اندیشه‌ی وطن در شعر دوره‌ی مشروطه

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 9، دوره 1، شماره 2، اسفند 1388، صفحه 17-38   

نویسنده

محمد بهنام فر

استادیار دانشگاه بیرجند

چکیده

دوره­ی مشروطیت، سرآغاز ورود بسیاری از اندیشه­های نو درحوزه ی شعر ونثر فارسی است. اندیشه­هایی که از این دوره، وارد شعر فارسی شده­اند، اگرچه بعضاً در سابقه­ی ادبیات به نوعی یافت می­شوند، اما در ادبیات مشروطه شکل خاص خود را دارند.
یکی از مهم­ترین این اندیشه­ها، اندیشه­ی وطن یا شعر وطنی است که به طور خاص در بحبوحه­ی دوران مشروطه و سال­های پس از آن به طور چشمگیری فضای شعر ایران را در بر گرفت و اکثر شاعران این دوره، سروده­های وطنی و استفاده از این مفهوم را سرلوحه­ی اندیشه­ی خود قرار دادند.
در این مقاله با نگاهی گذرا به مفهوم قدیم و جدید وطن، جایگاه این اندیشه در شعر دوره­ی مشروطیت نشان داده شده و ضمن معرفی بزرگ­ترین شاعران وطنیه سرا، ویژگی­های عمده ی این نوع ادبی خاص، تجزیه و تحلیل شده است.
 

کلیدواژه‌ها

ادبیات مشروطه؛ شعر وطنی؛ وطن

مراجع

1-آدمیت، فریدون. (1356).اندیشه­ی ترقی و حکومت قانون در عصر سپه­سالار. چاپ پنجم. تهران: انتشارات خوارزمی.

2-آژند، دکتریعقوب. (1363). ادبیات نوین ایران (از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی). چاپ اول. تهران: انتشارات امیر کبیر.

3-آرین پور، دکتریحیی. (1357). از صبا تا نیما. چاپ پنجم. تهران: انتشارات فرانکلین.

4-ادیب الممالک. (1354). دیوان کامل ادیب الممالک. به اهتمام وحید دستگردی: چاپخانه ی مروی.

5-اکبری بیرق، حسن. (1379). مبانی فکری ادبیات مشروطه. چاپ اول: انتشارات پایا.

6-ایرج، جلال الممالک. (1353). تحقیق در احوال و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان او. به اهتمام دکترمحمد جعفر محجوب. چاپ سوم :چاپ خانه ی رشدیه.

7-بهار، محمد تقی. (1356). دیوان اشعار. دو جلد. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیر کبیر.

8-ــــــــــــــــ. (1377). سبک شناسی زبان و شعر فارسی. به اهتمام کیومرث کیوان. چاپ اول: انتشارات مجید.

9-حائری، عبدالهادی. (1364). تشیع و مشروطیت در ایران. چاپ دوم. تهران: انتشارات امیر کبیر.

10-  دهخدا، علی اکبر. (1362). دیوان دهخدا. به کوشش دکترسید محمد دبیر سیاقی. چاپ سوم: نشر تیراژه .

11-  ـــــــــــــــــ . لغت نامه: سازمان لغت نامه

12-  ــــــــــــــــــ .(1358). نامه های سیاسی دهخدا. به کوشش ایرج افشار. چاپ اول: انتشارات روزبهان.

13-  شفیعی کدکنی، دکترمحمد رضا. (1359). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. چاپ اول: انتشارات توس.

14-  شکیبا، پروین. (1370). شعر فارسی از آغاز تا امروز. چاپ اول : انتشارات هیرمند.

15-  صوراسرافیل، میرزا جهانگیر و دهخدا ، علی اکبر. (1361). دوره ی کامل صوراسرافیل. انتشارات رودکی.

16-  عارف قزوینی،ابوالقاسم. (1357).دیوان عارف قزوینی. به اهتمام عبدالرحمان سیف آزاد. چاپ هفتم: چاپخانه ی سپهر.

17-  ـــــــــــــــــــ. (1369). دیوان عارف قزوینی شاعر ملی ایران. تدوین سید هادی حائری. چاپ دوم: انتشارات جاویدان.

18-  عشقی میرزاده، سید محمد رضا. (1357). کلیات مصور میرزاده­ی عشقی. تالیف و نگارش علی اکبر مشیر سلیمی. چاپ هفتم: چاپخانه­ی سپهر.

19-  فتحی، نصرت اله. (1353). عارف و ایرج. چاپ سوم: انتشارات چاپخش.

20-  فرخی یزدی، محمد. (1357). دیوان فرخی یزدی. به قلم حسین مکی. چاپ جدید : انتشارات امیرکبیر.

21-  کسروی، سید احمد.(1340). تاریخ مشروطه ی ایران. چاپ پنجم: انتشارات امیر کبیر.

22-  کی استوان، حسین. (1327). سیاست موازنه ی منفی در مجلس چهارم. جلد اول: انتشارات اسلامی.

23-  گیلانی، سید اشرف الدین. (1363). جاودانه ی سید اشرف الدین گیلانی.  به کوشش حسین نمین. چاپ اول : کتاب فرزان.

24-  ــــــــــــــــــــــــ . (1336). کلیات نسیم شمال ( باغ بهشت): مطبوعاتی حسینی.

25-  لاهوتی، ابوالقاسم. (بدون تاریخ). دیوان لاهوتی: انتشارات نوشین.

26-   مولوی، جلال الدین محمد. (1386). مثنوی معنوی. تصحیح نیکلسون. دفتر اول. تهران: انتشارات کاروان.

27-  ــــــــــــــــــــــ . (1387). غزلیات شمس تبریز. مقدمه گزینش و تفسیر دکترشفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.

28-  ناصح، دکترمحمد مهدی. (1373). دوبیتی های عامیانه ی بیرجندی ( شعر دلبر). چاپ اول: نشر نگار.

29-  یاحقی، دکترمحمد جعفر. (1374). چون سبوی تشنه. چاپ اول: انتشارات جام.