بازتاب باورهای دینی در شعر شاعران دوره‌ی پهلوی دوم*

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 4، شماره 11، خرداد 1391، صفحه 29-50   

نویسندگان

عبد الرضا مدرس زاده¹؛ زهره محب^{* 2}

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کاشان

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد کاشان

چکیده

یکی از موضوعات و مباحثی که در شعر معاصر مورد توجه قرار می گیرد، بحث و بررسی در باب دیدگاه شاعران دوره ی پهلوی دوم به دین، باورهای دینی و اعتقادات آیینی و الهی است که این موضوع با توجه به ساختار فکری و ذهنی اهل هنر و نیز نوع نقش و جایگاه دین در این دوره‌ی تاریخی، موضوعی شایان توجه است.
 سرودن شعر مذهبی ـ آیینی در ایران از سابقه ای طولانی برخوردار است. سابقه ای به قدمت اشعار کسایی مروزی که بسیاری وی را نخستین سراینده ی شعر دینی می دانند. سابقه ای به قدمت سرایش اوستا، نخستین سروده ی دینی ایرانیان. سیر سرودن اشعار دینی، سیری صعودی است و هرچه به دوران معاصر نزدیک می شویم، با وجود جو ضد مذهبی شاهان قاجار و شاهان پهلوی، اما باز هم جلوه ی اعتقادات مذهبی در شعر کاملاً نمایان است. در دوره ی پهلوی دوم، شاهد دو حرکت در شعر آیینی هستیم. ابتدا شعر کلاسیک دینی که ادامه ی همان اشعار دینی شعرای قدیم است، و دیگر ظهور شعر مذهبی در قالب شعر نو.
در مقاله حاضر با دسته بندی مصداق‌های باورها و رفتارهای دینی مانند جلوه‌ی قرآن کریم، بازتاب احادیث و روایات، مناقب و مراثی و ...، شکل بازتاب یافتن آنها را در شعر شاعران پهلوی دوم نشان داده شده است.
 

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر؛ ادبیات آئینی؛ شاعران پهلوی دوم

مراجع

1. ابتهاج، هوشنگ (1388)، آینه در آینه (برگزیده شعر)، انتخاب محمدرضا شفیعی کدکنی، چ نوزدهم، تهران، نشر چشمه

2. ــــــــــــــ (1387)، سیاه مشق، چ بیستم، نشر کارنامه

3. اخوان ثالث، مهدی(1387)، ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم، چ هفتم، تهران، زمستان

4. امیری فیروزکوهی، کریم(1369)، دیوان امیری فیروزکوهی، به کوشش امیر بانوی امیری فیروزکوهی، چ دوم، سخن

5. براون، ادوارد(1369)، تاریخ ادبیات ایران (از صفویه تا عصر حاضر)، ترجمه‌ی دکتر بهرام مقدادی، تحشیه و تعلیق ضیا الدین سجادی و عبدالحسین نوایی، مروارید

6. بهار، محمد تقی(1381)، دیوان اشعار، تهران، نشر علم

7. ـــــــــــــ (1386)، سبک شناسی (3جلد)، ج3، چ دوم، انتشارات زوار

8. بهبهانی، سیمین(1388)، مجموعه اشعار، چ چهارم، تهران، نگاه

9. حمیدی شیرازی، مهدی(1383)، دیوان حمیدی(پس از یک‌سال)، مؤسسه‌ی انتشارات عطایی

10. درستی، احمد(1381)، شعر سیاسی در دوره‌ی پهلوی دوم، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی

11. رحمانی، نصرت(1386)، مجموعه اشعار، تهران، نگاه

12. ریاحی، محمد امین(1381)، کسایی مروزی: زندگی، اندیشه و شعر او، چ دهم، تهران، علمی

13. سبزواری، حمید(1367)، دیوان اشعار، کیهان

14. سپهری، سهراب(1368)، هشت کتاب، چ هفتم، تهران، ناشر: کتابخانه‌ی طهوری

15. شاملو، احمد(1387)، مجموعه آثار، دفتر یکم: شعرها، چ هشتم، تهران، نگاه

16. شاهرودی، اسماعیل(1387)، ویران سراییدن (گزیده‌ی شعر)، چ دوم، نشر چشمه

17. شفیعی کدکنی، محمدرضا(1388)، آیینه ای برای صداها(هفت دفتر شعر)، چ ششم، علمی

18. شهریار، محمد حسین(1389)، غزلیات شهریار، تهران، نگاه

19. صالحی، علی(1387)، مجموعه اشعار، دفتر یکم: شعرها، چ سوم، تهران، نگاه

20. صفا، ذبیح الله(1381)، تاریخ ادبیات ایران، چ چهاردهم، فردوس

21. صفارزاده، طاهره(1365)، بیعت با بیداری، چ سوم، انتشارات نوید شیراز

22. _________ ، سفر پنجم، چ چهارم، انتشارات نوید شیراز

23. فرخزاد، فروغ (1383)، مجموعه سروده‌ها، تهران، شادان

24. کسرایی، سیاوش(1387)، مجموعه اشعار، چ سوم، تهران، نگاه

25. کی منش، عباس(1365)، آذرخش(مجموعه شعر)، کیهان

26. مشیری، فریدون(1388)، بازتاب نفس صبحدمان(کلیات اشعار)، چ نهم، نشر چشمه

27. مصدق، حمید(1386)، مجموعه اشعار، تهران، نگاه

28. معیری، محمد حسن(1385)، دیوان اشعار، سایه نیما

29. منزوی، حسین(1388)، مجموعه اشعار، مؤسسه‌ی انتشارات آفرینش، مؤسسه‌ی انتشارات نگاه

30. موسوی گرمارودی، علی،(1368)، دست‌چین(گزیده‌ی هفت مجموعه شعر)، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

31. _____________ ، (1363)، خط خون، چ گلشن

32. نادرپور، نادر(1382)، مجموعه اشعار، چ دوم، تهران، نگاه

33. نیما یوشیج(1388)، مجموعه کامل اشعار، گردآوری و تدوین سیروس طاهباز، تهران، نگاه

34. همایی، جلال الدین(1376)، دیوان سنا، چ سوم، مؤسسه‌ی نشر هما