بررسی تأثیر مشاوره فردی و گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

مقاله 2، دوره 2، شماره 5، خرداد 1388، صفحه 35-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

علی نقی اقدسی

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

چکیده

به منظور تعیین میزان اثر بخشی مشاوره‌ی فردی و گروهی براساس تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران، 36 ورزشکار زن و مرد تیم‌های ملی در رده‌های و رشته‌های مختلف ورزشی به عنوان آزمودنی انتخاب و به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند.. با استفاده از مفاهیم و روش‌ها و فنون مورد تأکید تئوری معکوس برای یکی از گروه‌های آزمایشی، مشاوره فردی و گروه آزمایشی دیگر مشاوره گروهی به کار گرفته شد. گروه سوم به عنوان گروه کنترل استفاده گردید .در این پژوهش به منظور تعیین میزان استرس ازمودنیها قبل و پس از اعمال متغیر مستقل از پرسش‌نامه استرس لیونل کودرون استفاده شد و پس از جمع‌آوری داده‌ها، اطلاعات حاصل با روش‌های آماری تحلیل واریانس یک راهه و دو راهه (ANOVA) با اندازه‌گیری‌های مکرر، آزمون تی وابسته و آزمون تعقیبی توکی با (05/0P £ ) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و نتایج تحقیق نشانگر تأثیر مثبت و معنی‌داری در سطح کمتر از (001/0) - مشاوره فردی با استفاده از تئوری معکوس و تأثیر مثبت و معنی‌داری در سطح کمتر از (001/0) مشاوره گروهی در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی  بود. بین مشاوره فردی و مشاوره گروهی در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت.

کلیدواژه‌ها

تئوری معکوس؛ مشاوره فردی؛ مشاوره گروهی؛ استرس؛ ورزشکاران تیم‌های ملی

اصل مقاله

	« علوم تربیتی» سال دوم _ شماره 5 _ بهار 1388 ص ص 52- 35

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بررسی تأثیر مشاوره فردی و گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی

 

دکتر علی نقی اقدسی [1]

 

چکیده

 

به منظور تعیین میزان اثر بخشی مشاوره‌ی فردی و گروهی براساس تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران، 36 ورزشکار زن و مرد تیم‌های ملی در رده‌های و رشته‌های مختلف ورزشی به عنوان آزمودنی انتخاب و به صورت تصادفی ساده در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند.. با استفاده از مفاهیم و روش‌ها و فنون مورد تأکید تئوری معکوس برای یکی از گروه‌های آزمایشی، مشاوره فردی و گروه آزمایشی دیگر مشاوره گروهی به کار گرفته شد. گروه سوم به عنوان گروه کنترل استفاده گردید .در این پژوهش به منظور تعیین میزان استرس ازمودنیها قبل و پس از اعمال متغیر مستقل از پرسش‌نامه استرس لیونل کودرون استفاده شد و پس از جمع‌آوری داده‌ها، اطلاعات حاصل با روش‌های آماری تحلیل واریانس یک راهه و دو راهه (ANOVA) با اندازه‌گیری‌های مکرر، آزمون تی وابسته و آزمون تعقیبی توکی با (05/0P £ ) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و نتایج تحقیق نشانگر تأثیر مثبت و معنی‌داری در سطح کمتر از (001/0) - مشاوره فردی با استفاده از تئوری معکوس و تأثیر مثبت و معنی‌داری در سطح کمتر از (001/0) مشاوره گروهی در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی  بود. بین مشاوره فردی و مشاوره گروهی در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تفاوت معنی‌داری وجود نداشت.

واژه‌هایکلیدی:

تئوری معکوس، مشاوره فردی، مشاوره گروهی، استرس، ورزشکاران تیم‌های ملی.

مقدمه

تعلیم و تربیت در تمام موقعیت‌ها به دلیل حساسیت و پیچیدگی فراوان، نیاز به تخصص بیشتری دارد. یکی از اشکال فنی آن، تربیت و آماده‌سازی ورزشکاران به ویژه در سطح ملی برای موقعیت‌های بین‌المللی است. توجه به مسائل روان شناختی ورزشکاران در اغلب اوقات بسیار مهم‌تر از ابعاد زیست شناختی آنان است. برای مثال خیلی از قهرمانان ورزشی در موقعیت‌های تمرین حرکت‌های نابی را خلق کرده‌اند، اما زمانی که در میدان رقابت و رودرروی رقیبان قرار گرفته یا در معرض تماشا و قضاوت تماشاگران و رسانه‌ها قرار می‌گیرند، در اثر اضطراب^[2] و استرس^[3] نتوانسته‌اند، انتظارات خود، مربیان و هواداران را برآورده سازند. برهمین اساس هدف پژوهش حاضر یافتن روش و رویکرد مناسب و کارآمد جهت کار با استرس ورزشکاران ملی است. چرا که ورزشکاران ملی علاوه بر استرس‌های روزمره، استرس خاص ورزشی دارند که نیاز به مداخلات ویژه و مناسب را می‌طلبد. بنا به اظهار جان کر و همکارانش استرس و اضطراب مسابقه، احساسات ناخوشایند فشارهای ناشی از باخت، استرس قبل، حین و بعد از رقابت، نیاز به دریافت خدمات حرفه‌ای را در ورزشکاران، ضروری ساخته است (کر^[4]، 2005).

