تأثیرپذیری ادبیات اروپا و آمریکا از حافظ

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 2، شماره 4، شهریور 1389، صفحه 17-54   

نویسندگان

اسماعیل آذر¹؛ مریم برزگر^{* 2}

¹دانشیار زبان و ادبیات فارسی واحد تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی

²کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

آلمانی‌ها قبل از کشورهای دیگر اروپایی با حافظ آشنا شدند. آدام اولئاریوس مترجم اولین هیأتی بود که از آلمان به ایران آمد. او در سفرنامه‌اش، اطلاعاتی از ادبیات ایران به دست داد، که سبب آشنایی شارل رویچکی با حافظ و ترجمه چند غزل از او به زبان لاتین و آلمانی گردید. اولین ترجمه کامل دیوان حافظ توسط فون‌هامر در سال 1812 به انجام رسید. گوته از این ترجمه بهره برد و دیوان غربی شرقی خود را سرود.  پس از او مترجمان دیگری چون روکرت، پلاتن، هلموت ریتر، دامر و...  به ترجمه‌ دیوان حافظ همت گماشتند.
انگلیسی‌ها نیز در قرن هجدهم با حافظ آشنا شدند.  توماس هاید برای اولین بار، غزل نخست حافظ را به لاتین ترجمه کرد. نخستین اروپایی که اشعار حافظ را به فرانسه و انگلیسی برگرداند، ویلیام جونز بود. پس از او، مترجمان بسیاری چون ریچاردسون، گرترود بل، نیکلسون و... به این امر اهتمام ورزیدند.
فرانسویان، دیرتر از کشورهای دیگر حافظ را شناختند. تاورنیه اولین جهانگرد فرانسوی است که از محبوبیت حافظ در میان ایرانیان مطالبی ارائه داد. گرچه مترجمینی چون دوفرمری، نیکلا، دوویلر،‌ آرتورگی و...تحت تأثیر حافظ قرار گرفتند ولی هیچ‌کدام نتوانستند تمامی اشعار حافظ را ترجمه کنند.
در امریکا نیز شکل‌گیری مکتب تعالی‌گرایی، گرایش به ادبیات شرق را رواج داد. امرسون از بنیان‌گذاران این مکتب، نخستین بار اشعار حافظ را برای آمریکایی‌ها ترجمه کرد.
 

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ سفرنامه؛ ادبیات غرب؛ مستشرقین؛ مکتب تعالی‌گرایی

مراجع

1-     آذر، امیراسماعیل. (1387). ادبیات ایران در ادبیات جهان. تهران: سخن.

2- آربری، آرتورجان. (1944 الف). «شعرای ایران و مترجمان انگلیسی آن، حافظ 1». مجله روزگار نو. ج 4، ش 1. صص 82-87.

3-  ـــــــ . (1944 ب). «شعرای ایران و مترجمان انگلیسی آن، حافظ 2». مجله روزگار نو. ج 4، ش 2. صص 52-55.

4-  ـــــــ   . (1944 ج). «جونز ایرانی، خطابه دکتر آربری در انجمن ایرانی». مجله روزگار نو. ج 4، ش 1. صص 35-66.

5-  ـــــــ . (1945). «شعرای ایران و مترجمان انگلیسی آن، حافظ 3». مجله روزگار نو. ج 4، ش 3. صص 41-45.

6- اولئاریوس، آدام. (1369). سفرنامه اولئاریوس. ترجمه حسین کردبچه. 2ج. تهران: انتشارات کتاب برای همه.

7-     انصاف‌پور، غلامرضا. (1363). ایران و ایرانی. تهران: زوار.

8- بدوی، عبدالرحمن. (1377). دایرةالمعارف مستشرقان. ترجمه صالح طباطبایی. تهران: روزنه.

9- بورگل، یوهان کریستف. (1367). سه رساله دربارة حافظ. ترجمة کورش صفوی. تهران: مرکز.

10-      تراویک، باکنر. (1383). تاریخ ادبیات جهان. ترجمة عربعلی رضایی. چاپ سوم. 2 ج. تهران: فرزان روز.

11- حدیدی، جواد. (1373). از سعدی تا ‌آراگون. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

12- دستغیب، عبدالعلی. (1373). از حافظ به گوته. بی‌جا: بدیع.

13- زریـن‌کوب، عبدالحسین. (1361). نقد ادبی. تهران: امیرکبیر.

14- شفا، شجاع‌الدیـن. (1333). ایران در ادبیات جهان. بی‌جا: نشریه کتابخانه ابن‌سینا.

15- ـــــــ . (1343). مترجم. دیوان شرقی. تألیف یوهان ولفگانگ گوته. چ دوم. بی‌جا: نشریه کتابخانه ابن‌سینا.

16- شیبانی، ژن رز فرانسواز. (1381). سفر اروپاییان به ایران. ترجمه سید ضیاءالدین دهشیری. چ دوم. تهران: علمی و فرهنگی.

17- طاهری، ابوالقاسم. (1352). سیر فرهنگ ایران در بریتانیا یا تاریخ دویست‌سالة مطالعات ایرانی. تهران: انتشارت انجمن آثار ملی.

18- گروه مؤلفین، به سرپرستی پرویز مشکین‌نژاد. (1382). فرهنگ خاورشناسان. ج 1 و 2. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.

19- ناتل خانلری، پرویز. (1369). هفتاد سخن از گوشه و کنار ادبیات فارسی. ج 3. تهران: توس.

20- نامور مطلق، بهمن. (1384). آیینه آب. تهران: همشهری.

