جلوه‌های امثال تازی در اشعار تعلیمی پارسی*

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 4، شماره 12، شهریور 1391، صفحه 65-83   

نویسنده

زهرا سلیمانی

استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد ورامین – پیشوا

چکیده

بسیاری از آثار نویسندگان و شعرای فارسی زبان در طول تاریخ، متأثر از زبان دین و کتاب آسمانی (قرآن کریم) بوده است. ادبای ایرانی در شعر و نثر تعلیمی از زبان و فرهنگ عربی بسیار سود جسته‌اند و به طور مثال در گفتار خود از صناعات ادبی همچون ارسال المثل (= تمثیل)، اقتباس و یا حتی تلمیح از امثال عربی در تبیین، تفهیم و آموزش پیام خویش بسیاربهره برده‌اند چنان که عبارات حکیمانه عربی در متن شاه‌کارهای زبان فارسی نظیر گلستان سعدی، مثنوی مولوی و... اثرگذاری قابل تأمل فرهنگ عربی را بر ادبیات تعلیمی فارسی به خوبی نشان می‌دهد و از آنجا که ادبیات تطبیقی به بحث و بررسی تاثیرگذاری آثار ادبی ملل مختلف می‌پردازد، از انعکاس‌ها و بازتاب‌های ادبیات یک ملت در ادبیات سایر ملت ها سخن می گوید. بدیهی است که کوشش هایی از این دست اگرچه کم شمار نیستند اما هم چنان در اقیانوس بی کران ادبیات ملل، شایستة توجه و اهتمامی بیش از پیش‌اند. نظر به این مهم در این جستار، سعی شده است با نگاهی اجمالی به عرصه ادبیات تعلیمی فارسی نمونه‌ای، از بازتاب حِکَم و امثال عربی در ادبیات پارسی ارائه گردد.
 

کلیدواژه‌ها

شعر فارسی؛ مثل عربی؛ ادبیات تعلیمی؛ تمثیل؛ ارسال المثل

مراجع

1-  ابن یمین. (1363). اشعار ابن یمین. تصحیح حسین علی باستانی راد. تهران: کتابخانه سنایی، چ دوم.

2-    اسدی طوسی. (1354). دیوان. تصحیح حبیب یغمایی. تهران: طهوری، چ دوم.

3-    (1376). دیوان. تصحیح پرویز بابایی. تهران: نگاه.

4-    ثعالبی، ابومنصور. (1961). التمثیلوالمحاضرة. تحقیق عبدالفتاح محمد الحلو. قاهره

5-    جوینی، علاءالدین. (1937). جهانگشا. تصحیح محمد عبدالوهاب قزوینی. لیدن: بریل.

6-    حافظ، شمس الدین. (1371). دیوان. به خط اسماعیل نژاد فرد. تهران: یاسین.

7-    دامادی، محمد. (1370). مضامینمشترکدرادبفارسیوعربی. تهران: دانشگاه تهران.

8-    دهخدا ، علی اکبر. (1361). امثالوحکم. تهران: امیرکبیر، چ پنجم.

9-    (1373). دیوان. تصحیح جهانگیر منصور. تهران: ناهید.

10-                         سعد سلمان، مسعود. (1364). دیوان. تصحیح مهدی نوریان. اصفهان: کمال.

11-                         سعدی، مصلح بن عبدالله. (1384). کلیاتسعدی، تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: شقایق.

12-      سنایی، ابوالمجد. (1329). حدیقةالحقیقة. تصحیح محمدتقی مدرس رضوی. تهران: چاپخانه سپهر.

13-                         فرخی سیستانی. (1385). دیوان اشعار. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: زوار.

14-                          ـــــــــــــ، (1388). دیوان. به کوشش محمد دبیر سیاقی. تهران: نشر تهران.

15-                         کردآبادی، سندس. (1383). فرهنگ مثل ها. چ اول. تهران: ثارالله.

16-      کمال الدین اسماعیل. (1348). دیوان. به اهتمام حسین بحرالعلومی. تهران: کتابفروشی دهخدا.

17-                         گرگانی، فخرالدین اسعد. (1314). ویس و رامین. تصحیح مجتبی مینوی. تهران.

18-                         منوچهری دامغانی. (1363). دیوان. تصحیح محمد دبیر سیاقی. چ پنجم. تهران: زوار.

19-      مولوی، جلال الدین محمد. (1342). دیوان کلیات شمس. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: دانشگاه تهران.

20-      ــــــــــــــــــــــــ. (1380). مثنوی معنوی. تصحیح رینولد نیکلسن. چ دوم. تهران: نشر افکار.

21-      میدانی، ابوالفضل. و دیگران. (1373). ترجمه و تحشیه فرائد الادب. به انضمام امیر شاهد. چ اول. اصفهان: جهاد دانشگاهی.

22-      ــــــــــــــــــــ . (1987). مجمع الامثال. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: دارالجیل.

23-                         ناصر خسرو. (1361). دیوان اشعار. تصحیح تقی زاده. چ اول. تهران: نشر چکامه.

24-                         نظامی، (1374). کلیات خمسه نظامی. تصحیح وحید دستگردی. تهران: راد.