بررسی مفهوم فقر در اشعار خاقانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 3، شماره 8، شهریور 1390، صفحه 73-90   

نویسندگان

علی محمد موذنی^{* 1}؛ علی عباس علیزاده²

¹استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

²عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد آباده.

چکیده

خاقانی شروانی، سخنور بزرگ ادب فارسی در قرن ششم از شاعران گران‌مایه و از استادان درجه اول سخن پارسی می باشد؛ که در بسیاری از جنبه‌های سخنوری ممتاز محسوب  می شود. معانی به کار رفته در شعر خاقانی تا سالیان دراز به دلیل استفاده وی از استعارات، آرایه‌های هنری و به کار بردن اصطلاحات علمی ـ که سبک خاص وی را رقم می‌زند ـ مورد غفلت واقع شده بود. پیداش افکار و مفاهیم عارفانه در شعر فارسی، سبب شد تا بسیاری از شاعران در این زمینه طبع آزمایی و نظریات خود را بیان کنند.
از جمله مسائلی که در اشعار وی، نمود فراوانی دارد و وی بارها بدان پرداخته است، مفاهیم عارفانه و صوفیانه می باشد. بررسی کلی و همه جانبه‌ی افکار وی از این منظر، مسلماً در خور یک مقاله نیست. لذا در این مقاله سعی شده است تا مفهوم فقر ـ که وی خود را در این زمینه نظریه پرداز می داند ـ مورد ارزیابی واقع شود.
 

کلیدواژه‌ها

خاقانی شروانی؛ عرفان؛ عرفان عملی؛ فقر

مراجع

- ابوالقاسم قشیری، عبدالکریم بن هوازن، 1361، ترجمه رساله قشریه، تصحیح بدیع الزمان فروزان‌فر، علمی و فرهنگی.

2- خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی، 1387، تحفه العراقین، به کوشش صفری آق قلعه، چ اول، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب.

3- ــــــــــ ، ــــــــــ ، 1382، دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجادی، چ7، زوار.

4- ــــــــــ ، ــــــــــ ، 1313، منشآت، تصحیح محمد روشن، دانشگاه تهران.

5- سراج طوسی، ابونصر، 1386، ترجمه اللمع فی التصوف، تصحیح رنولد آلن نیکلسون، مترجمان، قدرت الله خلیلیان و محمود خرسندی، چ اول، انتشارات دانشگاه سمنان.

6. سنایی، ابوالمجد مجدودبن آدم، 1383، حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح مدرس رضوی، چ 6، تهران، دانشگاه تهران.

7. سنایی، ابومجد مجدودبن آدم، 1362، دیوان، به اهتمام مدرس رضوی، چ 4، تهران، سنایی.

8. عطار نیشابوری، فریدالدین محمد بن ابراهیم، 1386، اسرارنامه، تصحیح دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، چ2، تهران، سخن.

9- ــــــــــ ، ــــــــــ ، 1387، الهی نامه، تصحیح دکتر محمدرضا شفیع کدکنی، چ3، تهران، سخن.

10- ــــــــــ ، ــــــــــ ، 1387، تذکره اولیاء، تصحیح رینولد آلن نیکلسون، چ3، تهران، اساطیر.

11- ــــــــــ ، ــــــــــ ، 1385، منطق الطیر، تصحیح دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، چ3، تهران، سخن.

12- فیروزکوهی، امیری، 1380، خلاصه حدیقه حکیم سنایی، چ اوّل، تهران، زوار.

13- کاشانی، عزالدین محمود، 1376، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح جلال الدین همایی، چ4، تهران، هما.

14- گوهرین، صادق، 1382، شرح اصطلاحات تصوف، ج8، چ اول، تهران، زوار.

15- مستملی بخارایی، ابوابراهیم اسماعیل بن محمد، 1365، شرح التعرف لمذهب التوصف، ربع سوم، تصحیح محمد روشن، تهران، اساطیر.

16- مولوی، جلال الدین محمد، 1383، مثنوی معنوی، به کوشش دکتر توفیق سبحانی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

17- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان، 1384، کشف المحجوب، تصحیح دکتر محمود عابدی، تهران، سروش.

 

مقالات :

میرباقری فر، علی اصغر، 1382، گنج فقر (بررسی و تحلیل صوفیانه‌های خاقانی)، تهران، مجله دانشکده، ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم.