تحلیل سینوپتیکی توزیع زمانی- مکانی بارش‌های شدید استان‌های خراسان رضوی و شمالی

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 4، دوره 5، شماره 12، آذر 1389، صفحه 62-79   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

قاسم عزیزی¹؛ سید امید نبوی^{* 2}؛ اسماعیل عباسی²

¹دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

²دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای دانشگاه تهران

چکیده

بررسی سینوپتیکی شرایط جوی همزمان با بارش­های شدید استان­های خراسان رضوی و شمالی و همچنین چگونگی توزیع زمانی - مکانی آنها، هدف اصلی این مطالعه است. در این مطالعه بارش بیشتر از 20 میلیمتر به عنوان معیار روزهای دارای بارندگی شدید مشخص شده است. از پارمترهای فشار سطح دریا و دما سطحی به منظور بررسی شرایط سطح زمین در هنگام وقوع بارش­های شدید استفاده شده است، نم ویژه و جهت باد در سطح 700 هکتوپاسکال به منظور رهگیری منبع رطوبتی این بارش­ها مورد بررسی قرار گرفته، ضمن آن که سطح 500 هکتوپاسکال به عنوان سطح مطلوب در بررسی الگوهای سینوپتیک مطالعه شده است. جهت و سرعت باد در سطح 300 هکتوپاسکال نیز برای بررسی نقش رود بادها در ایجاد بارش­های شدید، ارزیابی شده­اند. داده­های مذکور در بازه زمانی 11 ساله (1995- 2005) و به صورت روزانه اخذ شده­اند. شناسایی سه الگوی توزیع زمانی - مکانی بارش­های شدید و شرایط جوی همزمان با آنها از نتایج این مطالعه است که عبارتند از: 1-  دوره­ی سرد: کانون بارش­های شدید در جنوب منطقه مورد مطالعه، که الگوی سینوپتیکی همزمان با آن فرود بلند مدیترانه می­باشد و دریای سرخ نیز به عنوان منبع رطوبتی این بارش­ها شناسایی شده­اند. در سطح زمین نیز تشکیل یک سیکلون قابل مشاهده  است 2- دوره گرم: کانون بارش­های شدید در شمال منطقه مورد مطالعه، که دارای سه الگوی سینوپتیکی فرود شرق خزر، سیستم بندالی واقع در شمال شرق خزر و عقب نشینی کانون­های پرفشار جنب حاره می­باشد و منبع رطوبتی این بارش­ها دریای خزر بوده و وجود گرادیان شدید فشار در سطح زمین نیز قابل شناسایی می­باشد 3- دوره گذار: کانون بارش­های شدید در مرکز منطقه مورد مطالعه، که تمام شرایط جوی آن ترکیبی از شرایط جوی دو دوره قبلی است. ضمن آنکه در تمامی دوره­ها وجود رودباد نقش قابل توجهی در وقوع بارش­های شدید دارد.

کلیدواژه‌ها

بارش شدید؛ الگوهای سینوپتیک؛ توزیع زمانی- مکانی بارش شدید؛ استان‌های خراسان رضوی و شمالی