براساس یافته‌های موریس^[5] ورزشکاران نیاز به کنترل احساسات، کنترل افکار و تغییرات مثبت در رفتارشان دارند (موریس، 2002).

به استناد گزارش پژوهشی کر مجموعه‌ای از احساسات ناخوشایند (آرامش، غرور، قدردانی و ...) و احساسات ناخوشایند (اضطراب، خشم، بدخلقی، تنش‌های بدنی و روانی، حقارت و ...) در اثر برد و باخت، در ورزشکاران افزایش و کاهش پیدا می‌کند و در عملکرد آنان شدیداً تأثیر می‌گذارد. بنابراین ضروری است متخصصین با این قبیل احساسات کار کنند (کر، 2005).

یکی از تئوری‌های نوپا در مشاوره ورزشکاران، تئوری^[6] معکوس است. کر گزارش کرده است، تئوری معکوس در درک و فهم رفتار ورزشکاران و فهم رفتار ورزشکاران و طراحی برنامه‌های مداخله‌ای مناسب و در ارزیابی و شناخت انگیزش، شخصیت و عملکرد آنان، مبنای بسیار مناسبی را فراهم می‌کند (کر، 2001).

براساس مباحث مطرح شده می‌توان ادعا نمود، استرس یک مسئله بسیار مهم در ورزشکاران ملی است. در زندگی ورزشکاران موقعیت‌ها و وقایع زیادی وجود دارد که از توان مقابله‌ای آنان خارج است، یا به عبارتی آنان زندگی پر استرسی دارند. بنا به اظهار لاهی^[7] هر واقعه یا تهدید یا رویدادی که از توان مقابله‌ی افراد تجاوز نماید استرس است (لاهی، 2001). ریس و هاردی^[8] در سال 2004 گزارش کردند در زندگی شخصی و حرفه‌ای ورزشکاران وقایع استرس‌زای فراوان وجود دارد، لذا لازم است در کنار آمدن با استرس‌ها و نهایتاً عملکرد مطلوب، اقدامات حمایتی مناسب فراهم شود. همچنین طبق گزارشات پژوهشی لاهی در 2001 در جهت کمک به ورزشکاران به منظور آشکارسازی احساسات و تنش‌های درونی و بنا به اعتقاد جان کر برای شناسایی عوامل غیر از نتایج مسابقه از قبیل عامل دانش و باورهای ذهنی ورزشکاران که باعث استرس در آنان می‌شود اقدامات درمانی و مشاوره‌ای ضرورت پیدا می‌کند (کر، 2005).

 

به استناد گزارشات پژوهشی شفرد و لی^[9] و کر تئوری معکوس کاربردهای گوناگونی در زمینه‌ی مشاوره ورزشکاران دارد. از جمله این که یک روش مهم در جهت شناخت و درک و فهم و تحلیل و بهبود روابط بین فردی ورزشکاران محسوب می‌شود (شفرد و لی و کر، 2006).

تئوری معکوس یک نظریه روان شناختی در مورد انگیزش^[10] است. یک تئوری عمومی از رفتار و تجربه بشری را ترسیم می‌کند که مبنای آن تحلیل هر فرد از تجربه و احساس خویش است. در این تئوری عقیده بر این است که رفتار بشر ذاتاً متباین است. حالت‌های چهارگانه فراانگیزشی^[11] به صورت جفت‌های دوگانه وجود دارند که معکوس‌هایی بین هر جفت صورت می‌گیرد. و زیر بنای شخصیت، احساس و انگیزش انسان را شکل می‌دهد (کر، 2001).

حالت‌های چهارگانه فراانگیزشی عبارتنداز:

1- آینده محوری در برابر حال محوری[12]

2- همنوایی در برابر مبارزه‌گری[13]

3- خودمحوری در برابر دیگر محوری[14]

4- سلطه‌گری در برابر همدلی[15]

دو دسته‌ی اول چون به تجربه یک ورزشکار از انگیختگی بدنی و فردی خویش مربوط است لذا به حالت‌های بدنی^[16] معروفند و بقیه به تعامل فرد با دیگران، اشیا و عوامل و موضوعات عینی مثل لوازم ورزشی و دیگران و محیط مربوطند لذا به حالت‌های تعاملی^[17] معروف هستند.

