تحوّلات و ویژ‌گی‌های شعر عصر مشروطه

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 4، شماره 11، خرداد 1391، صفحه 11-28   

نویسنده

سید احمد حسینی کازرونی

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بوشهر

چکیده

تحوّلات و ویژگی‌های شعر در عصر مشروطیت در چند زمینه از جمله در موضوع و مضمون تفکّر و اندیشه، سادگی و روانی، توجّه به زبان مردم و عوامانه‌ها، آشنا زدایی و توجّه به باستان‌گرایی، بهره‌مندی از واژه‌ها و ترکیبات بیگانه، عنایت به ساختار شکنی و دگرگونی در قالب‌های شعری صورت پذیرفت.
مضامین و مفاهیم اصلی شعر مشروطه بر پایه و نمایه‌های مردم گرایی و وطن دوستی،‌ آزادی خواهی و سلطه ستیزی استوار و هموار گردید. شعر  فارسی در این دوره از تقلید مضامین پیشینیان روی برگرداند و از حوزة مدح و ستایش مستکبران حکومت‌ها و درباریان، خارج شد و رهایی یافت. در نهایت‌، این دگرگونی‌ها که متأثّر از تغییرات جغرافیایی سیاسی در منطقه بود، منجر به تغییر ماهیت‌های شعری در عصر مشروطه گردید.

کلیدواژه‌ها

مشروطیت؛ شکوه و شکایت؛ وطن‌خواهی؛ تجدّدطلبی؛ قالب‌های شعری

مراجع

1- آدمیت، فریدون، (1357)، اندیشه‌های میرزاآقاخان کرمانی، چ دوم، تهران، پیام.

2- آرین‌پور، دکتر یحیی، (1351)، از صبا تا نیما، ج 2، تهران، کتاب‌های جیبی.

3- امین، دکتر محمّد، (1384)، ادبیات معاصر ایران، تهران، دایرة المعارف ایران.

4- انسانی، شهلا، (1378).

5- براهنی، دکتر رضا، (1363)، تاریخ مذکر،‌ تهران، نشر اوّل.

6- ــــــــــــــــ، (1371)، طلا در مس، 3 ج، تهران، ناشر: مؤلّف.

7- ــــــــــــــــ، (1371)، طلا در مس، ج اوّل، چ اوّل، تهران، مؤلّف.

8- بهار، محمّدتقی، (1368)، دیوان اشعار، تهران، توس.

9- ــــــــــــــ، (1380)، دیوان اشعار،‌ تهران، توس.

10- بهنام، جمشید، بی‌تا.

11- حافظ، خواجه محمّد، (1384)، تصحیح دکتر قاسم غنی و علّامه قزوینی، چ نهم، تهران، زوّار.

12- حدّاد عادل، دکتر غلام‌علی، (1380)، دانش‌نامة جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی.

13- ــــــــــ، دکتر غلام‌علی، بی‌تا، ناسیونالیسم و اسلام، تهران، بی‌نا.

14- رزمجو، دکتر حسین، 1366، ج 1، شعر کهن فارسی در ترازوی نقد اخلاق اسلامی، تهران، قدس رضوی.

15- شفیعی کدکنی، دکتر محمّدرضا (1359)، ج اوّل.

16- عارف قزوینی، (1368)، چ دوم، سیّدهادی حائری، تهران، جاویدان.

17- ــــــــــــ، (1368)، سیّدهادی حائری، دیوان شعر، چ دوم، تهران، جاویدان.

18- عشقی، میرزاده، (1342)، کلّیات مصوّر، تهران، امیرکبیر.

19- ـــــــــــــ، (1374)، محمّدعلی سپانلو، تهران،‌ روایت.

20- فرّخی یزدی، (1369)،‌ به اهتمام حسین مکّی،‌دیوان، چ نهم، تهران، امیرکبیر.

21- ــــــــــــ، (1378)، گزیدة دیوان فرخی یزدی، دکتر سیّد احمد حسینی کازرونی، تهران، ارمغان.

22- ــــــــــــ، ابراهیم، (1380)، دیوان به کوشش حسین مسرّت، تهران، قطره.

23- گیلانی، اشرف (نسیم شمال)، (1370)، کلیات اشعار، تهران، بی‌نا.

24- ــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، جاودانه سیّد اشرف الدّین گیلانی، به کوشش حسین ثمینی، تهران، فرزان.

25- مؤمنی، محمّد باقر، (1357)، ادبیات مشروطه، تهران، گلشایی.

26- محجوب، دکتر محمّدجعفر، (1353)، تحقیق در آثار و افکار اشعار ایرج میرزا، چ سوم، تهران، اندیشه.

27- معین، دکتر محمّد، (1325)، به نقل از امین، 1384.

28- نظامی گنجوی، (1313)، به اهتمام وحید دستگردی، کلّیات خمسه، (لیلی و مجنون، خسرو و شیرین) تهران، زرّین.