آوای خوش و بازتاب آن در ادب فارسی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 3، شماره 8، شهریور 1390، صفحه 113-139   

نویسنده

عسکری ابراهیمی جویباری

استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری

چکیده

با توجّه به شواهد فراوان در متون منظوم و منثورادب فارسی، می توان گفت که تمامی پدید آوردندگان آثارادبی، جلوه‌هایی زیبا وماندگاری از قرآن کریم ومعارف بلند آن را انعکاس داده‌اند، و برخی ازآنان، عمرخود را وقف خدمت به مکتب قرآن کرده و در این راه ازهیچ کوششی دریغ نورزیده‌اند. تأکید رسول اکرم (ص) در بارۀ فضیلت آوای خوش (صورت حَسَن) و احادیثی که از آن حضرت نقل شده، سبب گردید، تا توجّه برخی از شاعـران و نویسندگان ایران زمین ، به ویژه عرفا و صوفیه به این بخش معطوف گردد. در مجموع دو دیدگاه کلّی دربارۀ تلاوت قرآن کریم درادب فارسی شایع است: یکی آنکه تلاوت حَسَن در متون منظوم و منثور مورد ستایش قرار گرفت، و داستان‌ها و روایات فراوانی در تأیید آن نقل گردید. دیگرآنکه برخی از شعرا و نویسندگان، نظیرسنایی، سعدی و جامی علاوه بر تأیید و تأکید دیدگاه نخستین، بیشتربا نظر انتقادی و اصلاحی، قاریان بی کردار و ناخوش آواز را مورد سرزنش و ملامت قرار داده‌اند، و گاهی با چاشنی طنز و مطایبه، نکات ارزشمندی را جهت تعلیم و اندرز یادآور شده‌اند. در این مقاله سعی شده تا هر دو دیدگاه مورد نقد و تجزیه وتحلیل قرار گیرد.  
 
 

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم؛ صوت حَسَن؛ قاری؛ ادب فارسی

مراجع

1- قرآن کریم .

2- نهج البلاغه ( 1368)، ترجمۀ سیّد جعفرشهیدی، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

3- انصاری،خواجه عبدالله (1377)، مجموعۀ رسائل فارسی، مقدّمه وفهارس: دکترمحمد سرورمولایی، تهران، توس.

4- اوحدالدّین کرمانی (1375 )، احوال وآثار اوحدالدّین حامد بن ابی الفخرکرمانی، به کوشش: احمد کرمی، تهران، نشرِما.   

5- بخارایی، احمد علی (1366)، فرهنگ اشعار حافظ ، تهران، علمی.

6- برتلس، یوگنی ادوارد ویچ، (1376)، تصوف و ادبیات فارسی، ترجمۀ سیروس ایزدی، تهران، امیرکبیر.

7- بهار، محمدتقی مَلِک الشّعرا (1381)، دیوان، تهران ، علم.

8- جامی، نورالدّین عبدالرحمان (1380 )، دیوان، با مقدّمۀ واِشراف: محمد روشن، تهران، نگاه

9- ــــــــــ ، ــــــــــ ، (1370)، مثنوی هفت اورنگ، به تصحیح: مرتضی – مدرّس گیلانی، تهران، گلستان.

10- حافظ شیرازی، خواجه شمس الدّین محمد ( 1368)، دیوان، به تصحیح: عبد الرحیم خلخالی، تهران ، هادی.    

11- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه.

12- راغب اصفهانی ( 1374 ) ، المفردات فی غریب القرآن، ترجمه و تحقیق: سید غلام‌رضا خسروی حسینی، تهران، مرتضوی .

13- زرّین کوب، عبدالحسین (1374)، بحر درکوزه، تهران، علمی.

14- زمانی، محمد حسن (1385 )، شرق شناسی واسلام شناسی غربیان، قم، بوستان کتاب.

15- سعدی (1368)، کلیّات، از روی نسخۀ تصحیح شدۀ ذُکاءُالملک فروغی، تهران، جاویدان.

16- سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم (1368)، حدیقةالحقیقه وشریعةالطریقة، تصحیح و تحشیه: محمد تقی، مدرّس رضوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

17- ــــــــــ ، ــــــــــ ، (1380)، دیوان، به سعی واهتمام: محمد تقی،مدرّس رضوی، تهران، سنایی.

18- طاهری مبارکه، غلام محمد (1382) ، برگزیدۀ قصاید ناصر خسرو، تهران، سمت.

19- عامِلی، سیّد شرف الدّین ( 1404)، النّصّ و الاجتهاد، قم، ابو مجتبی .

20- عطار، شیخ فریدالدّین محمد (1370 )، تذکرة الاولیاء، بررسی، تصحیح متن، توضیحات و فهارس: دکتر محمد استعلامی،تهران، زوّار.

21- ــــــــــ ، ــــــــــ ، ( 1386 )، مصیبت نامه، مقدّمه، تصحیح وتعلیقات: دکترمحمد رضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.

22- عین القضات همدانی (1373)، تمهیدات، با مقدّمه وتصحیح وتحشیه وتعلیق: عفیف عُسَیران، تهران، منوچهری.

23- غزّالی، ابو حامد محمد بن محمد {بی تا}، احیاء علوم الدّین، بیروت، دار المعرفة.

24- قُشیری، ابولقاسم عبدالکریم بن هوازان (1374)، ترجمۀ رسالۀ قُشیریّه، با تصحیحات واستدراکات: بدیع الزّمان فروزانفر، تهران، علمی و فرهنگی.

25- کلینی،محمد بن یعقوب (1385)، اصول کافی (ج 6)، با ترجمه وشرح فارسی محمد باقر کمره ای، تهران، اسوه .

26- مایل هروی،نجیب (1372 )، اندرغزل خویش نهان خواهم گشتن، سماع نامه های فارسی، تهران، نی . 

27- محمدبن منوّر (1378)، اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید، به اهتمام: دکترذبیح الله صفا، تهران، فردوس.

28- معرفت، محمد هادی (1416)، التمهید فی علوم القرآن (ج 4 )، قم، مؤسّسة النشرالإسلامی، الطبعة الثانیة .

29- مولوی، جلال الدّین محمد بلخی (1375)، کلیّات دیوان شمس، مطابق نسخۀ تصحیح شدۀ استاد بدیع الزّمان فروزانفر، تهران، راد.

30- ــــــــــ ، ــــــــــ ، (1384)، مثنوی معنوی، تصحیح، مقدّمه وکشف الابیات از: قوام الدّین خُرّمشاهی، تهران، دوستان.

31- میبدی،ابوالفضل رشیدالدّین (1376)، کشف الاسرار،به سعی واهتمام: علی اصغرحکمت،تهران،امیرکبیر.

32- ناصرخسروقبادیانی (1368)، دیوان، به تصحیح: مجتبی مینوی ومهدی محقّق، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

33- هجویری غزنوی، ابوالحسن علی بن عثمان (1375)، کشف المحجوب، تصحیح: و– ژوکوفسکی، با: مقدّمۀ قاسم انصاری، تهران، طهوری.