در حالت آینده محوری فرد جدی، هدفمند بوده و براساس طرح و نقشه عمل می‌کند. در وضعیت حال محوری رفتار فرد مبتنی بر تفریح و شوخی است و اتفاقات زمان حال و احساسات فعلی فرد مبنای رفتار است. رفتارهای ناگهانی در این حالت از فرد آشکار می‌شود و هدف کسب لذت و رسیدن به سطوح بالایی از انگیختگی و هیجان است. در همنوایی فرد موافق و سازگار است، میل به پذیرش قانون دارد، با انتظارات و خواسته‌های هم تیمی‌هایش عمل می‌کند. در حالت مبارزه‌گری، نافرمانی، میل به سرکشی و عدم پذیرش و رفتار دفاعی دیده می‌شود. در وضعیت خود محوری رفتار شخص براساس خواسته‌های فردی است و وقایع شخصی، فعل و انفعالات خود فرد مورد توجه است. در حالت دیگر محوری نیازهای دیگران و عوامل بیرونی، رضایت و خشنودی آنان مورد توجه ورزشکار است. در حالت سلطه‌گری ورزشکار شدیداً نیاز به غلبه بر دیگران پیدا می‌کند. قدرت، کنترل، سلطه محورهای اصلی رفتار فرد هستند. نهایتاً در حالت همدلی، مهربانی، توازن دربرخورد با هم تیمی‌ها و تماشاگران و دیگران مبنای اصلی رفتار ورزشکار را تشکیل می‌دهند (کر، 2001 و اپتر^[18]، 2003).

براساس یافته‌های اپتر بین هر جفت از حالت‌های چهارگانه تضادهایی وجود دارد که در هر یک از جفت‌ها معکوس‌هایی اتفاق می‌افتد. مثلاً در حالت آینده محوری فرد با علاقه و جدیت به دنبال اهدافش بوده و با طرح برنامه‌ عمل می‌کند اما وقتی همان فرد در حالت حال محوری قرار می‌گیرد براساس لذت و خواسته‌های حاکم بر زمان حال به رفتارهای هیجانی دیگر مشغول می‌شود (اپتر، 2003).

بنا به اظهار جان کر معکوس‌ها اغلب در اثر سه عامل وابستگی^[19]، ناکامی^[20] و اشباع^[21] اتفاق می‌افتند. همچنین در افراد ممکن است حالت‌های فراانگیزشی به صورت خالص (با محوریت یکی از آنها) یا به صورت ترکیبی (ترکیبی از دو یا چند حالت) آشکار شوند (کر، 2001). لافرینر^[22] و همکاران‌شان گزارش کرده‌اند یکی از مشکلات رفتاری در افراد شکل‌گیری معکوس‌های نابجاست. به عبارت دیگر در یک وضعیت به جای این که شخص در یک حالت فراانگیزشی مناسب قرار بگیرد حالت‌هایی غیر از آن در وی ایجاد می‌گردد (لافرینر و دیگران، 2001).

به استناد گزارشات پژوهشی جان کر قرار گرفتن در یک وضعیت، برای مدت طولانی می‌تواند استرس‌زا باشد. لذا شناخت حالت‌های فراانگیزشی افراد از طرف خود فرد و جلوگیری از معکوس‌های نابجا و تحلیل رفتارها و حالت‌ها براساس عملکرد هر یک از حالت‌های فرا انگیزشی مورد تأکید تئوری معکوس می‌باشد (کر، 2001).

براساس یافته‌های اپتر در هر لحظه از زمان یک میل و گرایش ذاتی به سوی یکی از حالت‌های فراانگیزشی در افراد وجود دارد و میزان و شدت غالب بودن هر یک از حالت‌ها در معکوس آن نیز تأثیرگذار است (اپتر، 2003). سوبک و کر^[23] ثابت کردند، افرادی که به ورزش‌های استقامتی مثل دوهای استقامت می‌پردازند حالت غالب فراانگیزشی‌شان آینده محوری است. ورزشکارانی که به ورزش‌های انفجاری مثل بیسبال و به ورزش‌های هیجانی مثل چتربازی، موتورسواری و اسکی سرعت روی برف تمایل بیشتری دارند حالت فراانگیزشی غالب‌شان حال محوری است (سوبک و کر، 1989). در یک پژوهشی اپتر ثابت کرد افراد حال محور بیشتر به دنبال تجربیات جنسی کشش دارند و تمایل به انگیختگی بیشتری دارند. همچنین افرادی که بیشتر الکل مصرف می‌کنند و سیگار می‌کشند در حالت مبارزه‌گری و حال محوری قرار دارند (اپتر، 2003).

