بیان ادبی شعر و سرایش رباعی و دوبیتی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 3، شماره 10، اسفند 1390، صفحه 87-104   

نویسنده

سید احمد حسینی کازرونی

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بوشهر

چکیده

یکی از پیشینیان محقّقان ادبی،‌ یعنی ارسطو در خصوص نحوة تأثیر بیان شاعر در مضامین ادبی و عاطفی گفته است: عظمت بیان شاعر در این است که اصل تقلید و محاکات را ماهرانه نشان دهد، گروهی دیگر بر این عقیده‌اند که: شیوة طرح مطالب را از محتوای موضوع، مهم‌تر جلوه داده‌اند، چنان که فرمالیست‌های روسی،‌ بحث ادبیات کلام (Literatiness) را مطرح کرده‌اند.
پس زبان ادبی، جز ظاهر الفاظ،‌ شباهتی به زبان عادی ندارد، بنابراین شاعران در بیان ادبی خود به آرایه‌های ادبی از جمله تشبیه،‌ استعاره، کنایه، مجاز و همانندهای آن متوسّل شده‌اند تا بدین وسیله بتوانند مضامین را با تمسّک به صور خیال و نکته آفرینی‌ها در سروده‌های خود با نازک اندیشی نمایان سازند و رباعی نیز یکی از ناب‌ترین قالب‌های شعر فارسی و یکی از اصیل‌ترین و کهن‌ترین انواع آن ...
 

کلیدواژه‌ها

فهلویات؛ دوبیتی؛ رباعی؛ شعر؛ ‌ نوع ادبی

مراجع

- باباطاهر عریان، 1320 ، دیوان، نسخۀ وحید دستگردی، تهران، امیرکبیر، چ پنجم.

2- باباطاهر عریان، 1386، دیوان، تصحیح الهی قمشه­ای، مقدّمۀ دکتر سیّداحمد حسینی کازرونی، تهران، ارمغان.

3- حافظ، لسان‌الغیب، 1320، دیوان، محمّد قزوینی و قاسم غنی، تهران، چاپخانۀ مجلس.

4- حسینی کازرونی، سیّداحمد، 1379، درآمدی بر دوبیتی سرایی (فهلویات)، تهران، پژوهش­نامۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.

5- حسینی کازرونی، سیّداحمد، 1386، روزگاران یاد باد، تهران، ارمغان.

6- راﺣﺔ الصّدور راوندی...

7- رازی، نجم‌الدّین، 1352، مرصاد العباد، تصحیح دکتر محمّد امین ریاحی، تهران، ترجمه و نشرکتاب.

8- زرّین­کوب، عبدالحسین، 1363، شعر بی­دروغ، شعر بی­نقاب، جاویدان، چ چهارم.

9- زرّین‌کوب، عبدالحسین، 1360، نقد ادبی، تهران، امیرکبیر.

10- زنگویی، عبدالمجید، 1367، ترانه­های فایز، تهران، ققنوس.

11- زنگویی، عبدالمجید، 1380، (فایز، ترانه سرای جاوید)، تهران، قلم آشنا.

12- سارتر، ژان‌پل، 1356، ادبیّات چیست؟، ترجمۀ ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران، زمان.

13- شروانی، جمال خلیل، بی‌تا، نزﻫﺔ المجالس، تصحیح دکتر محمّدامین ریاحی، تهران، زوّار.

14- شعر العجم، چ چهارم...

15- شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1370، موسیقی شعر، تهران، آگاه، چ سوم.

16- شمیسا، سیروس، 1372، سبک­شناسی شعر، تهران، پیام نور.

17- شمیسا، سیروس، 1373، انواع ادبی، تهران، فردوس.

18- شهولی، عبدالرحیم، 1353، حکیم عمر خیّام و زبان او، چ اوّل، تهران، گوتنبرگ.

19- عطار نیشابوری، 1358، مختارنامه، مجموعۀ رباعیّات، تصحیح دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران، توس.

20- فایز، 1316، دوبیتی­های فایز شیراز، معرفت.

21- فرای،‌ نورتروپ، 1363، تخیّل فرهیخته، ترجمه سعید ارباب شیروانی، تهران، نشر دانشگاهی.

22- فردوسی، ابوالقاسم، 1342، شاه­نامه، برتلس، تهران، گوتنبرگ.

23- فرشیدورد، خسرو، 1363، ادبیّات و نقد ادبی، تهران، امیرکبیر.

24- کرمانی، اوحدالدّین، 1366، رباعیات، تصحیح احمد ابومحبوب، تهران، سروش.

25- کوهی کرمانی، حسین، 1347، هفتصد ترانه، تهران، ابن سینا.

26- نیکوکار، عیسی، 1352، ترانه­های نیمروز، تهران، مرکز ملّی پژوهش­های مردم شناسی و فرهنگ عامّه.

27- هدایت، صادق، 1342، ترانه­های خیّام، تهران، امیرکبیر، چ چهارم.

28- همدانی، فخرالدین ابراهیم، بی‌تا، کلّیات دیوان، به اهتمام غلام­رضا قیصری، تهران، جاویدان.