هفت پیکر نظامی، ردیه‌ای بر افکار صابئین

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 10، دوره 3، شماره 9، آذر 1390، صفحه 221-252   

نویسنده

شمس الحاجیه اردلانی

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد بوشهر

چکیده

بخش عظیمى از هفت پیکر، به انعکاس دانش‏هاى کهن، به ویژه دانش نجوم وفرهنگ صابئین، اختصاص دارد و فهم این منظومه‏ بدون آشنایى با اصطلاحات نجوم احکامى وفرهنگ صابئین دشواراست، ستارگان و صفات منسوب به آن‌ها در هفت پیکر  کار برد ویژه‌ای دارد، به نظر می‌رسد نظامى با اندیشه‌های صابئه در تضاد است، و درپی اثبات خرافه‌ای بودن کنش‌های عقیدتی آنان و بی‌پایه نشان دادن با‌ورها‌ی دینی آن‌ها ابتنای، داستان‏هاى هفتگانه را، برانگیزه‌ی، براندازی  باورهای صابئین، قرار داده  است.
او در طراحی عاقبت کار بهرام، مترصد بوده، غیرعلمى وخرافه بودن نظرات این گروه را، به اثبات بر‏ساند.
صابئین در قرون وسطى، نماینده‌ی شرک، بت‏‌پرستى و پرستش ستارگان،؛ بوده‏اند. آنان، در باور ظهورو تجلى روح الهى، از طریق سیارات، به آموزه‏هاى نو افلاطونی، نظرداشتند؛ درباور آنان ،جهان داراى روح تلقى مى‏شد، سرچشمه وجریان  حیات و عقل را نیز، از علتی نخستین می‌دانستند، که واحد و ناشناختنى است.

کلیدواژه‌ها

هفت پیکر؛ نظامی؛ صابئین؛ نجوم؛ اقلیم

مراجع

ـ  ابن خلدون، 1369، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمد پروین گنابادى، تهران، بی‌نا، چ هفتم.

2-بارون کارادو، 1369، متفکران اسلام، ترجمه‌ی احمدآرام، ج چهارم، دفتر نشر فرهنگ اسلامى

3 -حمیدیان،سعید، 1373،  آرمان‌شهر زیبایى، تهران، قطره، چ اوّل.

4-دستگردى، وحید،1380، گنجینه گنجوى، تهران،سخن

5ـ زرین‏کوب، عبدالحسین،1372، پیر گنجه در جستجوى ناکجاآباد، تهران، سخن

6- مبارز، ع، 1360، زندگى و اندیشه نظامى، مأخوذ از تاریخ ادبیات آذربایجان، چ باکو، ترجمه ح ـ م ـ.صدیق، تهران، طوس.

7- مسعودى، على‌بن‌الحسین، 1370 سال چهارم، مروج‏الذهب، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، بی‌نا.

8ـ مصفى، ابوالفضل، 1366، فرهنگ اصطلاحات نجومى، تهران، دانشگاه تهران.

9ـ معین، محمد، بی تا، تحلیل هفت پیکر، دانشگاه تهران.

10ـ  نظامى، الیاس بن یوسف،1374، مخزن‏الاسرار شرح برات زنجانى، دانشگاه تهران.

11ـ نظامى گنجوی ،الیاس، 1376، هفت‏پیکر، تصحیح وحید دستگردى، به کوشش دکتر سعید حمیدیان، تهران، قطره.

12ـ ‌نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف،1379، لیلی ومجنون، به تصحیح محمد شمس، تهران، معاصر.

13ـ نظامی گنجوی ،الیاس،1388، شرف‌نامه، تصحیح، قادر فاضلی، تهران، بین المللی الهدی

14ـ نیما یوشیج، 1351، حرف‌های همسایه، تهران، دنیا.