به استناد یافته‌های پژوهشگران متعدد، به منظور مقابله با استرس، روش‌ها و مداخلات زیر می‌توانند مؤثر باشند:

- استفاده از مداخلات شناختی (موریس و سامرز[24]، 1995).

- تکنیک خودآرام سازی (ژاکوبسون[25]، 1974).

- استفاده از معکوس‌های مناسب و بجا (کر، 2001).

- کاهش اهمیت واقعه، صحبت با خود، تمرکز و گوش دادن به موسیقی تند و با صدای بلند (میلز[26]، 1999).

- رفع استرس با حذف منبع آن، مقابله‌های شناختی مثل افزایش عزت نفس، تمرکز و تفکر بر روی قوت‌ها (لاهی، 2001).

- تماشای فیلم، ارتباط با دوستان و انجام بازی‌های تفریحی (کر، 2001).

- شکل‌دهی مجدد توجه و تمرکز ورزشکاران، کاهش یا کنترل فیزیکی استرس مثل تکنیک‌های آرام بخشی، تمرین نفس عمیق، مرور ذهنی یا تصویرسازی ذهنی، اجرای ذهنی یا تجسم بازی و تکرار ذهنی مهارت‌های جدید و افکار استرس‌زا (موریس، 2002).

- ماساژ، گوش دادن به موسیقی، هیپنوتیزم، آرام‌سازی، غرقه‌سازی، حساسیت‌زدایی منظم و تغییر محیط (مارتینز[27] و دیگران، 1987).

 

 

تحقیق حاضر به دنبال اهداف زیر بود:

- تعیین میزان اثر بخشی تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی.

- تعیین میزان اثربخشی مشاوره فردی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی.

- تعیین میزان اثربخشی مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی.

- تعیین تفاوت اثربخشی مشاوره فردی و مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی.

با توجه به اهداف فوق سؤالات پژوهشی به شرح زیر مطرح شدند:

- آیا تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تأثیر مثبت دارد؟

- آیا مشاوره فردی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تأثیر مثبت دارد؟

- آیا مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تأثیر مثبت دارد؟

- آیا بین مشاوره فردی و مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تفاوتی وجود دارد؟

 

روش تحقیق

این تحقیق از نوع شبه تجربی بود، جامعه آماری آن را کلیه ورزشکاران تیم‌های ملی تشکیل می‌داد. نمونه آماری شامل 36 ورزشکار ملی در رشته‌های مختلف ورزشی بود. این پژوهش با 33 ورزشکار مرد و 3 ورزشکار زن در سه گروه شامل دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل، انجام گرفت. آزمودنی‌ها از رده‌های مختلف سنی بودند، که اطلاعات مربوط به آنها در جدول شماره (1) آمده است.

جدول شماره (1): اطلاعات توصیفی مربوط به آزمودنی‌ها

رده‌های سنی	فراوانی
بزرگسالان	20
جوانان	13
امیدها	2
دانشجویان	1
جمع کل	36

 

نمونه آماری با استفاده از روش نمونه‌گیری داوطلبانه انتخاب شد، اما جایگزینی آزمودنی‌ها در سه گروه 12 نفری به صورت تصادفی ساده صورت گرفت.

برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه استرس لیونل کودرون^[28] استفاده شد. این پرسش‌نامه سه بعد زندگی افراد شامل بهداشت زندگی، شخصیت فرد و زندگی شخصی را مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهد. لیونل کودرون روانپزشک فرانسوی آزمونی را تهیه کرد که استرس اشخاص را در سه زمینه‌ی یاد شده مورد اندازه‌گیری قرار می‌دهد. پایایی و اعتبار این آزمون با محاسبه همبستگی بین پیش‌آزمون و پس‌آزمون در سطح معنی‌داری (001/0) برای آزمون بهداشت شخصی (986/0)، استرس بهداشت محیط زندگی (990/0) و برای شخصیت (984/0) بدست آمده است (حسینی چورسی، 1384).

شیوه‌ی اجرا براساس طرح پژوهش به صورت طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل انجام شد. ابتدا گروه‌های آزمایش و گروه کنترل آزمون استرس سنج لیونل کودرون را به عنوان پیش آزمون تکمیل کردند و پس از اعمال متغیر مستقل (برگزاری جلسات مشاوره فردی و گروهی با استفاده از تئوری معکوس برای دو گروه آزمایش) مجدداً گروه‌های سه گانه در پس آزمون شرکت نمودند.

