شاعری از اهالی امروز: تحلیل تبلور اندیشه‌های تعلیمی و تعهد ادبی در شعر سهراب سپهری*

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 4، شماره 12، شهریور 1391، صفحه 137-152   

نویسندگان

فاطمه پورجعفری^{* 1}؛ حسن شهابی²

¹مربی ادبیات انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کرمان

²(استادیار زبان و ادبیات انگلیسی) دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کرمان

چکیده

هدف ادبیات تعلیمی اصلاح اخلاقیات، پرورش اندیشه‌ها و رشد افکار جامعه، برای رسیدن به خوش‌بختی است. یکی از مفاهیمی که اغلب در ارتباط با مطالعات تعلیمی و همسو با آن مطرح می شود، مسألة تعهد شاعر (Commitment) و رسالت شعر است که خود به عنوان پاره‌ای از پیکرجامعه شناسی ادبیات به شمار می‌رود. در این میان، گاهی برخی شعرا از سوی هنرمندان هم عصر خود، متهم به دوری‌گزینی از اجتماع وعدم تعهد شده‌اند و این امر، آنها را هدف انتقادهای تند و تیزی از سوی منتقدین قرار داده است. مقاله حاضر، به دنبال یافتن ابعاد اجتماعی و مصادیق تعلیمی در اشعار سپهری با ارایه شواهدی از آثار وی می‌باشد. نتایج حاصل از این تحقیق، گویای این واقعیت است که سپهری شاعری فاقد تعهد نبوده و بر احوال مردم روزگار و مشکلات جوامع آنان آگاهی داشته و در جستجوی یافتن راه‌هایی برای رفع دردها و کمبودهای ایشان نیز بوده است.
 

کلیدواژه‌ها

ادبیات تعلیمی؛ ادبیات تعهد؛ سهراب سپهری

مراجع

1-  اسکارپیت، روبر، (1376) جامعه‌شناسی ادبیات، ترجمة مرتضی کتبی، تهران: سمت.

2-  براهنی، رضا، (1347) طلا در مس. تهران: زمان.

3-  تولستوی، لئو، هنر چیست. (1376) ترجمة کاوه دهگان، تهران: امیرکبیر.

4-  حلبی، علی‌اصغر، (1378) عبید زاکانی. تهران: طرح نو.

5-  درگاهی، محمود، (1389): «دغدغه‌های نیما»، پژوهشنامة ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، ش14.

6-  رب‌گری یه، آلن، (1377): «تعهد»، مجلة بخارا، ترجمة عزت‌الله فولادوند، ش1.

7-  رنجبر، ابراهیم، (1389): «بررسی راه‌های رهایی انسان معاصر از بستگی‌های دنیوی در شعر سهراب سپهری»، نشریة ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش27.

8-  زرین‌کوب، عبدالحسین، (1372) آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن.

9-  سارتر، ژان پل، (1340)  ادبیات چیست؟، ترجمة ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: زمان.

10-  ـــــــــــــ ، (1344) اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمة مصطفی رحیمی، تهران: نیلوفر.

11- سپهری، پریدخت (به اهتمام) (1388) هنوز در سفرم: شعرها و یادداشت‌های منتشر نشده از سهراب سپهری،تهران: فروزان روز.

12- سپهری، سهراب (1378) هشت کتاب. تهران: طهوری.

13- سلیمی، مهرداد (1380): «سهراب سپهری: عرضة داوری‌های متناقض»، معرفی و شناخت سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

14- سیاه‌پوش، حمید (1375) باغ تنهایی، تهران: سهیل.

15- سید طاهرالدینی، علی (1385) ادبیات تعلیمی، تهران : آرمان رشد.

16- شاملو، احمد (1375) از زخم قلب، گزینش ع. پاشائی، تهران: چشمه.

17- طهماسبی، طغرل (1380) موسیقی در ادبیات، تهران: رهام.

18- غنی‌زاده تبریزی، بتول (1380): «تصویر در شعر سهراب»، معرفی و شناخت سهراب سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

19- گرین، کیت و جیل لبیهان (1383) درس‌نامة نظریه و نقد ادبی، ویراستار حسین پاینده، تهران: روزنگار.

20- لوکاچ، جرج (1381) جامعه‌شناسی رمان، ترجمة محمدجعفر پوینده، تهران: چشمه.

21- مسکوب، شاهرخ (1380): «قصة سهراب و نوشدارو»، معرفی و شناخت سهراب سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

22- مشرف، مریم (1389): جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن(با همکاری انتشارات دانشگاه شهید بهشتی).

23- ناتل خانلری، پرویز (1345) شعر و هنر (مجموعه مقالات)، تهران: سخن.

24- نفیسی، آذر (1380): «چشم‌ها را باید شست»، معرفی و شناخت سهراب سپهری، گردآورنده شهناز مرادی کوچی، تهران: قطره.

25- هارلند، ریچارد(1385 ) درآمدی تاریخی بر نظریة ادبی از افلاطون تا بارت، ترجمة علی معصومی و شاپور جورکش، تهران: چشمه.