بحثی اجمالی در شیوۀ نویسندگی ابوالفضل بیهقی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 13، دوره 1، شماره 2، اسفند 1388، صفحه 125-150   

نویسنده

محمد غلامرضایی

استاد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه شهید بهشتی ـ تهران

چکیده

 
تاریخ بیهقی، یکی از متن­های مهم زبان فارسی است که به جز اهمیت­های تاریخی و جغرافیایی و ادبی و اجتماعی، از نظر شیوۀ نویسندگی نیز اهمیتی خاص دارد. نثر بیهقی ـ که دنبالۀ نثر استادش ابونصر مشکان است ـ ویژگی­هایی دارد که از یک سو با نثر دورۀ سامانی مرتبط است و از سوی دیگر، حلقۀ واسطه­ای است که به نثرهای فنّی می­پیوندد. علاوه بر این، ویژگی­هایی در آن هست که آن را از مشابهات خود ممتاز می­سازد. به جز کهنگی­های زبانی، اطناب به صورت­های گوناگون، بعضی مختصات شعری، علی الخصوص کنایه و تشبیه، تأثیرپذیری از زبان و ادب عربی به گونه­های مختلف در نثر بیهقی نمود دارد. شیوه­های خاص بیهقی بیشتر در جمله بندی، پاره­ای تقدیم­ها و تأخیرها، واژه­سازی و استعمال تعابیرات خاص کنایی و پاره­ای تخیّلات شاعرانه نمود یافته است.
 

کلیدواژه‌ها

نثر بیهقی؛ کهنگی­های زبانی؛ اطناب؛ عناصر شعری؛ اصطلاحات دیوانی

مراجع

ـ بهار، استاد محمّدتقی ملک الشعرا، سبک شناسی، ج 2، کتاب­های پرستو، تهران، 1349.

ـ بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، تصحیح دکتر علی اکبر فیاض، دانشگاه مشهد، مشهد، 1350.

ـ خطیب رهبر، دکتر خلیل، تاریخ بیهقی با معنی واژه­ها و شرح بیت­ها و ... انتشارات سعدی، تهران، 1366.

ـ خطیبی، دکتر حسین، فن نثر در ادب پارسی، انتشارات زوّار، تهران، 1366.

ـ مهدوی دامغانی، دکتر احمد، حاصل اوقات، به کوشش دکتر سیّدعلی محمّد سجادی، انتشارات سروش، تهران، 1381.