جلسات مشاوره فردی برای تک تک آزمودنی‌های گروه آزمایش تشکیل شد و در آن از مفاهیم تئوری معکوس برای تحلیل و ریشه‌یابی رفتارهای ورزشکاران به منظور کاهش استرس استفاده گردید. برای هر یک از آزمودنی‌ها سه جلسه جداگانه با فاصله سه روز جلسات مشاوره‌ی فردی انجام گرفت. هر جلسه شبیه جلسات مشاوره‌ فردی مراجعان متعدد صورت پذیرفت، اما قالب کلی جلسات از سه مرحله شروع، ادامه و خاتمه تشکیل می‌شد. در جلسه اول بیشتر بر روی شناخت حالت فراانگیزشی ورزشکاران تأکید شد. در جلسه دوم به آموزش و تمرین فنون تئوری معکوس به ویژه فنون مورد بحث در مقدمه به منظور کاهش استرس اختصاص یافت. در جلسه سوم تمرین و انجام مباحث دو جلسه اول و چگونگی انتقال آن به زندگی فردی و حرفه‌ای به ویژه محیط ورزشی در جهت استفاده بهینه از فنون برای کنترل و مهار استرس تأکید شد.

منظور پژوهش‌گر از مشاوره گروهی در این پژوهش، تشکیل جلسات مشاوره گروهی با شرکت تمام آزمودنی‌های گروه آزمایش بود که در آن با استفاده از مفاهیم تئوری معکوس به ویژه حالت‌های چهارگانه‌ی فراانگیزشی برای تحلیل و علت‌یابی استرس ورزشکاران و آموزش نحوه‌ی استفاده از تکنیک‌ها و فنون مورد تأکید تئوری معکوس برای کاهش استرس آنان تأکید شد. مشاوره گروهی در سه جلسه با مشارکت تمام آزمودنی‌های گروه آزمایش با فاصله سه روز تشکیل شد. فرایند و چگونگی کار بدین صورت بود که هر جلسه مشاوره گروهی شامل سه مرحله‌ی شروع (بیان اهداف، معرفی، بیان مباحث مقدماتی، ارائة محور بحث) مرحله‌ای ادامه (آموزش و تمرین حالت‌های چهارگانه و تشخیص آن در خود و دیگران، آموزش انواع تکنیک‌ها به منظور کاهش استرس) و مرحله خاتمه (شامل مرور مباحث، انجام تلخیص مباحث، تعیین تکلیف) می‌شد. در جلسات گروهی تمامی تمرینات و فعالیت‌ها و انجام تکنیک‌ها با تعامل و مشارکت آزمودنی‌ها و مشاور (محقق) انجام می گرفت.

روش‌های آماری مورد استفاده در این پژوهش شامل تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر، تی استودنت وابسته و توکی می‌باشد.

 

یافته‌ها

یافته‌های پژوهش حاضر براساس سؤالات پژوهشی به شرح زیر می‌باشد:

1- تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تأثیر مثبت دارد. برای رسیدن به این نتیجه داده‌ها و نمرات پیش آزمون و پس آزمون استرس آزمودنی‌ها با استفاده از تحلیل واریانس، اندازه‌گیری‌های مکرر مورد تحلیل قرار گرفتند. و سطح معناداری آن براساس جدول شماره (2) معادل 003/0 بدست آمد.

جدول شماره (2) : شاخصه‌ های آماری تحلیل واریانس دو راهه با اندازه‌گیری‌های مکرر مربوط به پیش آزمون و پس آزمون استرس

اثر	-	مقدار	F	سطح معناداری
گروه	Pillais Trace	099/0	551/0	593/0
	Wilks Lambda	901/0
	Hotelling's Trace	110/0
	Roy's Largest Root	110/0
پیش آزمون و پس آزمون استرس	Pillais Trace	573/0	745/14	003/0
	Wilks Lambda	427/0
	Hotelling's Trace	340/1
	Roy's Largest Root	340/1
تأثیر متقابل گروه و پیش آزمون و پس آزمون استرس	Pillais Trace	652/0	357/9	005/0
	Wilks Lambda	348/0
	Hotelling's Trace	871/1
	Roy's Largest Root	871/1

پس می‌توان گفت تفاوت میانگین نمرات استرس پیش آزمون و پس آزمون معنادار است. یعنی استفاده از تئوری معکوس به عنوان متغیر مستقل در کاهش استرس ورزشکاران تأثیر مثبت داشته است. برای تأیید نتیجه فوق آزمونهای t (تی) و تحلیل واریانس یک طرفه نیز انجام گرفت و سطح معناداری آنها به ترتیب (001/0) و (004/0) بدست آمد. لذا هر دو، نتیجه بدست آمده را تایید می‌کنند. اطلاعات در جداول شماره 3 و 4 آمده است.