21- نیک‌بین، نصرالله. (1380). فرهنگ جامع خاورشناسان مشهور و مسافران به مشرق زمین. چ دوم. 2 ج. تهران: آرون.

22- هنرمندی، حسن. (1349). آندره ژید و ادبیات فارسی. تهران: زوار.

23- یوحنان، جان دی. (1385). گسترده شعر پارسی در انگلستان و آمریکا. ترجمه احمد تمیم‌داری. تهران: روزنه.

24- Arberry, Arthur J. (1947) Fifty Poems of Hafiz. Cambridge: the University Press.

25- Avery. Peter and John Heath- Stubbs. (1952). Hafiz of Shiraz: Thirty Poems. London: John Murray.

26- Bell, Gertrude Lowthian. (1898). Poems from the Divan of Hafiz New Edition. London: W. Heinemann. 151p.

27- Bethge, Hans. (1910). Hafis. [Nachbilungrn der lieder des Hafis]. Leipzig: im Inset verlag. 127p.

28- Bicknell, Herman. (1875). Hafiz of shiraz, selections from his poems. London: Trübner and co.384p.

29- Bondenstedt, F. (1877). Der sanger von Schiras. Berlin: A Hofmann.211p.

30- Bridges, Elizabeth. (1921). Sonnets from Hafiz and other verses. London; New Yoek: H. Milfrod; oxford university press. 48p.

31- Bürgel, Johann Christoph von. (1972). Hafis. Gedichte aus dem Diwan. Stuttgart: R. Reclam. 118p.

32- Daumer, G. Fr. Von. (1846). Hafis. Eine sammlung Persischer gedichte. Nebat poetischen zugaben aus veischiedenen Volkern und Landern. Hamburg: Hoffmann und Campe. 318p.

33- Défrémery, Charles. (1858) Coup d' ceil sur la vic et lesécrits de Hafiz, in Journal Asiatique t.

34- Devillers, Charles. (1922). Les ghazals de Hafez, Paris: H. Piazza.

35- Farzad, Masoud. (1934). To translate Hafiz. Tehran. 82p.

36- Granmer- Byng, L. (1910). The Rubaiyat of Hafiz. English translation. London: J. Murray. 60p.

37-  Guy, Arthur. (1927). Les Poémes érotiques ou Ghazals de Chemsuddin Mohammad Hafez, en Calque rythmique et avec a La Persane, accompagnés d'une introduction et de notes d' après Le Commentaire de Soudi, Paris.

38- Hammer-purgestall, Joseph von. (1812-13). Der Diwan /von Mohammed schemseddin Hafis. 2vols. Stuttgart und Tubingen: J.C. Cotta.

39- Hindley, John Haddon. (1800). Persian lyrics; or scattered poems, from the Diwan - i – Hafiz. London: E. Harding. 54p.

40- Leaf, Walter. (1898). Versions from Hafiz. London: G. Richards.

41- Le Gallienne, Richard. (1905). Odes from the Divan of Hafiz. Boston: L. C. Page. 194p.

42- Lowe, W.H. (1877). Twelve odes of Hafiz Done Literally into English. (with the sudi Commentary). Cambridg: Spalding.

43- McCarthy, Justin H. (1895-97) Ghazels fromf the Divan of Hafiz Done into English. London: Nutt, 1893.

44- Nicholson, Rynold. (1922). Translations of Eastrrn Poetry & prose. Cambridge.

45- Nicolas. Jean- Baptiste. (1954). Le Boüslan, poéme Persane de Sé'édi, traduit pour La Premiére fois, par..., Paris.

46- Nott, John. (1787). Select odes from the parsian poet, Hafez. London: T. Cadell.

47- Obbard, Robert. (1921) Memories of Hafiz. Lahor: Civil and Military Gazette. (Bound together with More Memories of Hafiz, 1922)

48- Palmer, Edward Henry. (1877). The song of the reed and other Pieces, London: Trubner.

49- Payne, John. (1901). The Poems of Shemseddin Mohammed Hafiz of Shiraz, 3 vols. London: The Villon Society.

50- Platen. Aug. Gt. Von. (1821). Nachbildungen aus dem Diwan des Hafis.

51- Renaud, Armand. (1865). Les Nuits Persanes 1 ére edition.

52- Reviczki, Baron, (1783). Des Divan Haphyz Sammtliche ghazelen oder oden, Reviczki, K. E. Fragmente uber die litera turgeschichte der perser.

53- Reviczki, K. E. (1771). Specimen poesesos persicae, sive odes sexdecim ex intio divani depromptae. Vindobonae: E. Typographeo kaliwoiano.

54- Richardson, John. (1774). A Specimen of Persian poetry; or odes of Hafez. London: Printed and sold at No 76, fleet street, 68p.

55- Rosenzweige-schwannau, v.von. (1858-64). Der Diwan des grossen lyrischen dichters Hafis. 3vols. Wein: K.K.Hof und Staatsdruckeyrei.

56- Rückert. F. Von. (1822). Ostliche rosen. Erlangen.

57- Stallard, P. L. (1937) Renderings from the Dewan of Khwaja Shamsu'ddin Mohammad Hafiz Shirazi. Oxford: B. Blackwell.

58- Wilberforce-clarke, H. (1891). Diwan- i – Hafiz, 3vols. Calcutta: Govermment of india printing office.

59- Yohannan, J. D. (1943). Emerson's Translation of Persian poetry from German sources. Reparint from American Literature. 14, No.4.

60- Yohannan, J. D. (1956). A Treasury of Asian Literature. New York. 487p.

61- Yohannan, John D. (1977). Persian Poetry in England and America, a

200- Year History. New York: Carvan Books.