«بررسی عنصر روایتگری در مرزبان-نامه

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 3، شماره 10، اسفند 1390، صفحه 65-86   

نویسندگان

محبوبه خراسانی¹؛ فائزه هدایی^{* 2}

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف‌آباد

چکیده

از آن­جایی که مرزبان­نامه، یکی از امّهات آثار تعلیمی کهن پارسی است، به سبب شیوه­ی روایت­گری و بعد تعلیمی از جایگاه ویژه، برخوردار است. این مقاله سعی دارد به تحلیل جایگاه راوی در روایت و داستان­های مرزبان­نامه بپردازد. در این مبحث، نشان داده شده که روایت­گری در مرزبان­نامه با یک راوی صورت نگرفته است. راوی کسی است که قصّه از زبان او نقل می­­شود. این راوی می­تواند به طور آشکار یا پنهان در قصّه حضور داشته باشد. راوی هر روایت در سطحی ویژه قرار می­گیرد، در نتیجه برای روایت­شنو نیز می­توان سطوحی را در نظر گرفت (در حقیقت روایت­شنوها در هر روایت متفاوت­اند). زیرا هر روایت همان طور که راوی دارد، ناگزیر در مقابل روایت­شنو (مخاطب) نیز دارد. روایت­شنو با خواننده­ی داستان متفاوت است. همچنین راوی نسبت به چگونگی حضور در داستان، می­تواند درون داستانی یا برون داستانی باشد و از طرف دیگر راوی بر اساس نسبتی که با داستان دارد، دخیل در داستان یا جدا از داستان است.
 

کلیدواژه‌ها

مرزبان­نامه؛ راوی؛ روایت­شنو

مراجع

- احمدی، بابک.(1380). ساختار وتأویل متن، تهران : مرکز.

2- اخوت، احمد.(1371).دستورزبان داستان، اصفهان: فردا.

3- اخلاقی، اکبر.(1377). تحلیل ساختار روایی منطق الطیر، اصفهان : فردا.

4- ______، (1382). تحلیل ساختاری داستان‌های مثنوی (پایان نامه دکتری)،دانشکده علوم ، دانشگاه اصفهان .

5- اسکولز، رابرت. (1377). عناصر داستان، فرزانه طاهری، تهران: مرکز.

6- تودوروف، تزوتان.(1379). بوطیقای ساختارگرا، محمد نبوی، تهران : آگاه.

7- ______ ، (1369). «یا قصه­ای بگو، یا بمیر»، ترجمه مهوش قویمی، مجله آدینه، شماره 36 ، ص ص38-42 .

8- تولان، مایکل. (1383)، درآمدی نقادانه زبان‌شناختی بر روایت،ترجمه ابوالفضل حرّی، تهران: بنیادسینمایی فارابی.

9- سلدن، رامان.( 1372). راهنمای نظریه ادبی معاصر، عباس مخبر، تهران : طرح نو.

10- ______  (1374) .« ساخت‌گرایی در ادبیات داستانی»، ترجمه جلال سخنور، سیما زمانی، ماه‌نامه دنیای سخن 66 مهر وآبان، ص 60 -63.

11- فرزاد، عبدالحسین. (1371).«گفتاری در باب هنر: نقد قصه 1 »، مجله رشد ادب فارسی ،زمستان، ص 8- 12 .

12- ریمون کنان، شلومیت(1387). روایت داستانی: بوطیقای معاصر، ترجمه ابوالفضل حرّی، تهران :  نیلوفر.

13 – رهگذر، رضا.(1386). «حکایت ومختصات آن»، مجله ادبیات داستانی،شماره 6 صص 22-26 .

14- وراوینی، سعدالدین.(1367).مرزبان­نامه، تصحیح محمد روشن، تهران : کتیبه، چ دوم.

15. ______ .(1384). مرزبان­نامه، به کوشش خلیل خطیب رهبر با معنی واژه و شرح بیت‌ها و جمله­های دشوار و برخی نکات دستوری، تهران: مروی، چ دهم.

16-  مارتین، والاس. ( 1382). نظریه­های روایت، محمد شهبا، تهران: هرمس.

17- محجوب محمد جعفر (1338). «داستان‌های عامیانه­ی فارسی» مجله سخن، دوره دهم ،شماره 10، دی ماه، ص1125-1106.