جدول شماره (3): جدول تحلیل آزمون t برای پیش آزمون و پس آزمون استرس

شاخص‌ها	مقدار t	درجه آزادی	سطح معناداری
پیش آزمون- پس آزمون استرس	077/4	35	000/0

جدول شماره (4): شاخصه‌های آماری تحلیل واریانس یکطرفه بین پیش آزمون و پس آزمون استرس

	مجموع مجذورات	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	سطح معناداری
بین گروه‌ها	556/1417	2	778/708	492/6	004/0
درون گروه‌ها	750/3602	33	174/109
کل	306/502	35

 

2- مشاوره فردی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تأثیر مثبت دارد. برای بدست آوردن نتیجه فوق، میانگین نمرات استرس پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش (1) که برایشان مشاوره فردی اجرا گردیده بود، با استفاده از آزمون تی وابسته مقایسه شد و سطح معناداری آن (001/0) مشاهده گردید. اطلاعات آماری در جدول شماره (5) و (6) آمده است. با استفاده از جداول فوق می‌توان نتیجه گرفت مشاوره فردی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران با احتمال 999/0 تأثیر مثبت دارد. همچنین سطح معناداری تفاوت پیش آزمون و پس آزمون استرس در گروه کنترل 866/0 است که معنادار نیست.

جدول شماره (5): شاخصه‌های توصیفی نمرات پیش آزمون و پس آزمون استرس در گروه‌های سه گانه

گروه	پیش- پس آزمون	میانگین	تعداد	انحراف استاندارد	خطای استاندارد
آزمایش (1)	پیش آزمون	5/58	12	94/14	31/4
	پس آزمون	58/44		21/16	68/4
آزمایش (2)	پیش آزمون	33/59		74/18	41/5
	پس آزمون	25/48		56/17	07/5
کنترل (3)	پیش آزمون	17/56		87/12	72/3
	پس آزمون	75/56		76/8	53/2

جدول شماره (6): شاخصه‌های آماری، آزمون تی وابسته برای هر یک از گروه‌ها در استرس

گروه	پیش- پس آزمون	درجه آزادی	سطح معناداری
آزمایش (1)	پیش- پس آزمون استرس	11	001/0
آزمایش (2)			000/0
کنترل (3)			866/0

 

3- مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تأثیر مثبت دارد. برای بدست آوردن نتیجه فوق با استناد به جداول شماره 5 و 6، میانگین نمرات استرس پیش آزمون و پس آزمون گروه آزمایش (2) که مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس دریافت کرده بودند، با استفاده از آزمون تی وابسته مقایسه شد. سطح معناداری آن کمتر از (001/0) بدست آمد. براساس نتیجه فوق و مقایسه آن با سطح معناداری گروه کنترل که (866/0) محاسبه شد می‌توان ادعا نمود، مشاوره گروهی با احتمال 999/0 باعث کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی می‌شود.

4- بین مشاوره فردی و مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تفاوتی وجود ندارد. نتیجه فوق پس از انجام آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر که تفاوت نمرات استرس در پیش آزمون و پس آزمون گروه‌های آزمایش (1) و (2) معنادار دیده شد، و با انجام آزمون تعقیبی توکی بدست آمد. سطح معناداری مقایسه میانگین نمرات گروه آزمایش (1) که مشاوره فردی دریافت کردند با میانگین نمرات گروه آزمایش (2) که مشاوره گروهی دریافت نمودند، حدود (786/0) بدست آمد که نشان می‌دهد تفاوتی وجود ندارد. (اطلاعات در جدول شماره (7) آمده است:

جدول شماره (7): شاخصه‌های مربوط به آزمون توکی در مورد تفاوت استرس در پیش آزمون و پس آزمون

متغیرها	نمرات	گروه‌ها	تفاوت میانگین‌ها	خطای انحراف استاندارد	سطح معناداری
گروه آزمایش (1) مشاوره فردی	استرس	(2)	8333/2	2656/4	786/0
		(3)	5/14		005/0
گروه آزمایش (2) مشاوره گروهی		(1)	8333/2-		786/0
		(3)	6667/11		026/0

بحث و نتیجه‌گیری:

در پژوهش حاضر که هدف آن تعیین میزان اثر بخشی تئوری معکوس، مشاوره فردی و گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی و مقایسه دو روش مشاوره‌ی فردی و گروهی در این کاهش بود، بطور مختصر نتایج زیر بدست آمد:

تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی تأثیر مثبت دارد، همچنین مشاوره فردی و گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تیم‌های ملی اثرگذار بوده است، و بین مشاوره فردی و مشاوره گروهی با استفاده از تئوری معکوس در کاهش استرس ورزشکاران تفاوت معنی‌دار مشاهده نگردید. همانطوری که اپتر (2003) مطرح کرد تئوری معکوس انگیزه‌های رفتار، معانی رفتار فرد را در لحظه‌ای که آن را انجام می‌دهد، مورد بررسی قرار می‌دهد. از طرف دیگر از تئوری معکوس مثل پژوهش حاضر برای درک و فهم انگیزش، احساس و شخصیت افراد به ویژه ورزشکاران می‌توان بهره مؤثر نمود. از آنجا که استرس به عنوان یک واکنش احساسی و هیجانی است لذا در این پژوهش به منظور بررسی، کنترل و مهار آن از تئوری معکوس استفاده شده است. به دلیل این که این تئوری در ارتباط با رفتار، انگیزش، احساس و شخصیت انسان به ویژه ورزشکاران استفاده و کاربرد مؤثری دارد، از طرف دیگر به قول جان کر (2001) در شرایط پر استرس از حالت‌های متضاد فراانگیزشی باید استفاده نمود. لذا در تحقیق حاضر از این شیوه به منظور کاهش استرس در جلسات مشاوره فردی و گروهی استفاده شد و نتایج مثبتی نیز بدست آمد.

در جلسات مشاوره با ورزشکاران و در جهت کمک به آنان از چگونگی عمل معکوس‌ها در رفتار و حالات استفاده شد و نتیجه مؤثری نیز داشته است. این مطلب توسط اپتر (1982) و کر و تکون (1999) مطرح شده که معتقدند ورزشکاران با استفاده از این تئوری می‌توانند عمل و ایجاد معکوس‌های خودشان را شناسایی کرده و با تغییر در محیط و رو‌ش‌های خود آنها را کنترل نمایند.

یافته‌های تحقیق حاضر با بسیاری از تحقیقات صورت گرفته توسط محققین مختلف همخوانی و هماهنگی دارد از جمله با یافته‌های موریس و سامرز (1995) که استفاده از مداخلات شناختی را در کاهش استرس مؤثر می‌دانست. با تحقیقات ژاکوبسون (1974) که تکنیک خودآرام‌سازی را و یافته‌های کر (2001) استفاده از معکوس‌های بجا و مناسب را و تحقیقات میلز (1999) کاهش اهمیت واقعه، صحبت با خود، گوش دادن به موسیقی و پژوهش‌های لاهی (2001) که از بین بردن منبع استرس و مقابله‌های شناختی مثل افزایش عزت نفس و تمرکز بر قوت‌ها را مهم معرفی کرد. همچنین با عقیده کر (2001) که تماشای فیلم، ارتباط با دوستان و انجام بازی‌های تفریحی را در کاهش استرس ورزشکاران مهم معرفی کردند.

پژوهش حاضر نشان داد، تئوری معکوس می‌تواند به عنوان یک تئوری کارآمد و مناسب در مشاوره با ورزشکاران مورد استفاده قرار گیرد. همچنین انجام مشاوره‌های فردی و گروهی با استفاده از مفاهیم، تکنیک‌ها و روش‌های مورد تأکید تئوری معکوس در کار با ورزشکاران تیم‌های ملی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. از طرف دیگر انجام مشاوره با ورزشکاران به منظور کاهش استرس آنان چه به روش فردی و چه به روش گروهی انجام و ضروری بوده و می‌تواند مؤثر باشد.

براساس آنچه که در این پژوهش حاصل گردید پیشنهاد می‌شود:

از مشاوران ورزشی در سیستم تربیت بدنی کشور استفاده شود، جلسات مشاوره فردی و گروهی بطور مرتب برای ورزشکاران تیم‌های ملی و جهت کاهش استرس آنان تشکیل گردد، استفاده از تئوری معکوس در کار با ورزشکاران تیم‌های ملی، برای مشاوران و روان‌شناسان توصیه می‌شود. هم‌چنین پیشنهاد می‌شود مربیان، سرپرستان، دست‌اندرکاران و ورزشکاران تیم‌های ملی با روش‌های کنترل استرس آشنا شوند که نهایتاً منجر به بهبود عملکرد آنان گردد.

 

 

 

 

 

 

 

منابع و مآخذ

-   حسینی، چورسی. (1384). تأثیر روش چند بعدی (ورزش + تغذیه + راهبردهای شناختی) در کاهش وزن و افزایش بهداشت روانی بانوان تبریزی. پایان‌نامه کارشناسی چاپ نشده، دانشگاه تبریز.

-  Apter, M. (2003). Reversal theory: what is it? (www.Reversal theory clossary. Htm.)

-  Apter, M. J. (1982). The Experience of Motivation: The Theory of Psychological Reversal, London: Academic Press.

-  Jacobson, P. (1974). Proyressive Relaxiation. Chicayo: University of Chicago Press.

-  Kerr, J., H. (2001). Counseling Athletos: applying reversal theory. New York, Routledge.

-  Kerr. J., H. (2005). Come out come and elite Japanese women's filed hockeg player's experience of emotions and stress. J. of psychology of sport and exercise. V, 6, 251-263.

-  Kerr, J. H. and Tacon, P. (1999). Psychological response to different Types of locations and activities. J. of Environmental psychology, 19: 287-294.

