نگرشی به شخصیت زن در تاریخ بیهقی و جهان‌گشای جوینی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 2، شماره 4، شهریور 1389، صفحه 137-164   

نویسندگان

محمد کاظم کهدویی¹؛ رقیه حسینی^{* 2}

¹دانشیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه یزد

²دانش‌آموختة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی 86، دانشگاه یزد

چکیده

دولت غزنوی، یکی از دولت­های مقتدر ترک است و تاریخ بیهقی شرح حال شاهان و سلاطین، نبردها، مصالحه ها، سخن­چینی ها­ و رقابت­های درباری است که در آن زمان نگاشته شده است. در تاریخ بیهقی، مطالب گسترده­ای دربارة زنان و جایگاه آنان یافت نمی­شود؛ اما بررسی و پژوهش در مطالب موجود آن کتاب، ما را در یافتن وضعیت زنان در دوره‌ی غزنویان، به ویژه زنان درباری، یاری می­نماید.
تاریخ جهان‌گشای جوینی نیز از کتاب‌های بسیار سودمند عهد مغول است که در آن علاوه بر احوال مغولان، به بیان احوال و اتفاقات زمان خوارزمشاهیان و تا حدودی اندک، ایوبیان و فاطمیان، پرداخته شده است.
بدون شک، تاریخ جهان‌گشا یکی از منابع دست اول و بسیار غنی در خصوص وضع زنان در دورة مغول است که در این پژوهش، ضمن بیان وضعیت زنان در روزگار غزنویان و مغولان، جایگاه آنان در دو تاریخ مذکور نیز بررسی و نمایانده خواهد شد.
 

کلیدواژه‌ها

زن؛ تاریخ بیهقی؛ غزنویان؛ مغولان؛ تاریخ جهان‌گشا

مراجع

  1.  آذرگشسب، اردشیر، 1354، مقام زن در ایران باستان، چ دوم، تهران، بی­نا.

  2.  بارتولد، واسیلی واردیحیر، 1376، تاریخ ترک­های آسیایی میانه، ترجمه غفار حسینی، تهران، توس.

  3.  باسورث، کلیفورد ادموند، 1362، تاریخ غزنویان، ج 1، ترجمه حسن انوشه، چ دوم، تهران، امیرکبیر.

  4.  بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، 1386، به کوشش خطیب رهبر، چ یازدهم، [تهران]،  مهتاب.

  5.  تسف، ولادیمیر، 1365، نظام اجتماعی مغول (فئودالیسم خانه به دوشی)، ترجمه شیرین بیانی ، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.

  6.  جوینی، عطاملک، 1382، تاریخ جهان‌گشا، تصحیح محمدقزوینی، ج 1، تهران، افراسیاب.

  7.  جوینی، عطاملک، 1382، تاریخ جهان‌گشا، تصحیح محمد قزوینی، چ سوم، ج 2 و 3، تهران، دنیای کتاب.

  8.  حسینی کازرونی، سیداحمد، 1384، فرهنگ تاریخ بیهقی، «تاریخ تمام نمای دوره غزنویان»، تهران، زوّار.

  9.  خرندزی زیدری نسوی، شهاب­الدین محمد، 1365، سیرت جلال­الدین منکبرنی، تصحیح مجتبی مینوی، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.

1. رضایی، عبدالعظیم، 1372، تاریخ ده هزار ساله ایران، چ چهارم، ج 3، تهران، اقبال.
2. زرین کوب، عبدالحسین، 1362، کارنامه اسلام، چ سوم، تهران، امیرکبیر.
3. سن، آرتور کریستین، 1380، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، چ دوم، تهران، ساحل.
4. شعبانی، رضا، 1374، مبانی تاریخ اجتماعی ایران، چ چهارم، تهران، قومس.
5. صدیق، عیسی، 1354، تاریخ فرهنگ ایران، چ هفتم، تهران، بی نا.
6. گرونبام، فن گوستاو، 1373، اسلام در قرون وسطی، ترجمه غلام‌رضا سمیعی، تهران، البرز.
7. لاهیجی، شهلا و مهرانگیز کار، 1381، شناخت هویت زن ایران در گستره پیش تاریخ و تاریخ، چ سوم، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
8. نازک کار، ژینوس، 1363، آیین و رسوم رایج در تاریخ بیهقی و در عهد غزنوی، تهران، امیرکبیر.

 

ب) مقالات:

  1.  بیانی، شیرین: 1350، «زن در تاریخ بیهقی»، مندرج در یادنامه بیهقی، صص 90-68 ، مشهد.

  2.  متینی، جلال: 1350، «سیمای مسعود در تاریخ بیهقی» صص 670-350، مندرج در یادنامه بیهقی، مشهد.