دو شخصیت هم‌نام اصفهانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 3، شماره 7، خرداد 1390، صفحه 133-146   

نویسنده

کامران کسائی

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی ـ قزوین

چکیده

اصفهان، دو شخصیت به نام جمال الدین دارد. یکی جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، سخنور توانا و بنام سده ششم که نام و اشعارش بر همگان به ویژه پژوهندگان شعر ادب فارسی آشناست و در این مقال ما را سر پرداختن به او نیست، و دیگری محمدبن علی بن منصور، معروف به جمال الدین اصفهانی، وزیر نیکوکار عصر سلجوقی است که او هم در سده ششم می‌زیسته. و در قیاس با جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی گمنام تر و ناشناخته تر است. از قضا خاقانی شروانی، دیگر قصیده پرداز و سخنور سده ششم، با این هر دو جمال‌الدین دوستی و ارتباط داشته. درباره آشنایی و نیز معارضات خاقانی با جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی، در تذکره‌های ادبی، کتاب‌های تاریخ ادبیات و نقدهای ادبی به تفصیل سخن رفته و ما از ذکر آن در می‌گذریم. آنچه موضوع اصلی این مقاله است، معرفی شخصیت، شرح احوال و نقد روزگار جمال‌الدین اصفهانی وزیر و شرح مکارم و صفات اخلاقی او از زبان مورخان و نیز ذکر خیر او در اشعار خاقانی شروانی است.

کلیدواژه‌ها

جمال‌الدین اصفهانی؛ خاقانی شروانی؛ سلجوقیان؛ اتابکان؛ تحفه العراقین

مراجع

1-  ابن اثیر جرزی، عزالدین، التاریخ الباهر (باهر)، تحقیق احمد طلمیات، 1382 ق/1963 م، مصر.

2-      همو، الکامل فی التاریخ (کامل)، 1386 ق/1996 م، بیروت، لبنان.

3-      ابن تغزی بردی، 1383 ق/1963 میلادی، النجوم الزاهره، قاهره.

4-      ابن جبیر اندلسی، 1986 میلادی، رحله، بیروت.

5-      ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، المنتظم، 1412ق/1992 م، بیروت.

6-      ابن خلّکان، شمس الدین احمد، 1364 ش. و فیات الاعیان، تحقیق احسان عباس، قم.

7-      انوشروان بن خالد کاشی، 1974 میلادی، تاریخ دولت آل سلجوق، قاهره.

8-  بنداری اصفهانی، 1356 ش. تاریخ سلسله سلجوقی، ترجمه محمد حسین جلیلی، تهران، بنیاد فرهنگ.

9-  خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی، 1357 ش.، چ دوم، دیوان، به کوشش دکتر ضیاء الدین سجادی، تهران، زوار.

10-همو، مثنوی تحفه العراقین، 1357 ش.،‌ چ دوم، به کوشش دکتر یحیی قریب، تهران، امیرکبیر.

11-صفا، ذبیح الله، 1347 ش.، چ چهارم، تاریخ و ادبیات در ایران، تهران، ابن سینا.

12-قریب، یحیی، 1357 ش.، چ دوم، مقدمه تحفه العراقین، تهران، امیرکبیر.

13-یاقوت حموی، 1923 میلادی، معجم الادبا، به تحقیق مارگلیوث، مصر.