را فراگیرند. با این وجود انتظار می­رود زنان بیشتر مطابق هنجارها عمل کنند و هویت هنجاری کسب کنند.

با توجه به یافته­های این پژوهش پیشنهاد می­شود که برای والدین دانش‌آموزان جلسات آموزشی ترتیب داده شود تا با مبحث سبک­های هویت آشنا شوند و مبحث سبک­های هویت توسط مشاورین مدارس به دانش‌آموزان معرفی شود و همچنین پیشنهاد می­شود با توجه به اینکه سبک­های هویت هنجاری و جنسیتی در دختران و پسران متفاوت است برنامه‌ریزی متفاوت برای سازمان‌ها در نظر گرفته شود. برای محققان انجام پژوهش­هایی در دیگر شهرستان‌ها و استان‌های کشور با شرایط فرهنگی و اجتماعی مختلف پیشنهاد می­شود. استفاده از روش‌های مشاهده و مصاحبه به جای پرسشنامه جهت سنجش و بررسی دقیق­تر سبک­های هویت و ارتباط با همسالان پیشنهاد می­شود. همچنین این پژوهش با محدودیت­هایی مواجه شد از جمله اینکه هر چند تلاش شد اعتماد آزمودنی­ها در پاسخ دادن به سؤالات بیشتر شود و با توضیحات شفاهی و راهنمای پرسشنامه تلاش شد انگیزه آنان افزایش یابد اما بی میلی مختصر مشاهده می­شد، شاید تصور می­کردند به علت پاسخ صادقانه در یک مقطع زمانی مورد بازخواست قرار گیرند، به همین خاطر در تکمیل پرسشنامه­ها محافظه­کارانه عمل می­کردند.

مأخذ

بخشنده، ف. (1389). بررسی رابطه عوامل مختلف با هویت‌یابی فردی دانش‌آموزان دختر متوسطه شهرستان اردبیل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

برک، ل. (1385). روانشناسی رشد (از نوجوانی تا پایان زندگی). (سید محمدی، مترجم). تهران: انتشارات ارسباران، جلد دوم. (تاریخ زبان اصل 2001).

پیری، ل.(1383). بررسی رابطه بین سبک‌های هویت با مهارت‌های زندگی (توانایی ابراز وجود و مقابله با (فشار روانی) در دانش‌آموزان دختر مقطع پیش‌دانشگاهی تهران (83-82). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد ، دانشگاه تربیت معلم تهران.

 حجازی، ا و فرتاش، س. (1385). بررسی رابطه سبک‌های هویت و تعهد هویت با کیفیت دوستی. پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران.

زینالی، ف. (1388). بررسی رابطه هوش هیجانی با سبک‌های هویت در دانش‌آموزان تیزهوش و عادی شهرستان خوی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

شهرآرای، م. (1378). رشد جنسیت. تهران: انتشارات ققنوس، چاپ اول.

محمدی، و. (1388). بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و هوش هیجانی با انواع هویت در دانش‌آموزان دختر سوم راهنمایی تبریز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

شکری، و همکاران. (1386). تفاوت‌های فردی در سبک‌های هویت و عملکرد تحصیلی. فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی، دوره اول، شماره اول.

هاشمی، ز. (1385). بررسی رابطه جهت‌گیری‌های مذهبی (اسلامی) با ابعاد هویت و سبک‌های هویت در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه شیراز در سال تحصیلی (84-83). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

 

Luyckx. koen, Soenens. Bart, Berzonsky. Michae LD. (2007). Information-oriented Identity processing, identityconsolidation, and well-being: The moderating role o autonomy, self-reflection, and self-rumination. Science Direct, personality and Individual Differences,43.1099-1111.

---

[1] - Cultural Conservatism

[2] - Cognitive Closure

3- diffuse - avoidant

مراجع

بخشنده، ف. (1389). بررسی رابطه عوامل مختلف با هویت‌یابی فردی دانش‌آموزان دختر متوسطه شهرستان اردبیل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

برک، ل. (1385). روانشناسی رشد (از نوجوانی تا پایان زندگی). (سید محمدی، مترجم). تهران: انتشارات ارسباران، جلد دوم. (تاریخ زبان اصل 2001).

پیری، ل.(1383). بررسی رابطه بین سبک‌های هویت با مهارت‌های زندگی (توانایی ابراز وجود و مقابله با (فشار روانی) در دانش‌آموزان دختر مقطع پیش‌دانشگاهی تهران (83-82). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد ، دانشگاه تربیت معلم تهران.

 حجازی، ا و فرتاش، س. (1385). بررسی رابطه سبک‌های هویت و تعهد هویت با کیفیت دوستی. پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران.

زینالی، ف. (1388). بررسی رابطه هوش هیجانی با سبک‌های هویت در دانش‌آموزان تیزهوش و عادی شهرستان خوی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

شهرآرای، م. (1378). رشد جنسیت. تهران: انتشارات ققنوس، چاپ اول.

محمدی، و. (1388). بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیتی و هوش هیجانی با انواع هویت در دانش‌آموزان دختر سوم راهنمایی تبریز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.

شکری، و همکاران. (1386). تفاوت‌های فردی در سبک‌های هویت و عملکرد تحصیلی. فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی، دوره اول، شماره اول.

هاشمی، ز. (1385). بررسی رابطه جهت‌گیری‌های مذهبی (اسلامی) با ابعاد هویت و سبک‌های هویت در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه شیراز در سال تحصیلی (84-83). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.

 

Luyckx. koen, Soenens. Bart, Berzonsky. Michae LD. (2007). Information-oriented Identity processing, identityconsolidation, and well-being: The moderating role o autonomy, self-reflection, and self-rumination. Science Direct, personality and Individual Differences,43.1099-1111.