مرگ پیش از مرگ

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 4، شماره 13، آذر 1391، صفحه 45-64   

نویسنده

عباس کی منش

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی: واحد کرج ـ ایران

چکیده

موضوع مطروحه تعلیمی فوق مأخوذ است از کلام انسان ساز پیغمبر اکرم(ص)، آنگاه که از جنگ کفّار بازگشت و فرمود که «ما از جهاد اصغر به جهاد اکبر می رویم». کلام آن حضرت را سنایی غزنوی در بیتی در دیوان بدین صورت به نظم کشیده است:
بمیر ای دوست پیش از مرگ اگر می زندگی خواهی
که ادریس از چنین مردن بهشـتی گشت پیـش از ما
مراد از «مرگ پیش از مرگ» کشتن نفس اماره است که سنایی بعد از تغییر احوال در دوران آشفتگی و سیر و سلوک بدان اعتقاد یافته است.
پیشوای پرهیزگاران عالم اسلام – علی(ع)- آنگاه که فرق مبارکش شکافته شد فرمود: «فُزتُ و ربِّ الکعبه، سوگند به خدای کعبه که رستگار شدم». و عرفای اسلامی نیز تحت تأثیر پیشوای خود غالباً جهاد با نفس را برگزیده‌اند.
نگارندة این سطور آنچه را که دربارة مرگ اضطراری و انواع مرگ اختیاری در برخی از کتب عرفانی دستیاب خود در مطالعه آورده با عنوان «مرگ پیش از مرگ» در این گفتار مطرح نموده است.

کلیدواژه‌ها

مرگ پیش از مرگ؛ مرگ اضطراری؛ مرگ اختیاری؛ جهاد اصغر؛ جهاد اکبر

مراجع

1-  قرآن کریم

2-  ابن عربی، (1387)، فصوص الحکم، تصحیح و ترجمه محمد خواجوی تهران: مولی.

3- ابوالقاسم قشیری (1387)، ترجمه رساله قشیریه با تصحیحات و استتدرکات بدیع الزمان فروزانفر، شرح حال استاد فروزانفر، و مآخذ ابیات عربی، احمد مهدوی دامغانی، تهران: زوار.

4- افلاکی، احمد(1362)، مناقب العارفین، با تصحیحات حواشی و تعلیقات به کوش تحسین یازیجی، تهران: دنیای کتاب، چ دوم.

5-  تهانوی(1996)، کشاف اصطلاحات الفنون، ج1 و 2، مکتبة لبنان: ناشرون.

6-  جامی (1336)، نفحات الانس، مهدی توحیدی پور بی‌نا.

7- سبزواری (حاج ملا هادی)(1377)، دیوان اسرار، به اهتمام سیدحسن امین، تهران: فرهنگی هنری مه.

8-  سعیدی، گل بابا (1383)، فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی، تهران: شفیعی.

9-  سنائی غزنوی (1354)، دیوان با مقدمه وحواشی و فهرست، مدرس رضوی، تهران: سنائی.

10-                   شریعت، محمد جواد (1363)، کشف الابیات مثنوی، اصفهان، تهران: کمال.

11-                   شهیدی، سیدجعفر(1378)، شرح مثنوی، تهران: علمی و فرهنگی.

12-      ــــــــــــــــ (1368)، ترجمه نهج البلاغه، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

13-     سهروردی، شیخ شهاب الدین (1364)، عوارف المعارف، ترجمه ابومنصور عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، تهران: علمی و فرهنگی.

14-     عطار، شیخ فریدالدّین (1366)، تذکرةالاولیا ، به تصحیح میرزا محمد خان قزوینی، تهران: بی‌نا)

15-      ــــــــــــــــــــ (1351)، الهی نامه، به تصحیح فؤاد روحانی، تهران: زوار.

16-                    ــــــــــــــــــــ (1338)، به اهتمام نورانی وصال، تهران: زوار.

17-      ــــــــــــــــــــ (1358)، منطق الطیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن، چ سوم.

18-      ــــــــــــــــــــ (1338)، اسرار نامه، به تصحیح و تعلیقات و حواشی سیدصادق گوهرین، تهران: صفی علی‌شاه.

19-      ــــــــــــــــــــ (1346)، تذکرة الاولیاء، به تصحیح میرزا محمدخان قزوینی، از روی چاپ نیکلسون، تهران: بی‌نا.

20-      عنصرالمعالی، کیکاوس (1352)، قابوس‌نامه، به اهتمام و تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

21-                   ــــــــــــــــــــ (1342)، قابوس‌نامه، سعید نفیسی، تهران: فروغی.

22-                   غلام سرور (1273)، خزینه الاصفیا، هرات.

23-                   فروزانفر، بدیع الزمان(1347)،احادیث مثنوی، تهران: امیرکبیر.

24-                   ــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، شرح مثنوی شریف، تهران: دانشگاه تهران.

25-     خوارزمی، کمال الدین حسین بن حسن (1360)، جواهرالاسرار و زواهر الانوار، مقدمه و تصحیح و تحشیه و فهرست‌ها از محمد جواد شریعت، اصفهان مشعل.

26-                   کیائی نژاد، زین الدین (1366)، سیر عرفان در اسلام، تهران: اشراقی.

27-     گولپینارلی، عبدالباقی (1389)، نثر و شرح مثنوی شریف، ترجمه و توضیح دکتر توفیق، هـ سبحانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، چ پنجم.

28-                   گوهرین، سیدصادق (1388)، شرح اصطلاحات تصوفّ، تهران: زوّار.

29-                   ـــــــــــــــــــ (1348)، شرح اصطلاحات تصوف، تهران: زوار.

30-                   عبدالباقی، محمد فؤاد (1364)، المعجم المفهرس ، لبنان: بیروت.

31-     ریتر، هلموت (1374)، دریای جان، ترجمه عباس زریاب خویی و مهر آفاق بایبردی، تهران: انتشارات بین المللی الهدی.

32-                   مولوی، مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی (1355)، مثنوی، نیکلسون، تهران: بی‌نا.

33-     ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1348)، فیه مافیه، با تصحیمات و حواشی، بدیع الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.

34-     ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1354)، مثنوی، تهران: امیرکبیر.

35-     کاشفی، مولانا ملا حسین (1362)، لب لباب مثنوی، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: افشاری.

36-     مؤلف ناشناخته (1345)، بحرالفوائد، به کوشش محمد تقی دانش پژوه، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

37-     هجویری، کشف المحجوب (1387)، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران: سروش.

38-                   همایی، استاد جلال الدین(1364)، دیوان سنا، تهران: هما.

39-     یوسف بن احمدالمولوی (1289)، المنهج القوی لطلاب المثنوی، شرح المثنوی، وقد اعتنی بتصحیحه مصطفی وهبی، مصر: المطبعه الوهبیه.