گردشگری، دولت و اقتصاد سیاسی در ایران

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 3، شماره 7، اسفند 1387، صفحه 87-110   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حیدر لطفی¹؛ ناصر سلطانی^{* 2}؛ ناصر اقبالی³

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

²دانش آموخته دکترای جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

³استادیار گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

نقش و جایگاه دولت در صنعت گردشگری، امری غیرقابل انکار و غیر قابل جایگزین با دیگر پارامترها چون افراد، گروهها و بازیگران فراملّی است و نمود عینی دخالت دولت در صنعت گردشگری را می­توان در تمامی کشورها از توسعه­یافته تا کمتر توسعه­یافته مشاهده کرد. اما دستیابی به موفقیت در این عرصه، نیازمند برقراری توازن در کارکردها مابین دولت از یک سو و بخش­های خصوصی و دیگر بازیگران از جمله نهادها و سازمانهای بین­المللی از سوی دیگر، استراتژی بسیار حسّاس و پیچیده­ای است که نیازمند تحقّق پیش­فرض­هایی چون؛ شکل­گیری و تکامل روند دولت- ملّت و به نوعی افزایش سطوح اعتماد بین دو نهاد دولت و جامعه، فقدان اقتصاد رانتی، کمرنگ بودن دغدغه مشروعیت­طلبی از سوی دولت می­باشد.
تلاش ما در این مطالعه بر این است که با استفاده از مولّفه­های تاثیرگذار بر اقتصاد سیاسی ایران چون؛ روند ناقص دولت­سازی یا ضعف تاریخی بورژوازی، اقتصاد متّکی به نفت و شکل­گیری و گسترش اقتصاد غیررسمی و تعمیم آن بر صنعت گردشگری، به تبیین دلایل گذار دولت از سیاست­گذاری به عرصه­ی کارگزاری و تصدّی­گری امور در سطوح پایین پرداخته شود.
بدین منظور و جهت سهولت در درک عمق حضور دولت در صنعت گردشگری، از نماگر وابستگی و ویژگی حقوقی اماکن و مراکز تحت مراجعه گردشگران استفاده نموده که نتایج حاصل از این بررسی، حاکی از آن است که بیشتر مراکز مورد نظر، وابسته به نهادها و وزارتخانه­های دولتی بوده و هر چند که بخش خصوصی هم از نظر کمیّت دارای جایگاه مناسبی بود اما چنین به نظر می­رسد که فقدان زمینه­های لازم برای ظهور یک بازار رقابتی، عرصه را برای آنها تنگ کرده است.

کلیدواژه‌ها

گردشگری؛ دولت؛ اقتصاد سیاسی؛ ایران