نقش عناصر تعلیمی در تحول ساختاری و محتوایی قالب شعر انقلاب

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 5، شماره 16، شهریور 1392، صفحه 111-130   

نویسندگان

سید احمد حسینی کازرونی^{* 1}؛ محمد رضا کمالی نیانی²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی - دانشگاه آزاد اسلامی بوشهر - ایران

²مربی زبان و ادبیات فارسی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه - ایران

چکیده

شعر امروز ایران در حال طی کردن مرحله گذر و به عبارت دیگر در حال دگردیسی است. اگر شعر امروز را تداوم زاینده و پوینده شعر کهن بدانیم، این شعر حتی در سرکش­ترین حالات هم دنباله روی شعر سنتی و کهن است. اما تحولات صنعتی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ... خواه ناخواه تأثیر­گذار است. ادبیات به عنوان کاربردی­ترین هنر متأثر از این تحولات است و بی­شک شاعر انقلاب در هر یک از زمینه­های شعری با نو شدن و نوآفریدن گرایش ذاتی داشته است. آنچه در شعر انقلاب عامل اصلی تحولات لفظی و معنایی در قالب است روی آوری شعرا به بیان مسایل تعلیمی، اخلاقی و ارزشی است که استفاده از آنها به ناچار شاعر را به سوی دگردیسی در ساختار، واژگان، زبان، صور خیال، اندیشه و قالب شعر پیش برده است. در این مقاله از عوامل تحول­ساز در زمینه­های لفظی و معنایی یکی از قالب‏های رایج شعر انقلاب، یعنی غزل سخن به میان می‏آید. از میان قالب‏های سنّتی، غزل بیش­ترین کاربرد را در شعر انقلاب داشته و حجم غزل‏های سروده شده نسبت به قالب‏های دیگر بیشتر است. نوآوری شاعران این دوره در غزل‏سرایی، غزل این دوره را با ویژگی‏هایی همراه کرده است.

کلیدواژه‌ها

شعر انقلاب؛ قالب شعری؛ نو‌آفرینی؛ غزل سّنتی و نو؛ عناصر تعلیمی

مراجع

1. اقبال مهربانی، سولماز (1380) نشریه دوچرخه (ضمیمه)، تهران: ر. همشهری، 31 مرداد، ش 32.
2. باقری، ساعد و محمدی نیکو، محمد رضا (1373) شعر امروز، تهران: انتشارات بین المللی الهدی، چ اول.
3. براتی پور، عباس (1378) بهت نگاه، تهران: حوزه هنری.
4. بهمنی، محمد علی (1377) گاهی دلم برای خودم تنگ می­شود، تهران: نشر دارینوش، چ دوم.
5. پاشا، ابوافضل (1379) حرکت و شعر تهران: نشر روزگار.
6. ترابی، ضیاءالدین (1375) مجموعه مقالات نقد و بررسی شعر، تهران: سوره، حوزه هنری.
7. حسین جانی، ابوالقاسم (1375) بی مرگ مثل صنوبر، تهران: شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، چ دوم.
8. حسینی، حسن (1363) هم صدا با حلق اسماعیل، مجموعه شعر، تهران: حوزه هنری تبلیغات اسلامی.
9. حسینی، حسن (1375) گنجشک و جبرئیل، تهران: افق. چ دوم.
10. ده بزرگی، احد (1378) گزیده، تهران: نیستان.
11. روزبه، محمدرضا (1379) سیر تحول در غزل، تهران: روزنه.
12.  عبدالهی، باقر، تهران: ر. اطلاعات، سه شنبه، بهمن 1370، ش 19538.
13. کافی، غلامرضا (1380) پایان نامه (بررسی ساختاری و محتوایی شعر جنگ) تهران: دانشگاه شیراز.
14. کاکایی،عبدالجبار (1369) آواز های واپسین، تهران: نشر همراه.
15. مردانی، نصرالله (1379) گزیده، تهران: نیستان، چ دوم.
16. مهدیخانی، غلامعلی (1379) باغ گیلاس، شیراز: نشرایما.