خردگرایی تعلیمی در شاه نامة حکیم توس*

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 9، دوره 4، شماره 13، آذر 1391، صفحه 159-176   

نویسنده

مصطفی خدایاری

استادیار زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی: واحد گرمسارـ ایران

چکیده

شاه‌نامه بی‌تردید یکی از آثار گران‌سنگ ادب پارسی و در ردیف بزرگ‌ترین تراویده‌های ذهنی بشری، در قالب حماسه است. ستایش خرد در شاه‌نامه، چشمگیر است، چنانچه واژگان خرد، خردمندی، مفاهیم وتبعات معنایی آن را از شاه‌نامه بسترند با کالبدی بی جان روبرو خواهیم شد.
هر محقق شاه‌نامه شناسی، زوایا و خبایای شاه‌نامه را عمیقاً کنکاش کند، در می‌یابد که همواره خرد تعلیمی، با معنویت ودین مداری هم آغوش است، از این رو در دیدگاه او، خردگرایی منهای دین مداری نکوهیده است. در این جستار، نگارنده با رویکردی تعلیمی، نخست به مفاهیم خردگرایی تعلیمی، تبعات و پیامدهای آن در شاه‌نامه پرداخته،آنگاه نشان داده است عنصر خرد و مفاهیم معنوی دیگر،همچون دین مداری و دانایی، در دستگاه اندیشة شاعر ازچه ژرفای معنایی تعلیمی برخوردار است.

کلیدواژه‌ها

فردوسی؛ خردگرایی تعلیمی؛ دین مداری؛ دانایی

مراجع

1- پرهام، باقر،(1377)، با نگاه فردوسی(مبانی نقد خرد سیاسی در ایران)، تهران: مرکز، چ دوم.

2ـ تفضلی، احمد،(1354)، مینوی خرد، (ترجمه )، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

3 ـ ثاقب فر، مرتضی،(1377)، شاه‌نامه فردوسی و فلسفة تاریخ ایران: معین.

4- جوانشیر، فـ..م،(1380)،حماسه داد، تهران: جامی.

5 ـ  رضا،فضل اله،(1386)،پژوهشی دراندیشه های فردوسی، تهران: علمی و فرهنگی، چ ششم.

6- رستگارفسایی، منصور،(1369)،تصویرآفرینی درشاه‌نامه، شیراز: دانشگاه شیراز، چ دوم.

7- رنجبر، احمد،(1363)،جاذبه های فکری فردوسی، تهران: امیر کبیر.

8- زرین کوب، عبد ا لحسین، (1384)، با کاروان حله، تهران: علمی.

9- سرامی، قدمعلی، (1384)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران:علمی و فرهنگی، چ چهارم.

12ـ فروزانفر،بدیع الزمان،(1370) ،احادیث مثنوی،تهران: امیر کبیر، چ پنجم.

13- مینوی،مجتبی، (1367)،نقدحال، تهران: خوارزمی، چ سوم.