دنیا و تصاویر تعلیمی آن از نگاه عطار

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 7، دوره 5، شماره 16، شهریور 1392، صفحه 131-150   

نویسندگان

عطا محمد رادمنش^{* 1}؛ الهام معینیان²

¹استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد نجف‌آباد - ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد نجف آباد - ایران

چکیده

عطّار با اینکه خود بهرة قابل توجّهی از دنیا داشته ولی از این نظر که در فاصلة زمانی دو هجوم وحشتناک به ایران یعنی فتنه‌های ترکان غز و ایلغار مغول در ایران زیسته و زمانه‌ای را درک کرده که ظلم و فساد، فقر و بدبختی سراسر سرزمین ایران را فرا گرفته بود، از دیدگاهی شاعرانه به دنیا نگاه نکرده است. در واقع مناظر و تصاویر تعلیمی دنیا در برابر چشمان وی مجسّم شده و او آنها را در قالب شعر ترسیم کرده، تصاویری است که نه تنها مطلوب و لذت‌بخش نیستند بلکه گاه مهیب و هولناکند. البته اگر گاهی تصویر زیبایی نیز دیده می‌شود، یا در عمق خود، در برگیرندة ترس و اندوه دنیاست و یا صرفاً به این دلیل که به گونه‌ای به آخرت مربوط می‌شوند، خوب ترسیم شده است. در این مقاله قصد داریم دنیا را از دریچة نگاه این شاعر عارف ببینیم و تابلوهای نقّاشی را که در لابه‌لای کلام او در برخی از آثارش وجود دارند، در معرض دید خوانندة دیده‌ور قرار دهیم. از میان آثار عطار بیشتر رویکرد به الهی‌نامه، اسرارنامه و تذکرة الاولیاء بوده است.

کلیدواژه‌ها

عطّار؛ تصویر تعلیمی دنیا؛ الهی‌نامه؛ اسرارنامه؛ تذکرة الاولیا

مراجع

1. برهان، محمدحسین بن خلف تبریزی (1362)، برهان قاطع، تهران: امیرکبیر.
2. خاقانی، افضل الدین بدیل، (1357)، دیوان خاقانی شروانی، به کوشش ضیاء‌الدین سجادی، تهران: زوّار.
3. دهخدا، علی اکبر (1343)، لغت نامه، تهران: سازمان لغت نامه دهخدا.
4. شجیعی، پوران (1373)، جهان بینی عطّار، تهران: زوّار.
5. عطّار، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم، 1386، اسرارنامه، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
6. ــــــــــــــ ، (1387)، الهی‌نامه، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
7. ــــــــــــــ ، (1370)، منطق‌الطیر، به اهتمام و تصحیح سید صادق گوهری، تهران: علمی و فرهنگی.
8. ــــــــــــــ ، 1388، تذکره الاولیا، تصحیح نیکلسون، تهران: هرمس.
9. ــــــــــــــ ، 1386، مصیبت‌نامه، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
10. عجلونی، اسماعیل بن محمّد، (1351)، کشف الخفا، قاهره.
11. فروزانفر، بدیع الزّمان، (1374)، شرح احوال و نقدو تحلیل آثار شیخ فریدالدّین عطّار نیشابوری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چ دوم.
12. مولوی، جلال الدین، 1375، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون،ج 1، تهران: توس.