-  Lafreniere, K. D. Ledgerwood, D. M. and Murgatroyd, S. (2001). Psychopathology, therapy and counseling, in M. J. Apter Motivational styles in Everyday life: A Guid to Reversal Theory Washington, DC: American Psychological Association.

-  Lahy. B. Benjamin. (2001), Psychological and Introduction. Boston. New York, Mc Gruw- Hill companies, Inc.

-  Males, J. R. (1999). Individual experience in slalom canoeing, in J. H. Kerr. Experiencing sport: Reversal theory, chi Chester: wiley.

-  Martin, R. A. Kuiper, N. A. Oling er, L. J. and Dobbin. J. (1987). Stress always bad? Telic versus Par atelic dominance as a stress moderating variable, J, of personality and social psychology 52: 970-982.

-  Morris, T. (2002). Sport Psychology: theory, Applications and Issues. New York, John Wiley.

-  Morris, T. and summers, J. (1995). Sport Psychology: Theory, Application Chichester.

-  Ress, T. and Hardy, L. (2004). Matching socidal support with stressors: Effect on factors underlying performance in tennis. J. of psychology of sport and Exercise, 5: 319-337.

-  Svebak, S. and Kerr, J. H. (1989). The role of impulsivity in preference for sport. Personality and Individual Differences, 10: 51-58.

-  Shepherd, D. J. and Lee, B. and Kerr, J. H. (2006). Reversal theory: A suggested way forward for an improved understanding of inter personal relationship in sport. J, of, psychology of sport and exercise, 7: 143-157.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

1- عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

1- Anxiety

2- Stress

3- Kerr

4- Morris

1- Reversal theory

2- Lahy

3- Ress and Hardy

1- Shepherd and Lee

2- Motivation

3- Metamotivation

4- Telic- Paratelic

5- Conformist- Negativistic

6- Autic- Alloic

7- Mastery- Empathy

8- Somatic States

1- Transactional states

2- Apter

1- Contingency

2- Frustration

3- Satiation

4- Lafreniere

5- Svebak and kerr

1- Morris and Summers

2- Jacobson

3- Males

4- Martins

1- Lionel coudyron 

مراجع

-   حسینی، چورسی. (1384). تأثیر روش چند بعدی (ورزش + تغذیه + راهبردهای شناختی) در کاهش وزن و افزایش بهداشت روانی بانوان تبریزی. پایان‌نامه کارشناسی چاپ نشده، دانشگاه تبریز.

-  Apter, M. (2003). Reversal theory: what is it? (www.Reversal theory clossary. Htm.)

-  Apter, M. J. (1982). The Experience of Motivation: The Theory of Psychological Reversal, London: Academic Press.

-  Jacobson, P. (1974). Proyressive Relaxiation. Chicayo: University of Chicago Press.

-  Kerr, J., H. (2001). Counseling Athletos: applying reversal theory. New York, Routledge.

-  Kerr. J., H. (2005). Come out come and elite Japanese women's filed hockeg player's experience of emotions and stress. J. of psychology of sport and exercise. V, 6, 251-263.

-  Kerr, J. H. and Tacon, P. (1999). Psychological response to different Types of locations and activities. J. of Environmental psychology, 19: 287-294.

-  Lafreniere, K. D. Ledgerwood, D. M. and Murgatroyd, S. (2001). Psychopathology, therapy and counseling, in M. J. Apter Motivational styles in Everyday life: A Guid to Reversal Theory Washington, DC: American Psychological Association.

-  Lahy. B. Benjamin. (2001), Psychological and Introduction. Boston. New York, Mc Gruw- Hill companies, Inc.

-  Males, J. R. (1999). Individual experience in slalom canoeing, in J. H. Kerr. Experiencing sport: Reversal theory, chi Chester: wiley.

-  Martin, R. A. Kuiper, N. A. Oling er, L. J. and Dobbin. J. (1987). Stress always bad? Telic versus Par atelic dominance as a stress moderating variable, J, of personality and social psychology 52: 970-982.

-  Morris, T. (2002). Sport Psychology: theory, Applications and Issues. New York, John Wiley.

-  Morris, T. and summers, J. (1995). Sport Psychology: Theory, Application Chichester.

-  Ress, T. and Hardy, L. (2004). Matching socidal support with stressors: Effect on factors underlying performance in tennis. J. of psychology of sport and Exercise, 5: 319-337.

-  Svebak, S. and Kerr, J. H. (1989). The role of impulsivity in preference for sport. Personality and Individual Differences, 10: 51-58.

-  Shepherd, D. J. and Lee, B. and Kerr, J. H. (2006). Reversal theory: A suggested way forward for an improved understanding of inter personal relationship in sport. J, of, psychology of sport and exercise, 7: 143-157.