مسؤولیت متقابل مردم و حکومت در گلستان و بوستان سعدی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 9، دوره 3، شماره 8، شهریور 1390، صفحه 183-206   

نویسندگان

سید عطا الله افتخاری¹؛ نجمه علی بخشی^{* 2}

¹استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد یاسوج

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی ـ واحد یاسوج

چکیده

از بارزترین مختصات انسان، این حیوان ناطق، احساس مسؤولیت و پذیرش آن است. سعدی شیرازی به عنوان ادیب حکیمی کارآزموده، آرای قابل توجهی از نظر کمی و کیفی در همین زمینه دارد. در این مقاله معنی و تعریف واژه مسؤولیت به عنوان احساس وابستگی و ارتباط با شخص نیازمند که حس تعهد، عامل احساس مسؤولیت است، بررسی شده است. از نظر سعدی، حاکم می بایست خویشتن را مسؤول مشکلات مردم بداند و در جهت رفع مشکلات آنها کوشش کند. او در مواضع خطای رعیت تا جایی که ممکن باشد او را عفو می کند و در مواقع ضروری به نصیحت و راهنمایی مردم می پردازد. حاکم مسؤول سعی در برقراری عدالت دارد و نیز به فراهم آوردن رفاه عمومی و نیز امکان تعلیم وتربیت عمومی همت می گمارد. حاکم ضمن برقراری امنیت مردم بر کارگزاران نظارت می کند تا مبادا بر مردم ظلم شود و از سوی دیگر سعی در تامین نیازهای ضروری کارگزاران دارد. اما مردم وظیفه دارند نسبت به حاکم خویش وفادار بوده، خیر او را بخواهد و در صورت لزوم از وی اطاعت کنند.
 

کلیدواژه‌ها

گلستان؛ بوستان؛ سعدی؛ حاکم؛ مردم؛ مسؤولیت

مراجع

1.  قرآن کریم
2. ابن فارس بن زکریا، احمد، 1404 ق. مقاییس اللغه، قم، مرکز نشر مکتب اسلامی.
3. انصاری، مرتضی، 1357، مکاسب، چاپ اول، قم، حبه الثراث.
4.  انصاری، نورالحسن، (1366)، «شیخ سعدی و تصوّر او از یک جامعۀ آرمانی»، ذکرجمیل سعدی، تهران، بی‌نا.
5. انوری، حسن، 1381، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن.
6. بحرانی، میثم بن علی بن میثم، 1375 ش، ترجمه شرح نهج البلاغه (ابن میثم)، قربان‌علی محمدی مقدم، علی اصغر نوایی، یحیی زاده، چ اول، مشهد بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
7. بیرهوف، هانس ورنر، 1384، رفتارهای اجتماعی مطلوب از دیدگاه روان‌شناسی اجتماعی، رضوان صدقی نژاد، چ اول، تهران، نشر گل آذین.
8. جبران، مسعود، الرائد، 1376 ش، رضا انزابی نژاد، چ دوم، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
9. حرانی، ابومحمد حسن بن علی ابن شعبه، 1404 ق، تحف العقول، چ دوم، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی

10. دلشاد تهرانی، مصطفی، 1379 ش، دولت آفتاب، چ اول تهران، دریا.

11. دلشاد تهرانی، مصطفی، 1378، حکومت حکمت، چ سوم، تهران، دریا.

12. دهخدا، علی اکبر، 1377، لغت نامه دهخدا، چ دوم، تهران، مؤسسه لغت نامه دهخدا.

13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412 ق. ، مفردات غریب القران، چ اول، بیروت، دارالعلم، دارالشامیه.

1. 14.  زنگویی، اسداله، 1370، چگونگی پرورش حسن مسؤولیت پذیری نوجوانان، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.

15. شمیم، علی اصغر، 1379، فرهنگ شمیم، چ سوم، تهران، انتشارات مدبر.

16. شوشتری، محمدتقی، 1376، بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه، چ اول، تهران، امیرکبیر.

17. صفایی حائری، علی، 1398 ق. ، مسؤولیت و سازندگی، بی جا، هجرت.

18. طریحی، فخر الدین، 1375، مجمع البحرین، چ سوم، تهران، کتابفروشی مرتضوی.

19. عاملی، شیخ حرمحمدبن حسن، 1409 ق. ، وسائل الشیعه، چ اول، قم، مؤسسه آل البیت الاحیاء التراث.

20. عمید، حسن، 1375، فرهنگ عمید، چ پنجم، تهران، امیرکبیر.