تجلّی صفات ائمة هدی (ع) در دیوان خاقانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 3، شماره 7، خرداد 1390، صفحه 81-106   

نویسندگان

عطا محمد رادمنش¹؛ صدیقه خسروی^{* 2}

¹استاد گروه زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف آباد اصفهان

²دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.

چکیده

محققان بر این باورند که خاقانی در مذهب بر طریقة تسنن و پیرو شافعیه بوده است و ملاک خود را اشعاری می دانند که بدیل برای بعضی از ائمة شافعیه سروده است . اما با نگاهی به اشعار خاقانی، ارادت خاص ایشان به ائمة معصومین را در می­یابیم.
حضرت علی (ع) و حضرت امام زمان (عج)، بیش از دیگران مورد تلمیح و اشارۀ خاقانی بوده‌اند. او در چندجا از اشتیاقش برای زیارت امام رضا (ع) سخن می گوید. همچنین تلمیحات وتضمینات خاقانی به احادیث معتبر شیعه دربارۀ حضرت علی و نیز اشعار او در رثای امام حسین(ع) و تلمیحاتی که به واقعة کربلا دارد، می تواند گواه مدّعای ما در باب علاقه مندی او به مذهب تشیّع باشد. اطلاعات و آگاهی های خاقانی از امامان تنها به احادیث ختم نمی شود، او دربارۀ جزئیات زندگی و تاریخ سیاسی دوران امامان، معصوم اطلاعات وسیعی دارد و به بسیاری از آنها اشاراتی کرده است.
هرچند خاقانی، چندان به مفهوم انتظار نپرداخته است اما اشاره به «مهدی صاحب الزمان» و نیز روایاتی که دربارۀ دجّال وجود دارد، در دیوان او به وفور یافت می شود و بارزترین ویژگی که او در وجود آن حضرت دیده است،مسألة اقامة عدل به دست ایشان می باشد که به صراحت از ممدوح خویش خواسته است تا خود را به این صفات آراسته گرداند.
 

کلیدواژه‌ها

خاقانی؛ مذهب؛ چهارده معصوم(ع)؛ مدح و ستایش؛ ائمّة دین

مراجع

1. قرآن کریم، (1371)، ترجمۀ عباس مصباح زاده، تهران: علمی.

2. ابن بابویه،محمدبن علی،(1388)، ترجمة عیون اخبارالرضا، ترجمة لطیف راشدی و سعید راشدی، قم: ذوی القربی.

3. استعلامی، محمد،(1387)، نقد و شرح قصاید خاقانی، ج اول، تهران: زوار.

4. برزگر خالقی، محمدرضا،(1387)، شرح دیوان خاقانی، ج اول، تهران: زوار.

5. جوان، سید علی اردلان،(1367)، تجلی شاعرانة اساطیر و روایات مذهبی در اشعارخاقانی، مشهد: آستان قدس رضوی

6. حنّاالفاخوری،(1374)، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمۀ عبدالمحمّد آیتی، چ سوم، تهران: توس.

7. خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی ،( 1368) ، دیوان، استاد ضیاء الدین سجادی، تهران: زوار.

8. ــــــــــــــ،(1387)، مثنوی تحفه العراقین، به اهتمام علی صفری آق قلعه، چ اوّل، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.

9. خاتمی، احمد، (1389) ، دیوان موضوعی ادب فارسی، ج 4، 1، 18و 21. تهران : نشر ،ج 4 و 1 و18 و21 .

10. خوارزمی،الموفق بن احمد ،[بی تا]،المناقب، چ چهارم، قم:جامعة مدرسین.

11. دهخدا، علی اکبر،( 1343)، لغت نامه‫، تهران: سازمان لغت نامه دهخدا.

12. رادمنش، عطا محمد ، (1389) ، هدیۀ جان(گزیدۀ اشعار خاقانی شروانی)، چ اوّل، نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی.

13. سجّادی، سید ضیاءالدّین، (1374)، فرهنگ لغات و تعبیرات خاقانی شروانی، تهران: زوار.

14. شمیسا، سیروس، (1369) فرهنگ تلمیحات، چ دوم، تهران: فردوسی ومجید.

15. شوشتری، قاضی نورالله،(1376)، مجالس المؤمنین، تهران: اسلامیه.

16. صفا، ذبیح الله،(1366)، تاریخ ادبیات در ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم، ج 2، تهران: فردوس.

17. عطّار، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم ،(1387)، منطق‌الطّیر، چ چهارم، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات دکتر محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.

18. غیاث الدّین محمد رامپوری،(1363)، غیاث اللّغات، چ اوّل، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.