حکومت و قدرت از دیدگاه زهد و پرهیز

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 8، دوره 3، شماره 9، آذر 1390، صفحه 167-187   

نویسندگان

مسیح بهرامیان¹؛ مریم بلوری^{* 2}

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف آباد

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ـ دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف آباد

چکیده

زهد و کناره‌گیری از دنیا، از جمله مضامین موجود در متون ادب فارسی است.  فرهنگی که پیشگامان و پیروان خود را به صفت آزادگی متّصف ساخته است و مصداق بارز آن، دوری از مصاحبت و همنشینی با صاحبان قدرت است.  از آن جا که زهد، بیشتر جنبه‌ی دینی و روحانی دارد ، در این گفتار ، به طبقات دیگری از جمله حکما، خردمندان و قناعت پیشگان نیز اشاره کرده ایم تا روشن شود که اجتناب کنندگان از قدرت، تنها زهّاد نیستند و تنها انگیزه‌ی پرهیز هم ، توجه صِرف به امور اُخروی نیست. آنچه در این مقاله به آن پرداخته شده، اندیشه‌های زاهدانه و تاثیر آن در کناره‌گیری از دنیا و قدرت‌های مادی است.  همچنین با نگاهی تازه، زهد را زیر ذره بینِ نقد قرار داده‌ایم تا نشان دهیم تمامی کسانی که در زمره‌ی این گروه به شمار می آیند، الزاماً قدسی مآب نیستند، هرچند که شاهد مدّعای ما دراین مجال، تنها متون نظم و نثرفارسی است که البته می‌تواند بازتابی از حقایق روزگار باشد.
 

کلیدواژه‌ها

زهد؛ پرهیز؛ کناره‌گیری از دنیا؛ کناره‌گیری از قدرت

مراجع

1-      بهزادی اندوهجردی،حسین، 1378، طنز و طنزپردازی، تهران، نشر صدوق.

2-      بیهقی، ابوالفضل، 1378، تاریخ بیهقی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، ج2، تهران، زریاب.

3-      خامنه ای، سیدمحمد، 1380، سیر حکمت در ایران و جهان، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

4-      سعدی ، مصلح الدین، 1385، کلیات، به ‌تصحیح محمدعلی فروغی، تهران، هرمس.

5-  ـــــــــــ ، 1387،‌ گلستان، به تصحیح و توضیح غلام‌حسین یوسفی، تهران، خوارزمی، چ هشتم.

6-  سنایی، مجدود بن آدم، 1387، حدیقه الحقیقه، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، چ هفتم.

7-      شمیسا،سیروس، 1383، بیان و معانی، تهران، فردوس، چ هشتم.

8-  عطار نیشابوری، فریدالدین، 1388، اسرارنامه ،به تصحیح و توضیح شفیعی کدکنی، تهران، سخن، چ چهارم.

9-      ـــــــــــ ، 1386، مصیبت نامه، به تصحیح و توضیح شفیعی کدکنی، سخن، تهران.

10- عوفی،محمد، 1384، جوامع الحکایات و لوامع الروایات، به کوشش جعفر شعار، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چ هشتم. 

11- غزالی، امام محمد، 1381، کیمیای سعادت، به تصحیح محمد آرام ، ج2، تهران، چ هشتم.

12- ـــــــــــ ، 1389، نصیحة الملوک، به کوشش قوام الدین طه، تهران، جامی.

13- مولوی، جلال الدین، [بی تا] مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، تهران، علی اکبر علمی

14- هسه،هرمان، اگوستوس، 1353، ترجمه مهدی زمانیان، تهران، سپهر.

15- همدانی، عین القضات، 1362، نامه‌های عین القضات، به اهتمام علی‌نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران، منوچهری و زوّار، چ دوم.