از روسیه‌پرستی تا روسیه‌گریزی در شعر معاصر تاجیکستان* (با تکیه بر درون مایه‌های تعلیمی و غنایی)

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 9، دوره 4، شماره 12، شهریور 1391، صفحه 153-168   

نویسنده

مرجان علی اکبرزاده

مربی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین- پیشوا

چکیده

می‌دانیم سیطرة هفتاد ساله‌ی روسیه بر تاجیکستان، ادبیات شوروی سابق - تاجیک را رقم‌زده است، که به آن ادبیات رئالیسم سوسیالیستی گویند. ادبیات معاصر آن دیار از محدودة انقلاب اکتبر 1917م در روسیه قابل بررسی است (البته این انقلاب در تاجیکستان با انقلاب خلقی بخارا در 1920م شکل گرفته). در مقالة حاضر، یکی از درون‌مایه‌های تعلیمی و غنایی شعر معاصر تاجیکستان یعنی روسیه‌ستایی و روسیه‌پرستی در دورة رئالیسم سوسیالیستی، نیز، روسیه‌گریزی و روسیه‌ستیزی در هنگامة کم‌رنگ شدن رئالیسم سوسیالیستی و سرانجام پس از فروپاشی شوروی سابق و استقلال تاجیکستان(1991م) مورد ارزیابی قرار گرفته ‌است. در واقع تقابل این دو رویکرد کاملاً متناقض در شعر امروز تاجیکستان- که پیامد دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی ا‌ست - بنیان پژوهش پیش‌روی، به‌شمار ‌می‌رود. موضوع مورد نظر در متن مقاله به مدد شواهد مثال‌های برجسته از شاعران تاجیک، قبل و بعد از تسلط روسیه، بررسی و کنکاش شده ‌است.
 

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر تاجیکستان؛ روسیه

مراجع

کتاب‌ها

1-بچکا، ایرژی. (1372). ادبیات فارسی در تاجیکستان. مترجمان سعید عبانژاد و محمود عبادیان. تهران . مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگی بین‌المللی(280صفحه).

 2- تورسون‌زاده، میرزا. (بی‌تا). گلچین اشعار . با کوشش کمال عینی و لایق شیر علی. مسکو. ادارة نشریات پروگرس (471 صفحه).

3- دولت، اف. (1985م). سرایندة انقلاب . دوشنبه. نشریات عرفان (52 صفحه).

4- سلیمانی، پیرو. (1959م). اشعار منتخب. به کوشش لاله. استالین‌آباد. نشریات دولتی تاجیکستان (204 صفحه).

5- شعر دوست، علی‌اصغر. (1376). چشم‌انداز شعر امروز تاجیکستان. تهران. انتشارات بین‌المللی الهدی (336 صفحه).

6- شکوروف، محمد‌جان. (1970م). سخن در لیریکه و مضمون حیات آن و مسأله‌های ادبیات معاصر تاجیک. دوشنبه. نشریات عرفان.

7- شکوری بخارایی، محمد جان. (1382). جستارها دربارة زبان. ادبیات و فرهنگ تاجیکستان. به کوشش مسعود میرشاهی. تهران . انتشارات اساطیر.

8- صابر، بازار. (1373). گزیدة اشعار. به اهتمام رحیم مسلمانیان قبادیانی. تهران. انتشارات بین‌المللی الهدی (404 صفحه).

9- صدر ضیاء، شریف جان مخدوم. (1380). تذکار اشعار (شرح حال برخی از شاعران معاصر تاجیکستان و نمونه‌هایی از شعر آنان). به کوشش محمد‌جان شکوری بخارایی. تهران. سروش (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) (428 صفحه).

10- عینی، صدرالدین. (1381). تاریخ انقلاب فکری در بخارا. با مقدمه‌ای از کمال الدین صدرالدین‌زاده عینی. تهران. سروش (صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) (208 صفحه).

11- لاهوتی، ابوالقاسم. (1946م). دیوان آثار منتخب. مسکو. ادارة نشریات زبان‌های خارجی (461 صفحه).

 12- مسلمانیان قبادیانی، رحیم. (1376). زبان و ادب فارسی در فرارود. تهران. وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران (218 صفحه).

13- موسوی گرمارودی، علی. (1388). از ساقه تا صدر، شعر و زندگی شعرای تاجیکستان در قرن بیستم. تهران. انتشارات قدیانی. (816 صفحه).

مقالات:

1- بوند شهریاری، علی‌اصغر. (1379). مقالة نگاهی به ادبیات فارسی- تاجیکی در آسیای مرکزی. مجلة آموزش زبان و ادب فارسی. تهران. ش 54 :47-44.

2- صابر، بازار. (1372). مقالة شعر تاجیک گرایش‌های فکری در روند تحولات ادبی. کیهان فرهنگی. سال 11. ش9-10 : 11-3.

3- ــــــــــ. (1374). مقالة شهیدستان. کیهان هوایی. ش1130 : 10.

 

مجموعه‌ها:

1- شکورزاده، میرزا. (1385). تاجیکان در مسیر تاریخ (مجموعه مقالات). تهران. انتشارات بین‌المللی الهدی: 517-419.

2- علی‌اکبرزاده، مرجان(1389)، مقالة تأثیرپذیری شعر امروز تاجیکستان از ایران در فرآیند جهانی‌شدن، مجموعه مقالات همایش ملی جهانی‌شدن و ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد ورامین پیشوا : ص858-852..