تبیین تعلیمی فقر از دیدگاه عرفای اسلامی*

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 5، شماره 15، خرداد 1392، صفحه 75-92   

نویسندگان

مسعود سپه وند¹؛ فاطمه تقی زاده^{* 2}

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد خرّم‌آباد ـ لرستان ـ ایران

²دانشجوی ارشد زبان و ادبیات فارسی ـ دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد خرم‌آباد ـ لرستان ـ ایران

چکیده

فقر از دیدگاه «ابونصر سراج» چهارمین مقام از مقامات سلوک محسوب می‌شود و منظور از آن عدم التفات به ماسوی الله و مقر بودن به نیازمندی در برابر حق ـ تعالی ـ است. فقر دارای مراتبی است: بعضی از مراتب آن به قناعت و خلو دست و بعضی به زهد و طلب کسب ثواب اخروی و بعضی دیگر به مرتبه‌ی خلو قلب ازحب دنیا و فنا و اسقاط صفات باز می گردد. در مرتبه ی آخر که بالاترین مرتبه‌ی فقر محسوب می‌شود سالک تنها خود را مجرایی برای نفاذ امر خداوند می‌داندو به آنچه برایش مقدر کرده است راضی است با توجه به این تعریف فقیر می‌تواند از لحاظ مالی غنی هم باشد ولی چون بدان رغبتی ندارد فقیر محسوب می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها

تصوف؛ عرفان؛ فقر؛ فنا

مراجع

- قرآن کریم.

2- ابن عربی، محی الدین(1389)، فصوص الحکم، توضیح و تحلیل محمد علی موحد وصمد موحد، تهران: کارنامه، چ چهارم.

3- ــــــــــــــــــــــ (بی تا) الفتوحات المکیه،‌ بیروت: دار صادر.

4- بلخی رومی، جلال الدین محمد (1386)، کلیات دیوان شمس تبریزی، با مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات میلاد، چ سوم.

5- بندر ریگی، محمد، (1375)، المنجد، تهران: ایران.

6- جامی، عبد الرحمان بن احمد، (1386)، نفحات الانس، تصحیح محمود عابدی، تهران: سخن، چ پنجم.

7- حافظ شیرازی، خواجه شمس الدین محمد (1385)، دیوان حافظ، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان، چ پنجم.

8- دهخدا،علی اکبر،(1377)، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران، چ دوم.

9- دایرةالمعارف تشیع (1386)، زیر نظر احمد صدر، حاج سید جوادی، بهاءالدین خرمشاهی، کامران فانی، تهران: شهید سعید محبی.

10- زرین کوب، عبد الحسین، (1366)، ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر، چ پنجم.

11- سجادی، ضیاءالدین، (1383)،مقدمه‌ای بر عرفان و تصوف، تهران: سمت، چ دوازدهم.

12- السراج، ابونصر عبد الله بن علی (1381)، اللمع فی التصوف، به اهتمام رینولد نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی، تهران: اساطیر.

13- شیمل، ان ماری، (1370)، شکوه شمس، ترجمه حسن لاهوتی، تهران: علمی وفرهنگی، چ دوم.

14- طباطبایی، محمد حسین، (1388)،  تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، تهران: اسلامی، چ بیست وهشتم.

15- عطار، فرید الدین محمد، (1370)، منطق الطیر، به اهتمام احمد رنجبر، تهران: اساطیر.

16- غزالی، ابوحامد (1387)،کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی، چ چهاردهم.

17- قشیری، ابوالقاسم (1388)، ترجمه رسالهقشیریه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، تهران: زوار، چ دوم.

18- کاشانی،عزالدین محمود بن علی،(1362)، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تصحیح و مقدمه جلال الدین همایی، تهران: هما، چ دهم.

19- کاشفی ملاحسین،(1362)، لب لبابمثنوی، تهران: بنگاه مطبوعاتی افشار.

20-کاکایی، قاسم، (1381)، وحدت وجود (به روایت ابن عربی ومایستر اکهارت) تهران: هرمس.

21- کلابادی، ابوبکر محمد، (1371)، تعرف، به کوشش محمد جواد شریعت، تهران: اساطیر.

22- لاهیجی، م ، (1388)، مفاتیح الاعجاز فی شرحگلشن راز، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمد برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: زوار، چ هشتم.

23- مستملی بخاری، ابوابراهیم اسمائیل بن محمد، (1365)، شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، تهران: اساطیر.

24- نراقی، احمد بن محمد مهدی، (1390)، معراج السعادة، تصحیح سید آقا موسوی کلانتری، تهران: پیام آزادی، چ هشتم.

25- نسفی، عزیزالدین، (1388)، انسان کامل، تصحیح ماژیران موله، تهران: طهوری، چ نهم.

26- نیکلسون، رینولد الین، (1384)، شرح مثنویمعنوی مولوی، ترجمه حسن لاهوتی، تهران: علمی و فرهنگی، چ سوم.

27- هجویری، ابوالحسن علی بن عثمان، (1389)، کشفالمحجوب المحجوب، تصحیح محمود عابدی، تهران: سروش، چ پنجم.